انحراف اتحادیه اروپا از مواضع پیشین

پس از راه اندازی کانال مالی تجاری جدید اتحادیه اروپا با ایران موسوم به اینستکس، این اتحادیه بیانیه‌ای به نام «جمع‌بندی» اتحادیه اروپا در مورد ایران صادر کرد که در آن ضمن استقبال از تداوم پایبندی جمهوری اسلامی ایران به اجرای موثر و کامل تعهدات مرتبط با پرونده هسته‌ای و توافقنامه برجام و همچنین درک اینکه رفع تحریم‌ها از جمله مؤلفه‌های اساسی برجام است، عمیقا از ایالات متحده آمریکا برای «باز اعمال تحریم‌ها» ابراز تاسف کرد. در عین حال شورای اروپا در این بیانیه «جمع‌بندی»، بابت فعالیت‌ها و آزمایش موشکی جمهوری اسلامی ابراز نگرانی جدی کرده و تهران را به اجتناب از این فعالیت‌ها به ویژه پرتاب موشک‌هایی که با قطعنامه 2231 شورای امنیت مغایرت دارند، دعوت کرد. اما با توجه به روابط نسبتا خوب تهران با اتحادیه اروپا در سه سال گذشته، نمی‌توان به یقین گفت که روابط آینده ایران و اتحادیه اروپا به کدام سمت پیش خواهد رفت. زیرا نمی‌توان رفتار دولت‌ها را در جهانی که متغیرهای زیادی در رابطه و یا عدم رابطه بین کشورها وجود دارد پیش‌بینی کرد. از این جهت که ممکن است هر لحظه تصمیمات به سمتی خلاف پیش‌بینی‌های کارشناسان حرکت کند. اصولا ارزیابی سیاسی از رفتارهای سیاسی آن هم نه به‌صورت ایستا بلکه به شکل حرکتی رو به جلو، کار دشواری است اما آنچه که اکنون روی داده است، انحراف اتحادیه اروپا از رفتارها و مواضع پیشین خود در قبال برجام و تعهدات ذیل آن است. موضع اروپا این بود که برجام از سایر مسائل مربوط با ایران، جداست و مسائل دیگر را باید در جای خود رسیدگی کرد. وقتی جمهوری اسلامی ایران تمام رفتارهایش در زمینه مساله هسته‌ای و برجام منطبق برتعهدات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و NPT است، نمی‌توان در بیانیه‌ای مسائلی را که مرتبط با برجام و بندهای موجود در آن توافقنامه نیست، مطرح کرد. اساسا این اتفاق مواضع قبلی اتحادیه اروپا را زیر سوال می‌برد و این رفتار کاملا قابل نقد است. این بیانیه می‌تواند نگران کننده باشد و از سویی ممکن است مسیر دیگری را بر روی روابط ایران و اتحادیه اروپا باز کند که در این مسیر امکان نزدیکی بین اروپا و ایالات متحده وجود دارد که اروپا از مواضع پیشین خود که قاطعانه در رابطه با برجام و دفاع از پایبندی ایران به برجام حمایت می‌کرد سست شود، زیرا به هر حال واشینگتن به طور سنتی در بین کشورهای اروپایی نفوذ کلامی و سیاسی دیرینه‌ای دارد. به نظر می‌رسد اروپا از فعالیت‌های موشکی جمهوری اسلامی ایران احساس نگرانی امنیتی می‌کند. البته این نگرانی اروپایی‌ها درست نیست. در این میان همواره نقش ایران بر شفاف‌سازی و جلب اعتماد اروپا بوده است و از سویی دیپلماسی عمومی و رسمی ما باید در عرصه بین‌المللی گسترش یابد. ایران می‌تواند فضاهایی ایجاد کند تا سطح گفت‌وگوها ارتقا یافته و بین اقشار مختلف مردم اروپا گسترش و بسط یابد. بنابراین برجام و مساله تحریم‌های یکجانبه کاخ سفید علیه ایران، باید حتما به عرصه دیپلماسی عمومی کشیده شود و باید افراد و نهادهای غیردولتی، NGOها، دانشگاهیان، نخبگان و اصحاب رسانه را با این مسائل درگیر کرد تا این گروه‌ها بتوانند افکارعمومی جهان را به رفتارهای ایالات متحده حساس و منجر به واکنش کرد تا فضای گفت‌وگوی مطلوبی برای تحقق اهداف ایران، در عرصه بین‌المللی هرچه بیشتر ایجاد شود.
* تحلیلگر مسائل حقوق بین‌الملل