سناریوی احتمالی آمریکا چیست؟

آرمان ملي- محمدحسين لطف‌الهي: ايالات متحده از روزهاي آغازين سال جديد ميلادي تلاش داشت تا با سنگ‌اندازي‌هاي جدي در مسير اجراي توافق هسته‌اي، تير خلاص را به برنامه جامع اقدام مشترک شليک کند. در ژانويه 2020 سه کشور اروپايي با صدور بيانيه‌اي مشترک اقدام به فعال‌سازي مکانيسم حل اختلاف عليه ايران کردند و روزنامه واشنگتن پست در گزارشي که يک روز بعد از آن منتشر شد، نوشت اين اقدام با تهديد مستقيم آمريکا مبني بر اعمال تعرفه 25 درصدي واردات اتومبيل‌هاي اروپايي صورت گرفته است. چندي بعد با سفر جوزپ بورل، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا به تهران و توافق دو طرف روي «تمديد نامحدود بازه زماني حل اختلاف» تير آمريکايي‌ها به سنگ خورد و کاخ سفيد کوشيد سناريويي جديد را براي نابودي برجام آماده کند. بر اساس سناريوي جديد آمريکايي‌ها آنها ابتدا طرح تمديد تحريم تسليحاتي ايران در شوراي امنيت را مطرح کرده و در صورت ناکام ماندن اين طرح اقدام به طرح استدلالي حقوقي مبني بر «شناخته شدن آمريکا به عنوان عضوي از برجام» و به تبع آن استفاده از مکانيسم ماشه (snapback)ÈÑÇí ÈÇҐÑÏÇäÏä ÞØÚäÇãååÇí íÔíä æ ÊÍÑíãåÇí ÈíäÇáãááí Úáíå ÇíÑÇä ÎæÇåÏ ˜ÑϺ ÇÞÏÇãí ˜å ÇãíÏ äÏÇäí ÈÑÇí ãæÝÞíʝÂãíÒ ÈæÏä Âä æÌæÏ äÏÇÑÏ æ Çíä äÑÇäí ãØÑÍ ÇÓÊ ˜å ÍÑ˜Ê ÈÚÏí ÂãÑí˜Ç Èå ãÑÇÊÈ ÎØÑäǘÊÑ ÈÇÔÏ. ÈÑÇíÇä å昡 äãÇíäÏå æÒÇÑÊ ÎÇÑÌå ÂãÑí˜Ç ÏÑ ÇãæÑ ÇíÑÇä ÑæÒ äÌÔäÈå Øí íÇÏÏÇÔÊí ˜å ÏÑ ÑæÒäÇãå æÇá ÇÓÊÑíÊ ŽæÑäÇá ãäÊÔÑ ÔÏ Öãä ÊÔÑíÍ ÏáÇíá ÂãÑí˜Ç ÈÑÇí ÊãÏíÏ ÊÍÑíã ÊÓáíÍÇÊí ÇíÑÇä¡ ÎæÇÓÊÇÑ åã˜ÇÑí æ ÑÃí ãËÈÊ ÑæÓíå æ íä ÔÏ. åæ˜ äæÔÊ: «ÊÍÑíã ÊÓáíÍÇÊí 13 ÓÇáå ÇíÑÇä ÏÑ ãÇå ǘÊÈÑ ãäÞÖí ãíÔæÏ. Çíä ÊÍÑíã ˜å ÈÇ ÑÃí ÔæÑÇí ÇãäíÊ ÓÇÒãÇä ãáá ãÊÍÏ ÇÚãÇá ÔÏå¡ ÞÑÇÑ ÈæÏ ÊÇ ÏÑ äÌãíä ÓÇá ÊæÇÝÞ åÓÊåÇí ÈÑÏÇÔÊå ÔæÏ æ Èå ÈÒѐÊÑíä ÏæáÊ ÍÇãí ÊÑæÑíÓã ÏÑ ÌåÇä ÇÌÇÒå ÎæÇåÏ ÏÇÏ ÊÇ ãæÔ˜¡ ÒíÑÏÑíÇíí æ ˜ÔÊí Ìäí ÕÇÏÑ ˜äÏ æ ÓáÇÍ ÈÎÑÏ». Çæ ÏÑ Çíä íÇÏÏÇÔÊ ÊØíÏ ˜ÑÏå ÂãÑí˜Ç «ÏÑ åÑ ÕæÑÊ» ãØãÆä ãíÔæÏ ˜å ÊÍÑíã ÊÓáíÍÇÊí ÇíÑÇä ÇÏÇãå ÎæÇåÏ íÇÝÊ. Èå ÝÊå å昡 ÂãÑí˜Ç íԝäæíÓ í˜ ÞØÚäÇãå ÔæÑÇí ÇãäíÊ ÑÇ Êåíå ˜ÑÏå æ ÈÇ ÏíáãÇÓí æ ÌáÈ ÍãÇíÊ ÈÑÇí ÊÕæíÈ Âä ÝÔÇÑ ÎæÇåÏ ÂæÑÏ. äãÇíäÏå æÒÇÑÊ ÎÇÑÌå ÂãÑí˜Ç ÏÑ ÇãæÑ ÇíÑÇä Öãä ÊÃííÏ Çíä˜å ÂãÑí˜Ç ÈÑäÇãå ÎæÏ ÑÇ Èå ÂáãÇä¡ ÈÑíÊÇäíÇ æ ÝÑÇäÓå ÇÚáÇã ˜ÑÏå¡ äæÔÊå ÇÓÊ: «ÑæÓíå æ íä ÈÇíÏ Èå Çíä ÞØÚäÇãå ÏÑ ÔæÑÇí ÇãäíÊ ÓÇÒãÇä ãáá ÑÃí ãæÇÝÞ ÏåäϺ ÑÇ ˜å ãÒíÊ ÈÑÞÑÇÑí ÂÑÇãÔ æ ËÈÇÊ ÏÑ ÎÇæÑãíÇäå ÈÓíÇÑ ÈíÔÊÑ ÇÒ ãÒíÊ ÝÑæÔ ÓáÇÍ Èå ÇíÑÇä ÇÓÊ». åæ˜ åãäíä ÊåÏíÏ ˜ÑÏå ÏÑ ÕæÑÊí ˜å Çíä ÎæÇÓÊå ÂãÑí˜Ç Èå ÓÑÇäÌÇã äÑÓÏ¡ Çíä ˜ÔæÑ ãÓÊÞáÇ «Èå ÚäæÇä ãÔÇÑ˜Ê ˜ääÏå ÏÑ ÞØÚäÇãå 2231» ÇÞÏÇã Èå ÝÚÇáÓÇÒí ã˜ÇäíÓã ãÇÔå ÎæÇåÏ ˜ÑÏ.
