روزنامه قانون
1396/04/27
فروچاله‌ها ايران را مي‌بلعند
300 دشت از 600 دشت ايران، خشك و بسياري از آن‌ها دشت ممنوعه اعلام شده‌اند؛ سالانه دو متر سطح آب‌های زیرزمینی 60 دشت اصلی در مرکز ایران افت ميكنددر بسياري از نقاط كشور، فرونشست باعث تخريب تاسيسات زیربنایی شهری و روستایی و در بسياري از دشت‌ها، موجب ترک‌های عمیق شده است
در بسياري از دشت‌هاي كشور، مقدار افت سطح آب زيرزميني طبق آمارهاي ثبت شده به بيش از 30 متر در طول 24 سال آماربرداري مي‌رسد
دشت تهران، ورامين، نظرآباد، دشت کبودرآهنگ همدان، دشت مشهد و نیشابور، دشت‌های استان کرمان و اصفهان و قزوین در شرایط بحرانی ایجاد فروچاله‌هاو فرونشست‌ها قرار دارند
به زمين زير پاي‌مان ديگر اعتمادي نيست؛ فروچاله‌ها دهان باز كرده و ايران را به‌زودي مي‌بلعند. 300 دشت از 600 دشت ايران خشك و بسياري از آن‌ها دشت ممنوعه اعلام شده اند. بحران‌هاي زيست محيطي ايران تمام‌شدني نيست، يك روز بحران كم‌آبي و امروز فرونشست زمين و فروچاله‌ها؛ فرونشستي كه پيامد برداشت بي‌رويه از سفره‌هاي زيرزميني است. به‌گفته كارشناسان يك دهه ديگر مهاجرت‌هاي زيست محيطي در ايران آغاز مي‌شود. زنگ خطر فرونشست زمین، بيش از يك دهه در ايران به‌صدا درآمده اما كري مصلحتي مسئولان اجازه شنيدن آن را به مردم نداده است. پديده فرونشست، نشان‌دهنده فرآیند بیابان‌زایی و مرگ يك سرزمين است. پس از فرونشست، فرآيند بيابان‌زايي برگشت‌ناپذير شروع شده و آن زمان است كه مردم آن سرزمين بايد از بياباني به‌نام وطن به‌اجبار مهاجرت كنند. برخي از كارشناسان بر اين باورند كه در كمتر از يك دهه ديگر، اثري از سفره‌هاي زيرزميني در بسياري از نقاط ايران باقي نخواهد ماند. خشکسالی، استفاده بی‌رویه از ذخایر آب و ناکارآمدی در مدیریت آب، سدسازی‌های غیرعلمی، از بین‌بردن پوشش گیاهی و عواملی از این دست، باعث فرونشست زمین شده است.
خسارت‌هاي فرونشست
از دست رفتن سفره‌هاي زيرزميني، مرگ آبخوان‌ها و فرونشست زمين ، ايران را وارد بحران كرده است. فرونشست در بسياري از دشت‌هاي ايران، موجب ترک‌های عمیق شده که بر اثر آن میله‌های چاه‌های آب از زمین بیرون آمده و تاسیسات زیربنایی شهری و روستایی را تهدید كرده‌است. تصاوير شكاف‌هاي عميق در دشت‌هاي توس و ميناب دل هر ايراني را به لرزه در مي‌آورد. شكاف‌هايي كه در ابتدا بسياري تصور مي‌كردند در اثر وقوع زمين‌لرزه به‌وجود آمده است اما غافل از آنكه بحران آب بيش از زلزله در ايران قرباني خواهد گرفت.
ايران، مرزهاي بحران را پشت سر گذاشت
براساس آمار اگر کشوری 20 درصد از آب‌های تجدیدپذیر را استفاده کند، در شرایط ایمن است و اگر این میزان به 40 درصد برسد، در مرز خطر قرار دارد. تمامي اين آمارها درحالي است كه ایران بيش از 85 درصد منابع آب تجدیدپذیر را استفاده‌كرده است. براساس‌گزارش‌های رسمی سالانه دو متر سطح آب‌های زیرزمینی 60 دشت اصلی در مرکز ایران افت مي‌كند.
