روزنامه همدلی
1397/06/06
«همدلی» شکایت جمهوری اسلامی ایران از دولت آمریکا بر اساس پیمان دو کشور در سال 1955 را بررسی کرد
مودّتِ فسخ نشدههمدلی| گروه سیاسی- مانوشاک خان‌محمدی: اشاره: جلسه استماع برای رسیدگی به درخواست ایران مبنی بر صدور دستور موقت در پرونده نقض تعهدات آمریکا به موجب عهدنامه مودت، روابط اقتصادی و حقوقی کنسولی موضوع شکایت جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده آمریکا، از روز دوشنبه پنجم شهریور تا پنجشنبه هشتم شهریور 1397 در مقر دیوان بین المللی دادگستری در لاهه در حال برگزاری است. این پرونده با همکاری مشترک وزارت امور خارجه و مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری و با بهره گیری از برجسته ترین وکلا و حقوقدانان داخلی و خارجی تنظیم و به دیوان بین‌المللی دادگستری ارائه شده است.
به دنبال شکایت جمهوری اسلامی از آمریکا به دیوان بین‌المللی دادگستری به‌خاطر وضع تحریم‌های یک جانبه علیه ایران، با استناد به مفاد «پیمان مودت ۱۹۵۵» بین دو کشور ، جلسه بررسی شکایت ایران از دیروز به مدت ۴ روز آغاز شده است.
به گزارش «رویترز»، وکلای ایران روز دوشنبه از دیوان دادگستری بین‌المللی خواستند تا به آمریکا دستور دهد تحریم‌هایی که دولت ترامپ علیه ایران وضع کرده لغو کند.
بر اساس این گزارش، شکایتی که ایران به دادگستری بین‌المللی تقدیم کرده شامل درخواست لغو تحریم‌های آمریکا و دریافت غرامت از دولت این کشور است.
رویترز نیز گزارش کرده که ایران همچنین از این دیوان خواسته در حالی که پرونده روند قانونی خود را طی می‌کند، طی حکمی ایالات متحده را ملزم به لغو موقت تحریم‌ها کند.
در این شکایت ادعا شده که تهران مدعی است که واشنگتن با وضع تحریم‌های یک جانبه علیه ایران، پیمان نامه «مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی» را زیر پا گذاشته است. این پیمان نامه اوت ۱۹۵۵ میان دو کشور امضا و ژوئن ۱۹۵۷ اجرایی شد.
برمبنای این گزارش، آمریکا که به طور رسمی امروز «سه‌شنبه» پاسخ شفاهی خواهد داد، هنوز پاسخ علنی نداده است.
دیوان بین‌المللی دادگستری که در لاهه مستقر است، عالی‌رتبه‌ترین دادگاه سازمان ملل به حساب می‌آید و احکامش الزام‌آور است. با این‌حال این دیوان قدرت اجرایی کردن احکام را ندارد.
به عبارتی دیگر سازمان ملل متحد از چند نهاد و ارگان اصلی تشکیل شده که عبارتند از مجمع عمومی، شورای امنیت، شورای اقتصادی و اجتماعی، شورای هیئت امنا، دیوان بین‌المللی دادگستری، و دبیرخانه. دیوان بین‌المللی دادگستری یکی از شش نهاد اصلی سازمان ملل است که در خارج از نیویورک قرار دارد.
از طرفی دیگر پیمان نامه ای که به واسطه آن ایران به این دادگاه، دادخواست ارائه داده «پیمان نامه مودت ۱۹۵۵» است.
«پیمان نامه مودت ۱۹۵۵» چیست؟
دو سال بعد از کودتای ۲۸ مرداد، در سال 1334 خورشیدی یا 1955 میلادی در تهران پیمان نامه ای تحت عنوان «عهدنامه مودّت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی» بین ایالات متحده و ایران به امضا رسید.
این از معدود پیمان نامه هایی است که به دو زبان فارسی و انگلیسی تدوین و در شهر تهران توسط نمایندگان دولت ایالات متحده آمریکا و حکومت پهلوی دوم ایران امضا شد. این سند تحت سه عنوان «روابط کنسولی و دیپلماتیک، تجارت، دوستی» در فیش ثبت عهدنامه‌های سازمان ملل به شماره ۴۱۳۲ ثبت شده است. متن سند به زبان انگلیسی و فارسی در مجموعه معاهدات سازمان ملل موجود است.
