زلزله‌های مشا و فیروزکوه و ریسک زلزله تهران

در مورد شهر تهران، بايد به قطعه مرکزي گسل مشا نيز توجه کرد که از روستاي کلان لواسانات آغاز مي‌شود و از شمال فشم و از محل شهر ميگون در شمال تهران عبور مي‌کند. اين قطعه مرکزي گسل مشا به‌رغم آنکه فعال است، ولي فعلا زلزله‌اي نشان نداده است و گروهي از همکاران زمين‌شناس و زلزله‌شناس بر اين باورند که اين قطعه مرکزي گسل مشا در حالت سکوت لرزه‌اي ناشي از قفل‌شدگي گسل قرار گرفته است. بنابراين اين قطعه گسل از نظر رخداد يک زمين‌لرزه شديد با بزرگاي بيش از 6 و توان لرزه‌زايي که تا بزرگاي 7.5 نيز مي‌تواند برسد، در مورد ريسک زلزله در تهران بسيار حائز اهميت است. بخش‌هايي از قطعه مرکزي گسل مشا از فاصله حدود 10 تا 15کيلومتري بخش‌هاي شمال و شمال‌شرقي تهران (بخش‌هاي منتهي‌اليه شمال مناطق 4 و يک شهرداري تهران، در ناحيه حکيميه، قنات کوثر، سوهانک، شهيد محلاتي و دارآباد) عبور مي‌کند. بنابراين بخش‌هايي از شمال تهران در محدوده حوزه نزديک قطعه مرکزي گسل مشا نيز قرار مي‌گيرد (علاوه بر اينکه خود در پهنه گسل شمال تهران قرار دارند). از سوي ديگر گسل «فيروزکوه» نيز از ديد خطر زمين‌لرزه، توان لرزه‌زايي براي زلزله شديدي با بزرگاي بيش از 6 را دارد. منطقه فيروزکوه محل تغيير روند گسل «مشا» (شمال‌غرب - جنوب‌شرق) به پهنه گسل «فيروز کوه» (شمال‌شرق- جنوب‌غرب) در حدود 25کيلومتري جنوب‌غربي فيروزکوه و 100کيلومتري شمال سمنان است. اين ناحيه از ديد خطر زمين‌لرزه داراي توان لرزه‌زايي براي زلزله شديد است. اينکه کانديداي رخداد زلزله مهم بعدي کدام يک از پهنه گسل‌هاي «فيروزکوه»، يا گسل «مشا» (و اينکه کدام قطعه از گسل مشا؟) است، با اطلاعات موجود دقيقا مشخص نيست، ولي لازم است همه پهنه‌هاي گسل «عطاري»، «آستان»، «گرمسار»، «فيروزکوه» و «مشا»، و همچنين پهنه گسل شمال تهران در شبکه‌هاي لرزه‌نگاري و شتاب‌نگاري موجود دقيقا پايش شوند. قطعات گسل «مشا» با طولي بيش از 180 کيلومتر از شمال کوه‌هاي توچال مي‌گذرد و در غرب به گسل «طالقان» مي‌پيوندد. وجود محل تلاقي دو گسل «مشا» و «شمال تهران» در روستاي «کلان» در شمال‌شرق سد «لتيان» از نکات بسيار مهم در تعيين محدود با خطر بالا از ديد لرزه زمين‌ساختي در استان تهران است. به نظر مي‌رسد که زمين‌لرزه 1830 دماوند- شميرانات که در پايان زمان حکومت فتحعلي‌شاه قاجار رخ داد آخرين رخداد لرزه با بزرگاي بيش از 7 مرتبط با اين گسل باشد. نزديک‌ترين فاصله اين گسل با شمال‌شرق تهران، محل روستاي کلان است (در حدود 35کيلومتري شمال‌شرق تهران‌پارس) که در همين محل تلاقي گسل «مشا» با گسل «شمال تهران» هم رخ مي‌دهد، و به واسطه همين تلاقي يک پتانسيل خطر مهم براي شمال تهران محسوب مي‌شود؛ از اين رو ضروري است تعداد ايستگاه‌هاي لرزه‎نگاري در جنوب البرز براي رصد اين گسل‌ها به‌ويژه گسل‌هاي آستانه، فيروزکوه، عطاري و گرمسار و مشا افزايش يابد. اکنون بيش از هر زمان ديگر نياز به بررسي جامع براي يافتن پاسخ براي ابهام در مورد قطعه مرکزي گسل مشا و نبود لرزه‌اي حداقل 1200 ساله و روي آن احساس مي‌شود. جواب اين سوالات براي ارزيابي آسيب‌پذيري و ايمني زلزله در استان و شهر تهران بسيار مهم است.