ماموریت حفظ کوچه‌ باغ‌های جماران

محله جماران در گذشته‌اي نه چندان دور روستايي در حاشيه شهر بوده و با ادامه روند گسترش شهري به شکل محله‌اي درون شهر تغيير چهره پيدا کرد. در اواخر دهه70 و اوايل دهه80 طرح‌هايي به تصويب رسيده‌اند که اکنون با تمهيدات شهرداري تهران براي حفظ و نوسازي بافت سنتي و تاريخي جماران نقش تعيين‌کننده‌اي دارند. چندي پيش بود که يک عضو شوراي شهر تهران در توييتي اعلام کرد بررسي پرونده جماران خاتمه يافته و دولت از پيگيري «اضافه‌سازي» در اين روستامحله گذشته است؛ در حالي که شواهد نشان مي‌دهد اين پرونده هنوز در کميته‌هاي کارشناسي مشترک دولت و مديريت شهري باز بوده و در حال رسيدگي است.
ضرورت حفظ سنتي محله جماران
با اين توصيفات، محدوديت ارتفاعي محله جماران اين روزها بيش از هر زمان ديگري موضوع چالش‌برانگيز اين منطقه است، محمد سالاري، رئيس کميسيون شهرسازي و معماري شوراي شهر تهران در توئيتي از تصميم شوراي عالي شهرسازي مبني بر عدم لغو محدوديت ارتفاعي محله جماران خبر داد. با اين حال عبدالرضا گلپايگاني، معاون شهرسازي و معماري شهرداري تهران در اين رابطه مي‌گويد: محله جماران از منظر شهرسازي اهميت ويژه‌اي دارد. بحثي که ما از جنبه شهرسازي داريم، متأثر از انتخاب امام خميني(ره) است و بايد آن را به نسل‌هاي بعدي انتقال دهيم. بخش ديگري از اين شناخت به مکان رويدادي است که اتفاقات متاثرکننده تاريخ ايران و حتي جهان را شامل مي‌شود. قبل از سال80 و در چند مرحله مصوباتي در کميسيون ماده5 داشته که مبتني بر حفظ خانه امام و حفظ محله جماران و همان چيزي که امام انتخاب کردند، بوده و تا رفته در قانون برنامه سوم توسعه بند «د» ماده166 تبديل به قانون شده است. صراحتا در قانون مصوبه مجلس و در اين بند قانون گفته شده که براي بافت سنتي و تاريخي محله جماران يک مکانيسم قانوني در نظر بگيريد. اگر که نياز به تملک است، تملک شود و وزارت شهرسازي وظيفه دارد زمين معوض را در اختيار شهرداري تهران بگذارد. آن بخش‌هايي هم که تملک شده، تبديل به فضاي گردشگري مي‌شود، يعني کاملا يک مکانيسم قانوني مصوبه مجلس براي اين موضوع هست.»
چارچوب پيشنهادي شهرداري براي بازنگري طرح ويژه جماران


1- حفظ طرح بر مبناي ماده166 قانون برنامه سوم. 2- تحصيل رضايت ساکنان بومي محدوده مربوط به پيش از تصويب طرح
3- بررسي ميداني و دقيق درباره تک‌تک پلاک‌ها و يافتن راه‌حل‌هايي در زمينه معماري، انتقال حق توسعه و... متناسب با نيازهاي هر قطعه، 4- حل مشکل دسترسي به بيمارستان، 5- ايجاد زيرساخت‌هاي مناسب براي گردشگر و زيارت بيت و حسينيه امام(ره).6- تعيين رده امنيتي محدوده و امکان ايجاد فضاهاي عمومي، 7- توجه به حفظ منظر طبيعي جماران و ويژگي‌هاي زيست‌محيطي آن جاودانگي که جماران از نام امام گرفت.به گفته معاون شهردار تهران، برخي از ساکنان محله جماران با اعمال اين محدوديت‌ها، مخالف هستند. او عنوان مي‌کند: « به‌طور کلي 148قطعه است که در طرح مصوب شوراي‌عالي قرار گرفته‌اند. از اين تعداد حدود 60قطعه ساکنان آن قبل از سال80 است. بقيه قطعه‌ها بعد از مصوبه شوراي‌عالي معماري و شهرسازي و با علم به اينکه محدوديت‌هايي وجود دارد، اقدام به خريد کرده‌اند».