در بند اول از ماده ۲۳ این پیمان نامه به «فرصت کافی برای مشاوره» برای هر اعتراضی که طرف مقابل داشته باشد اشاره شده و بند دوم همان ماده پیشنهاد می‌کند که در صورت وجود اختلاف بین طرفین اگر «از طریق دیپلماسی به نحو رضایت بخش فیصله نیابد به دیوان دادگستری بین‌المللی ارجاع خواهد شد مگر اینکه .... به وسایل صلح‌جویانه دیگری حل شود».
ماده اول پیمان نامه آمده است: «بین دول متحده آمریکا و ایران صلح استوار و پایدار و دوستی صمیمانه برقرار خواهد بود».
مفاد عهدنامه تقریباً همه ابعاد حقوقی حیات تبعه یک کشور (مبدا) را در کشور (مقصد) پوشش می‌دهد؛ و چنین تبعه‌ای را محق بر برخورداری از حق تشکیل انجمن‌ها، آزادی بیان و مذاهبُ، برقراری ارتباط با سایر شهروندان، آزادی اشتغال، و بهره‌مندی از رفتار عادلانه حقوقی، قضایی و غیره می‌داند.
بند چهارم از ماده دوم مشخص می‌کند تبعه هر کشور در کشور دیگر از «حد اعلای حمایت و امنیت پایدار برخوردار خواهند بود» و در صورتی که به هر دلیلی بازداشت شوند با آنها رفتار «عادلانه و با انسانیت» خواهد شد و «طبق تقاضای او بی‌آنکه تاخیر غیرلازمی روی دهد، به نماینده سیاسی یا کنسولی کشور او اطلاع و فرصت کامل داده خواهد شد تا منافع او را محافظت نماید».
ماده چهارم این عهدنامه منافع اقتصادی شرکت‌ها، اموال اتباع، حتی محل سکونت و دفاتر و انبارهای کارخانه‌های طرفین معاهده را مورد حمایت قانونی قرار می‌دهد و به نوعی مصون از تعرض و بازرسی می‌داند مگر اینکه علت و توجیه قانونی وجود داشته باشد.
آیا پیمان از زمان امضا تا کنون هنوز در جریان است؟
در طول ۴۰ سال گذشته علی‌رغم وجود این پیمان و معتبر بودن آن، ایران و آمریکا اصولاً علاقه‌ای به «مودّت» و دوستی با یکدیگر نداشته و به جز سه بار استفاده و ارجاع حقوقی به این پیمان، هیچگاه اشاره علنی به وجود این پیمان نکرده و یا علاقه‌ای به رعایت حدود آن نداشته‌اند.
در برگ گزاره سال 1397 آمده : این معاهده هنوز توسط هیچ یک از طرفین فسخ نشده است؛ عنوان «مودت» نباید ما را به اشتباه بیندازد. تعهدات مختلفی از قبیل آزادی تجارت، واردات و صادرات، حقوق کنسولی و ... در این معاهده پیش بینی شده است. این عهدنامه برای ده سال پس از لازم الاجرایی معتبر بوده و پس از آن تا زمانی که یکی از طرفین فسخ آنرا اعلام نکند، معتبر خواهد بود.
در صورت اعلام فسخ معاهده برای یک سال معتبر خواهد بود.
لازم به ذکر است که وقتی تحریم‌های اولیه در دهه ۸۰ اعمال شد یا تحریم‌های یکجانبه آمریکا در قبال ایران به دلایل متعدد از جمله فعالیت‌های اتمی اعمال شد، شاید توسل به این پیمان می‌توانست روابط را تنظیم و تلطیف کند. اما ایران اصولاً مخالف داشتن رابطه بود. حتی در زمان امضای توافقنامه اتمی ایران می‌توانست خواهان ارجاع متن توافقنامه به مواد این معاهده شده و از طریق ارتباط و یا دست کم اشاره کردن به این معاهده از آن به عنوان یک پشتوانه حقوقی معتبر برای تامین منافع دراز مدت ایران استفاده کند.
آغاز شکایت ایران به دیوان بین‌المللی دادگستری
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در توئیتی ضمن اعلام خبر شکایت ایران به این دیوان، دلیل این شکایت را «اعمال غیرقانونی دوباره تحریم‌های یکجانبه» خواند و ایران خواسته ایالات متحده به دلیل ضرر و زیان مالی ناشی از خروج از توافق اتمی (برجام) و تحمیل مجدد تحریم‌ها خسارت پرداخت کند.
