مولفه های بازدارندگی سیاسی در عرصه بین الملل

سید محمود صدری
توافق علاوه بر حل مسئله هسته‌ای این حسن را دارد که فضای تنش‌آلود با غرب را بهبود می‌ بخشد. بدون توافق حتی دو قدرت شرقی بازی کاملی با ایران نمی کنند. چینی‌ها در روی کاغذ سندی را امضا کرده‌اند اما آن‌ را اجرایی نمی‌کنند و‌ روس‌ها  هم قبل از بحران اکراین هیچ‌ توجه جدی به روابط نداشته‌اند‌. بدیهی‌ست دیگر کشورهای دنیا هم درگیر با مسئله‌ای نمی‌شوند که یک طرف آن آمریکا باشد. بنابراین اولین قدم برجام‌ گشایش در روابط خارجی و برقراری روابط سیاسی و اقتصادی گسترده‌تر با جهان و خروج از انزوا بطور نسبی است. در همین رابطه کشورهای منطقه که اکنون از موضع استغنا و بی‌نیازی برخورد می‌کنند پس از توافق برجام کوشش خواهند کرد که‌ با شرایط جدید خود را انطباق دهند.
شکی نیست که در دنیای وحشی و زورگوی امروزی بازدارندگی نظامی یکی از مولفه های قدرت است و لذا داشتن سلاح هسته‌ای و دیگر تسلیحات استراتژیک از ضروریات بقای کشورهاست. بدیهیست  این حرف مخالفان برجام درست است که تنها دل در گرو سازمان‌های بین‌المللی داشتن ضمانت اجرایی برای امنیت و منافع کشورها محسوب نمی‌شود. اماسخن‌ بر سر آنست که چنین تفکری  وجود دولتی مردمی و ملی را ایجاب می‌کند که گرسنگی و فقر و سختی را برای رسیدن به اهداف استراتژیک برای همه اقشار جامعه از جمله مقامات بداند.
متاسفانه اکنون جامعه شاهد آنست که از زمان دولت نهم و دهم سطح معیشت آنان رو به کاهش گذاشته و فقر و بیکاری و شکاف طبقاتی بشدت افزایش یافته است و همین امر سبب می شود تا در عرصه بین الملل نیز نتوان عملکردقدرتمندی داشت. اگر داشتن ظرفیت هسته ای بازدارندگی کشور است اقتصاد پویا و تولید و توجه به زندگی مردم و توانمندی مالی و اقتصادی جامعه نیز از مولفه‌های قدرت بوده وضمانتی برای مصون ماندن ایران در برابر فشارهاست. از این‌رو‌ اگرچه دیدگاه دسته اول مخالفان برجام یعنی کسانیکه از روی وطن ‌دوستی قائل به داشتن سلاح هسته‌ای ‌هستند قابل‌توجه‌ بوده و نظریه درستی است اما در شرایط فعلی بنظر می رسد برجام می‌تواند فرصتی برای ترمیم اقتصاد و تقویت بنیه مالی کشور در مقابل فشارها  محسوب گردد. در یک‌محدوده زمانی وضعیت اضطرار فعلی را برطرف سازد و شرایط کشور را در جهان در حالت طبیعی قرار دهد.


در ‌واقع نگاه درست آنست که الویت دادن به برجام در مقطع فعلی بمعنای صرفنظر کردن از ظرفیت‌های بازدارندگی نباید باشد .آن دسته از سیاستمدارانی که‌ صرفا  گفتگوها را برای فائق آمدن بر مشکلات کافی می‌دانند و برای تاثیر قدرت در دیپلماسی‌ ارزش بالایی قائل نیستند در اشتباه بزرگ و استراتژیک هستند.
آنها لازم نیست که به راه طولانی تاریخ ایران و مصیبت‌های ملت نظر کنند بلکه بیاد آوردن اشغال کشورمان در جنگ جهانی اول و دوم و تجاوز صدام کافیست که واقعیت‌ها را  به آنها یاد آورشود. روشن وآشکار است کسانی که برای دیپلماسی نیز ارزش بالایی متصور نیستند از بازدارندگی سیاسی اطلاعی ندارند. آشکار است فقدان هر یک  خسارت‌های بزرگی را متوجه جامعه و مردم می‌کند. بدیهی‌ست دیپلماسی و داشتن قدرت  بمانند دوبال است که بکارگیری هر دو‌ منافع  هر کشوری را تامین می‌کند.
اگر چه‌ برجام‌ در مجموع مثبت است اما میزان اثرگذاری آن در اقتصاد بستگی به عملکرد مسئولین اجرایی و تصمیم سازان کشور دارد‌. در دور قبل‌‌ با‌ تحقق توافق برجام‌ اجازه به طرف اصلی یعنی آمریکا داده نشد که در فعالیت‌های اقتصادی وارد شود. اختلاف نظرها و عدم کارایی مراکز تصمیم‌گیر هم سبب گردید که توافقات با شرکت‌های اروپایی بسیار طولانی شود. مشکل بزرگ دیگر آنست که دستگاه اداری از زمان دولت نهم بسیار ناکارآمد شده است و لذا نمی‌تواند کار کارشناسی و حرفه‌ای کند و در مذاکرات با طرف خارجی چندان حرفی برای گفتن‌ ندارد. هم‌چنین این دستگاه‌ها فاقد ظرفیت و توانایی لازم برای ارائه پیشنهاد پروژه و طرح و برنامه برای توسعه کشور هستند‌. در کنار این نقایص بعضی از دولت‌مردان به برجام برای حل کلیه مشکلات ایران و آمریکا نگاه نمی‌کنند. آنها از برجام صرفا افزایش درآمدها را انتظار دارند و این‌نگرش را ندارند که برجام بعنوان قدمی برای حل موضوعات دیگر محسوب می شود. روشن است چنانچه دستگاه‌های اجرایی کارآمد نشوند؛ افراد شایسته و حرفه‌ای مدیریت کارها را بر عهده نداشته باشند، سیستم، فساد عمیق و ریشه‌دار را علاج  نکند، پول حاصل از درآمد نفتی برجام در زندگی مردم تاثیر زیادی برجای نخواهد داشت و صرفا عده‌ای را فربه‌تر و دستگاه مدیریتی و اداری کشور را بیمارتر خواهد کرد. حاصل این امر پیچیده‌تر شدن بحران اقتصادی را در بردارد. لذا به علت عوامل بالا اثرات برجام محدودتر از آنی است که انتظار از آن می‌رود.بی‌اعتنایی به قدرت های تاثیرگذار در عرصه بین الملل و بهره بردن دیگران از‌ لغو تحریم‌ها، مشکلات جدی در عملیاتی شدن برجام و اجرایی شدن آن را بوجود می‌آورد.