بایدن در پیچ بازگشت به برجام

از قبل هم پيش‌بيني مي‌شد که آمريکا به‌سادگي به برجام بازنخواهد گشت. البته رئيس‌جمهور آمريکا از اختيارات گسترده‌اي برخوردار است و همچون ترامپ مي‌تواند با چند فرمان اجرايي به برجام برگردد و به تعهدات معلق‌شده خودش را در قطعنامه 2231 عملي کند. اما ملاحظات سياسي و امنيتي که در داخل آمريکا و در سطح منطقه وجود دارد و مسائل و شروطي که دولت‌هاي اروپايي همسو و هم‌جهت با دموکرات‌هاي آمريکا درخصوص چگونگي بازگشت آمريکا به برجام وجود دارد، باعث شده تا عمل کردن آمريکا به تعهداتش با موانعي روبه‌رو شود و چالش‌هايي پيش روي ايران و آمريکا درخصوص بازگشت آمريکا به برجام ايجاد کند ولي همانطور که رئيس سياست خارجي اتحاديه اروپا مطرح کرده که «ديپلماسي حداکثري بايد جايگزين فشار حداکثري شود»، قطعا اين گزينه تنها راه بازگشت آمريکا به برجام و ديگر تعهدات طرف‌هاي برجام به‌خصوص دولت‌هاي اروپايي در قطعنامه 2231 و توافقنامه برجام هست و هرگونه تعللي مي‌تواند براي ايران و براي ديگر طرف‌هاي برجام هزينه‌هايي به دنبال داشته باشد. به هرحال طرف‌هاي ديگر برجام نيز بر اين نکته ادعا دارند که برجام مهم‌ترين دستاورد در جهت سياست عدم اشاعه سلاح‌هاي هسته‌اي است. هرچند ايران چنين برنامه‌هايي در جهت نظامي کردن برنامه هسته‌اي خودش ندارد ولي برجام توافقنامه مهمي در جهت راستي‌آزمايي برنامه‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي ايران براي ديگر طرف‌هاي برجام به‌خصوص دولت‌هاي اروپايي و آمريکاست که طي دو دهه گذشته تلاش کردند با نظامي جلوه دادن برنامه‌هاي هسته‌اي ايران يک سياست ايران‌هراسي را در سطح منطقه و جهان به‌راه بيندازند. برجام خنثي‌کننده اين سياست و به يک نوعي در جهت هموارکردن مسير ايران براي مراودات منطقه‌اي و جهاني از جهات گسترده‌اي به‌خصوص ازجنبه تجاري و اقتصادي است. درواقع مجموعه‌اي از ملاحظات سياسي و امنيتي، هم در داخل آمريکا و هم در سطح منطقه و هم در داخل ايران در خصوص چگونگي بازگشت آمريکا به برجام نقش دارند. تهديدات و تحريکاتي که رژيم صهيونيستي درخصوص حمله به ايران مطرح مي‌کند، بيش از اينکه تهديد و تحريک براي جمهوري اسلامي ايران باشد، تهديد جو بايدن است. آنها مي‌خواهند آمريکايي‌ها را در وضعيت سخت و چالش‌برانگيزي براي بازگشت به برجام قرار دهند وگرنه به‌خوبي آگاه هستند که هرگونه حرکت و تحرکي براي حمله به ايران و حتي تهديد حمله به آن، مي‌تواند هزينه‌هاي بسيار سنگيني براي رژيم صهيونيستي داشته باشد و ثبات و امنيت منطقه را به خطر خواهد انداخت و صهيونيست‌ها به خوبي نسبت به اين موضوع و درخصوص واکنشي که ايران نسبت به هرگونه حمله‌اي مي‌تواند داشته باشد، آگاه هستند ولي آنها تلاش مي‌کنند با تهديد به حمله ايران، آمريکا را در معرض يک عمل انجام‌شده قرار دهند که چاره‌اي جز حمايت از آنها نداشته باشد. اما بعيد به نظر مي‌رسد که اين سياست صهيونيست‌ها، نقش تعيين‌کننده‌اي در چگونگي بازگشت آمريکا به برجام داشته باشد. چراکه برجام يک بخش از سياست خاورميانه‌اي آمريکاست. آنها به دنبال کاهش تعهدات خودشان در منطقه هستند. در پي کاهش وابستگي‌شان به انرژي منطقه و تهديداتي که از سوي چين و روسيه احساس مي‌کنند، به‌دنبال اين هستند که با کاهش تعهدات خودشان در منطقه خاورميانه تمرکزشان را به شرق آسيا سوق دهند. قطعا بايدن سياست گام به گامي را براي بازگشت به برجام انجام خواهد داد ولي جمهوري‌اسلامي نيز همان‌طور که در پنج گام تعهدات خود را در برجام به حالت تعليق درآورد، مي‌تواند در واکنش به سياست گام به گام آمريکا براي بازگشت به برجام و عمل به تعهداتش، ايران نيز به همان طريق گام به گام به اجراي تعهدات خود در برجام عمل کند. قطعا يکي از اولويت‌هايي که براي ايران مهم است؛ يکي فروش نفت و دسترسي به پول‌هاي بلوکه‌شده خودش در بانک‌هاي تجاري ديگر کشورهاست. اين نکته‌اي است که اگر ايران بتواند بدان دسترسي پيدا کند، مي‌تواند گام بزرگي براي رفع تحريم‌ها بردارد و گشايش اقتصادي نيز براي ايران به دنبال داشته باشد. در گام‌هاي بعدي، مذاکرات ميان دو کشور مي‌تواند منتهي به اجراي کامل تمام تعهدات هر دو طرف در برجام شود.