شیرزاد عبداللهی

مردم حق دارند علیه رئیس جمهور شعار بدهند اما...
ماجرای توهین به رییس جمهور در مراسم روز قدس و متعاقب آن قرائت اشعاری از تریبون نماز عید فطر از جانب یک مداح با واکنش‌های متفاوتی مواجه شد. در روزقدس گروهی 25 نفری علیه رییس جمهور شعارهای توهین‌آمیزسر دادند و در اتفاق دوم یک مداح از تریبون نماز عید فطر اشعار غیر متعارف سیاسی و انتقادی در کنایه به «نشسته در صف اول» که رئیس جمهور باشد، خواند. اشارات و امارات صریح‌تر از آن بود که مخاطب این اشعار را کسی غیر از رییس جمهور تصور کرد. قضیه تازه‌ای نیست . اما سوال این است که با این ماجرا چگونه باید برخورد کرد؟ برخورد قضایی با این ماجرا در انتها به محکومیت چند فرد عادی می‌رسد . محاکمه این افرادخلاف انتظار تبدیل به صحنه‌ای برای تبلیغ علیه دولت می‌شود. هتاکان در جایگاه منتقد و دولت در جایگاه مستبد ضد آزادی می‌نشینند. استراتژی مخالفان دولت این است که رییس جمهور و دولت را درگیر دعوای قضایی با مردم عادی کوچه و بازار کنند و بعد از موضع دفاع از آزادی بیان و انتقاد، دولت را به دیکتاتوری متهم کنند. ابراهیم رییسی سه شنبه 6 تیر بدون اشاره به این دو اتفاق در جمع فعالان علمی ستاد امر به معروف و نهی از منکر، با بیان اینکه برخی شعار «نقد پذیری» می‌دهند اما در عمل هیچ پایبندی به آن ندارند، گفت:«امروز این تناقض گفتار و عمل یکی از مشکلات جامعه ماست.» غلامعلی حداد عادل نایب رئیس جبهه مردمی، پیش از این در واکنش به حادثه روز قدس گفت:«مردم حق دارند نسبت به برخی اظهار نظرات رئیس‌جمهور انتقاد داشته باشند، اما باید نظرات خود را به دور از اهانت بیان کنند.» به نظر نگارنده هر دو موضع‌گیری در سطح نظری، منطقی و درست است. این تصور که برخورد قانونی با عاملان این حوادث درس عبرتی برای بقیه می‌شود و این قضایا تکرار نخواهد شد، خوش‌بینی مفرط و عدم توجه به این نکته است که عاملین حتی ممکن است از فعل خود شناخت و آگاهی لازم نیز نداشته باشند و علاوه بر این برجسته کردن نقش آنها باعث تشویق عده‌ای دیگر به انجام اعمال مشابه شود. اگر بپذیریم که پشت صحنه این تحرکات، سیاسی است، برخورد قضایی با عاملان و برگزاری دادگاه و محکومیت آنها افتادن در دام جریان سیاسی صحنه‌گردان این اتفاقات است. رییس جمهور و مجموعه دولت باید به صورت شفاف به مردم بگویند که اصلا محل مناقشه و نزاع انتقاد از رییس جمهور نیست. مردم در هر جایگاهی حق دارند از رییس جمهور انتقاد کنند. منتقدان همان‌گونه که آقای رییسی هم گفته است باید بتوانند«بدون لکنت حرف‌شان را بزنند» و«اگر دهان منتقد بسته شد و فرهیختگان، نخبگان و آحاد مردم جامعه نسبت به منکر بی‌حس و بی‌تفاوت شدند، جامعه به سوی مرگ اخلاقی و معنوی پیش می‌رود.»
محل نزاع، نقد و حتی اهانت به رییس جمهور نیست. انتقاد از رییس جمهور آزاد است واهانت به رییس جمهور منتخب 24 میلیون ایرانی هم فقط باعث رسوایی اهانت کننده می‌شود. اگر مخالفان و منتقدان و توهین کنندگان به رییس جمهور با پول و امکانات غیر حکومتی و بدون استفاده از رسانه‌ها و تریبون‌هایی که با بودجه عمومی اداره می‌شود دولت و رییس جمهور را نقد کنند و حتی توهین کنند، ایرادی ندارد. تقلب وتبعیض و سوء‌استفاده آنجا است که عده‌ای از تریبون‌هایی مانند نماز جمعه و صدا و سیما و سایت‌هایی که با پول دستگاه‌های حکومتی اداره می‌شوند علیه رییس جمهور و دولت و مخالفان خود سخن‌پراکنی کنند، بدون اینکه امکان پاسخگویی در این تریبون‌ها حتی برای دولت فراهم باشد. محمدباقر پیشنمازی رئیس ستاد اقامه نمازجمعه تهران گفت : «تریبون‌های نماز جمعه و نماز عید فطر محلی برای ارائه نظرات کسانی است که به این مراسم‌ها دعوت می‌شوند که البته این دعوت از تمامی طیف‌های داخل نظام صورت می‌گیرد ... و کسی هم متن سخنان آنان را پیش از ارائه، مورد بررسی قرار نمی‌دهد.» پرسش این است که آیا ایشان به یکی از ده‌ها شاعری که به اشعار مداح هتاک پاسخ ادبی و محترمانه دادند اجازه می‌دهد در نماز جمعه این هفته شعر خود را قرائت کنند؟ محل نزاع این است که تریبون‌هایی که با بودجه بیت‌المال اداره می‌شوند و متعلق به همه مردم‌اند و باید بی‌طرف باشند، اغلب در اختیار جناح مخالف دولت برای تخریب دولت قرار دارند. نکته دومی که رییس جمهور و رسانه‌های مستقل باید تاکید کنند این است که آزادی بیان منحصر به گروه خاصی نیست، بلکه همه افراد ملت باید از آزادی بیان و پس از بیان در انتقاد محترمانه از همه شخصیت‌ها و مسئولین نظام برخوردار باشند و با روزنامه‌نگاران و نویسندگان و منتقدان بر اساس موضع سیاسی منتقد، برخورد دوگانه صورت نگیرد. دولت به جای برخورد با چند نفر هتاک ناآگاه، باید استفاده برابر از تریبون‌هایی که با بودجه عمومی اداره می‌شود و برخورد یکسان با افراد و رسانه‌ها در مقوله آزادی بیان را تبدیل به مساله روز کند.