ناکامي در اجماع‌سازي
ساعاتي بيشتر طول نکشيد که مقامات رسمي دو کشور چين و روسيه به اين درخواست آمريکا واکنش نشان دادند. حساب کاربري سفارت چين نزد سازمان ملل در نيويورک در توئيتي که خطاب به برايان هوک منتشر کرد، خواسته آمريکا را «غيرقانوني» خواند و نوشت: «آمريکا با خروج از برجام در اجراي تعهداتي که نسبت به قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل متحد داشت، شکست خورد. اين کشور هيچ حقي مبني بر تمديد تحريم تسليحاتي ايران ندارد؛ چه رسد به اسنپ بک. اجراي کامل برجام تنها راه عبور از بن بست است». نماينده روسيه نزد سازمان‌هاي بين‌المللي نيز از تلاش آمريکا براي به کار بستن حقوق مندرج در برجام در راستاي تمديد تحريم تسليحاتي ايران انتقاد کرد. ميخائيل اوليانوف در پيامي توئيتري نوشت: «آمريکا مدعي است که از وضعيت اعضاي برجام و همچنين از حقوق آن برخوردار است. اين توهم است. ديدگاه مشورتي دادگاه بين‌المللي لاهه در سال 1971 در اينجا کاربرد دارد: نمي‌توان گفت عضوي که تعهدات خود را انکار کرده يا آنها را اجرا نکرده است برخورداري از حقوقش را حفظ کرده است». همچنين سخنگوي وزارت امور خارجه روسيه در کنفرانس خبري روز پنجشنبه‌اش گفت برنامه‌هاي آمريکا براي اعمال تحريم تسليحاتي نامحدود بر ايران هيچ چشم‌اندازي ندارد. ماريا زاخارووا اظهار کرد: «در هم شکستن برنامه جامع اقدام عمل مشترک از طريق برنامه‌هاي ضدايراني که شامل پيش‌نويس اعمال تحريم تسليحاتي نامحدود بر ايران است، واقعا موجب افتخار آمريکا نخواهد شد. واضح است که اين روند هيچ چشم‌اندازي ندارد». پيشتر اتحاديه اروپا نيز موضع خود را در اين زمينه مشخص کرده و جوزپ بورل گفته بود هرچند آمريکا «حق دارد» به عنوان عضو شوراي امنيت درخواست خود را مبني بر تمديد تحريم تسليحاتي ايران مطرح کند، اما اين کشور «ديگر عضوي از برجام به حساب نمي‌آيد و نمي‌تواند از مکانيسم ماشه عليه ايران استفاده کند. اين موضع‌گيري منطقي و قابل توجه مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا در حالي مطرح شده است که آمريکا اميدوار بود بتواند از اين دو حربه عليه ايران استفاده کند ولي حالا مجبور است از سناريويي ديگر براي رسيدن به اهداف خود استفاده کند.
واکنش ايران و سناريوي احتمالي آمريکا


محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه کشورمان اولين کسي بود که به اظهارات برايان هوک واکنش نشان داد. واکنش ظريف بيانگر آن بود که ايران از ناکامي اين دو طرح اطمينان دارد و استدلال‌هاي آمريکا را ضعيف و فاقد ارزش مي‌داند. وزير امور خارجه ايران در توئيتر نوشت: «همان کساني که در خصوص تزريق مواد ضدعفوني‌کننده براي پاک کردن بدن از ويروس کرونا خيالبافي مي‌کردند، ادعا مي‌کنند که در يک قطعنامه شوراي امنيت که يک توافق را تائيد کرده، شريکند؛ در حالي که به گفته خودشان مدت‌ها پيش از اين، به شراکت خود در آن پايان داده‌اند. کاش کافکا اينجا بود». او همچنين در توئيت ديگري با اشاره به سهم 50 درصدي آمريکا از تجارت 73 ميلياردي اسلحه در سال گذشته ميلادي، اين کشور را فاقد حق اظهار نگراني در اين زمينه توصيف کرد. به رغم اين واکنش‌ها اما يک خطر جدي ايران را تهديد مي‌کند و آن احتمال استفاده ابزاري آمريکا از آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به واسطه «ادعاهاي اسرائيل» است. در صورتي که آمريکا نتواند برجام را از طريق اجماع‌سازي در شوراي امنيت نابود کند، احتمال دارد که اين کشور با استفاده از نفوذ خود در آژانس بخواهد مجدداً پرونده PMD ÇíÑÇä ÑÇ ÈÇҐÔÇíí ˜äÏ æ Çíä ÇÊÝÇÞ ÊæÇÝÞ åÓÊåÇí ÑÇ Èå ÎØÑ äÇÈæÏí ˜Çãá ÈíäÏÇÒÏ.