در تاریخ 5 شهریور جلسه استماع برای رسیدگی به درخواست ایران برگزار شد. در جلسه دادگاه پس از استماع دفاعیات وکیل، سخنان سه استاد دانشگاه درباره حقوق ایران بر اساس توافق‌های بین‌المللی مورد بررسی قرار داد.
به عنوان مثال محسن محبی، رئیس مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری در این نشست، با بیان اینکه آمریکا مدعی شده بود اسناد قطعی نقض توافق توسط ایران را ثابت می‌کند، گفت: ایران با تهاجم خارجی همواره مخالف بوده و چندین دهه است که با دشمنی‌ها و تحریم‌های آمریکا روبه‌رو شده است.
او همچنین در این دادگاه اظهار داشته: اگر بگوییم این کار تجاوز به ایران بوده، اغراق نکردیم. بعد از اکتبر ۲۰۱۷، با ادعای عدم تایید پایبندی ایران به برجام توسط آمریکا، در اقتصاد ایران موانعی ایجاد شده است. این وضعیت به نابسامانی ارز در کشور منجر شد که تا امروز هم ادامه دارد. کاهش ارزش ریال به تورم شدید منجر شده و به اقتصاد و مردم ایران آسیب زده است.
گزاره برگ در خصوص دعوای جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده آمریکا نزد دیوان دادگستری
در گزاره آمده است: مبنای حقوقی بین المللی شکایت بر اساس نقض رفتار عادلانه و منصفانه با اتباع و شرکتهای ایرانی، عدم ایجاد محدودیت بر پرداخت و نقل و انتقالات مالی، آزادی واردات، صادرات و حمل و نقل کالا و آزادی تجارت و کشتیرانی از جمله مواردی است که دولت آمریکا با وضع مجدد تحریم ها آنها را نقض کرده است.
ضمانت اجرای رای صادره دیوان دادگستری
ضمانت اجرای آراء محاکم قضایی در حقوق بین‌الملل با آنچه در نظام داخلی با آن مواجه هستیم متفاوت است. معذلک کشوری که در دیوان بین المللی دادگستری محکوم می شود، هزینه سیاسی و اعتباری زیای را برای نادیده انگاشتن رای دیوان می پردازد.
پیامدهای ارائه دادخواست به دیوان لاهه
توقف موقتی اجرای تحریم ها و ایجاد فضایی برای رو در رویی ایران و آمریکا.
با استفاده از رویترز، وبسایت دیوان بین‌المللی دادگستری، ایسنا و آرشیو نظرگاه جلیل روشندل
سایر اخبار این روزنامه
همدلی به‌مناسبت طرح پرسش پارلمان از رئیس جمهور، این حق قانونی مجلس را طی ادوار ده‌گانه مجلس بررسی کرد
ای کاش نمایندگان مجلس جایگاه خود را فراموش نمی‌کردند تا این‌گونه از سوی رسانه‌هایی که سوتی‌های ما را انتظار می‌کشند، شکار نمی شدند
گرانی خودروی معروف ایرانی تا 40 میلیون تومان موجب شکل گیری همزمان حیرت و طنز در جامعه شد
«همدلی» شکایت جمهوری اسلامی ایران از دولت آمریکا بر اساس پیمان دو کشور در سال 1955 را بررسی کرد
گزارشی از آیین نکوداشت استاد قاسم رفعتی قدردانی از دوست خوب موسیقی ایرانی
اسماعیل بخشی، فعال کارگری در گفت‌وگو با «همدلی» مصیبت کارگران و ناکارآمدی دولتی‌ها در هفت‌تپه را تشریح کرد:
برای زادروز یوهان ولفگانگ فون گوته معاوضه روح در ابدیت
عبور شاگردان معنوی فردید از حوزه
ای کاش نمایندگان مجلس جایگاه خود را فراموش نمی‌کردند تا این‌گونه از سوی رسانه‌هایی که سوتی‌های ما را انتظار می‌کشند، شکار نمی شدند
تصاویر دو قاضی متخلف منتشر شد
حمله پهپاد یمن به فرودگاه بین‌المللی «دبی»