ماموريت شوراي شهر و شهرداري
ظاهرا قرار است شورا و شهرداري و در نهايت کميسيون ماده 5 در رابطه با تغييرات در بافت سنتي محله جماران تصميم گيري کنند و احتمال دارد شهرداري با تغييرات کلي درخصوص اين محله موافقت کند. هرچند که تمايل داشتيم براي بررسي اين موضوع با سالاري، رئيس کميسيون شهرسازي و معماري شوراي شهر تهران صحبت کنيم، اما طبق معمول ايشان تمايلي به صحبت با خبرنگاران نداشتند و در اين رابطه زهرا نژاد بهرام، عضو هيات رئيسه شوراي اسلامي شهر تهران به «آرمان ملي» گفت: حفظ بافت‌هاي ارزشمند شهري در دستور کار شورا و شهرداري تهران است. محله جماران در شکل‌گيري تاريخ اجتماعي، سياسي و فرهنگي شهر تهران موثر بوده است. زماني‌که شهر تهران توسعه پيدا کرد، يک سري از بافت‌هاي روستايي به تهران متصل شدند و بافت شهري تهران نيز ظرفيت ويژه‌اي به آنها بخشيدند. با توجه به نوع و ويژگي خاص اين بافت‌ها، محدوديت‌هايي از نظر ارتفاع و نوع سازه‌اي که در آنها به‌کار گرفته شده و حتي از نظر نوع سطح اشغال، مورد بحث هستند. شهرداري و مديريت شهري تهران موظف به پيگيري و اجراي آنها است و بايد تابع اين قوانين باشد و نمي‌تواند خارج از اين قوانين عمل کند. در رابطه با محله جماران دو مقوله مطرح مي‌شود، يکي قانون و ديگري ضرورت‌ها است، به‌نظر مي‌رسد قانون‌گذار اين‌بار منطبق بر ضرورت‌ها اقدام کرده است و بر مبناي مصوبه برنامه سوم توسعه که اشاره کرده طرح لازم ارائه شود و مبلغي براي حفظ بافت جماران در نظر گرفته شود، عمل مي‌کند. در برنامه سوم توسعه بند «دو» به اين موضوع با صراحت تاکيد شده است. وي در ادامه خاطرنشان مي‌کند: موضوع جماران فارغ از ويژگي‌هاي بافت تاريخي، روستايي و سنتي آن با متن قانون روبه‌رو است. محله جماران دو ويژگي اساسي دارد و جدا از اينکه بخشي از روستايي بود که در توسعه شهري به تهران متصل شده است، کانون تحولات انقلاب اسلامي است، يعني از آنجايي که تاريخ 40‌ساله سياسي ايران در آنجا شکل گرفته و انقلاب، جمهوري اسلامي، تحولات جنگ و حتي پايان دفاع مقدس و تولد هويت رهبري جمهوري اسلامي ايران، از اين نقطه نشات مي‌گيرد، از اهميت ويژه برخوردار است. چطور ممکن است با محله‌اي با اين ويژگي‌ها به همين راحتي برخورد کرد؟! ملت‌ها تمام ظرفيت‌هاي فرهنگي خود را به بهترين شکل حفظ مي‌کنند، اين ظرفيت‌ها چه فرهنگ ملي آنها باشد و چه فرهنگ سياسي و مذهبي مورد توجه است، چطور ما با فرهنگ ملت و محله‌اي که مکان تولد تحولات بزرگ ايران بوده است، بايد اينطور برخورد کنيم؟
رفع نگراني ساکنان جماران
نژاد بهرام با اشاره به اين نکته که قانون به صراحت اعلام کرده است بايد با رويکرد مشخصي نسبت به اين محله حرکت نماييم و آن را مورد توجه قرار داد، مي‌افزايد: شورايعالي شهرسازي بر اين اساس طرحي ارائه داده است و محدوديت ارتفاع را براي محله جماران در نظر گرفته، تا بتوان بافت سنتي را حفظ کرد. از دهه 80 به اين سو بافت جمعيتي جماران تغيير کرد. در اين محله کلا 140 پلاک وجود دارد که حدود 20 تا 30 پلاک ساکنان قديمي محله هستند و بقيه ساکنان جديد محله به حساب مي‌آيند و ساکنين قبلي رفته‌اند. براي برخي از پلاک‌ها که متعلق به مالکين قبلي هستند، مي‌توان تمهيدات جديدي در نظر گرفت. اما اين کار را مي‌توان براي ساير محلات مشابه نيز در نظر گرفت . اگر مي خواهيم اصلاح طرحي داشته باشيم بايد حواسمان جمع باشد تا به تمام شهر تسري پيدا کند و به‌دنبال راهکاري براي پوشش دادن به همه شهر باشيم. ضمن اينکه بايد بتوانيم هويت شهر و ارزش‌هاي آن را حفظ و نگهداري کنيم. شهرداري تهران روي طرح توسعه کار کرده، ولي اين طرح در کوچه پس کوچه‌هاي تصميم‌گيري گير افتاده است و نتوانسته به برنامه‌اي عملياتي تبديل شود. شايد بهترين کار در اين مقطع براي رفع دغدغه‌ها و نگراني اهالي محلاتي همچون جماران، کن ، فرحزاد، سي تير، لاله زار، امامزاده يحيي و سنگلج که همه در ذيل بافت تاريخي تعريف مي‌شوند، راهکار متناسبي براي آنها پيدا کنيم تا خسارت مالي تا حد ممکن برطرف شود. عضو هيات رئيسه شوراي شهر معتقد است که در تمام دنيا وقتي در مناطقي آدم‌هاي خاص در آن مناطق ساکن هستند، محلات آن ارزش بيشتري از نظر مالي پيدا مي‌کنند و مي‌افزايد: در شهري که پر از آسمان‌خراش است، اگر محله‌اي وجود داشته باشد که خانه‌هاي دوطبقه آن و باغات مناظر زيبايي را به‌وجود آورند، چه اشکالي دارد. محدوديت ارتفاعي، باعث کيفيت زندگي در آنجا مي‌شود و طبيعتا از نظر ارزش ملکي آن مکان قيمت بالاتري خواهد داشت. ولي ما هنوز به اين حد از ارزش‌گذاري نرسيده‌ايم و نتوانسته‌ايم قيمت واقعي اين محلات و اين نوع سبک زندگي را جست‌وجو کنيم و مفهومي به نام انتقال ارزش توسعه در اين رابطه مطرح است.