رتبه نخست فرسايش خاكي در جهان
آمار ديگري نيز وجود دارد كه نشان‌دهنده اين مطلب است؛ ايران علاوه‌بر آب، خاكش را نيز از دست مي‌دهد. ميزان كل فرسايش خاك در جهان 26 ميليارد تن و سهم ايران از آن در حدود دو ميليارد تن است. براساس همين آمار، ايران رتبه نخست فرسايش خاك در جهان به‌شمار مي‌رود.سازمان‌هاي جهاني به‌همراه كارشناسان محيط‌زيست و مديريت منابع آبي، بارها نسبت به بحران آب در ايران هشدار داده‌اند اما گويا به‌گفته دكتر كردواني، پدر علم كويرشناسي ايران« كسي باور نمي‌كند آب نيست». شواهد حاكي از آن است که هم‌اکنون دشت‌هاي تهران، ورامين، نظرآباد، دشت کبودرآهنگ همدان، دشت مشهد و نیشابور، دشت‌های استان کرمان، اصفهان و قزوین در شرایط بحرانی ایجاد فروچاله‌ها و فرونشست ها قرار دارند.
تهران ركوردار فرونشست در ايران
تهران در فرونشست زمين نيز، گوي سبقت را از ديگر استان‌هاي كشور ربوده است و رتبه نخست ليست فرونشست در كشور به‌شمار مي‌رود. فرو نشست در تهران 90 برابر حد بحرانی اتحادیه اروپاست. برداشت بی‌رویه آب در سال‌های اخیر ، تمامي دشت‌های هشت‌گانه تهران را دشت ممنوعه كرده است. براساس آمار یک مقام مسئول در وزارت نیرو، ميزان فرونشست در دشت ورامین ۱۳سانتی‌متر ، در دشت ری ۲۵سانتی‌متر، در دشت تهران ۱۴سانتی‌متر و در دشت شهریار ۳۶سانتی‌متر ثبت شده است.
نفوذناپذيري خاك ، عامل فرونشست
يكي از عوامل اصلي فرونشست، كاهش نفوذپذيري خاك و در نتيجه افت سفره‌هاي زيرزميني است. هومان خاكپور ،كارشناس محيط زيست در اين‌باره گفت: « بحث كاهش نفوذ آب در خاك در درازمدت موجب كاهش ميزان سفره‌هاي زيرزميني مي‌شود. كشور از يك طرف با كاهش شديد نزولات جوي و از طرف ديگر با برداشت بي‌رويه آب مواجه است. باتوجه به برداشت‌هايي بي‌رويه از سفره‌هاي زيرزميني در بيشتر مناطق كشور، شاهد پديده بيابان‌زايي هستيم. بيابان‌زايي از اينجا شروع مي‌شود كه حتي اگر بارندگي نيز در كشور رخ بدهد، به‌دليل حركت خاك‌دانه‌ها، تمامي منافذ ورود آب پر شده است و ديگر امكان نفوذ آب در خاك وجود ندارد.علاوه‌بر اينكه منابع آبي را از دست ميدهيم، خاك را نيز از دست ميدهيم».فرسايش خاكي جزو آن دسته مشكلاتي است كه به‌تازگي به ليست چالش‌هاي فرا روي ايران وارد شده است. باتوجه به رتبه نخست فرسايش خاك در جهان، اين عامل موجب كاهش نفوذناپذيري خاك نيز شده است. خاكپور درباره آمار فرسايش خاك در ايران گفت:« متاسفانه بعيد مي‌دانم روي اين موضوع كار يا مطالعه‌اي شده باشد. براي داشتن چنين آماري، بايد از ميزان پوشش جنگلي در كشور يك آمار مشخص وجود داشته باشد. چنين آماري در كشور وجود ندارد كه سازمان‌هاي مربوطه به آن استناد كنند. زماني‌كه در بحث ميزان پوشش گياهي آماري وجود ندارد، انتظار آن نمي‌رود كه آماري از ميزان نرخ نفوذناپذيري خاك وجود داشته باشد».
برداشت بي‌رويه آب، متهم اصلي فرونشست
به‌نظر می‌رسد ابعاد بحران ناشی از برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی دشت‌های ايران، گسترده‌تر، خطرناک‌تر و ژرف‌تر از آن است که گزارش شده و به‌مراتب، تبعاتی ماندگارتر، ویرانگرتر و غیرقابل جبران‌تر نسبت به رخداد زلزله دارد. محمد درويش، كارشناس محيط زيست با اشاره به بحران فرونشست در كشور گفت:«مهم‌ترين عوامل فرونشست در ايران، برداشت‌هاي بي‌رويه و بيش از حد مجاز آب زيرزميني و ممانعت از نفوذ آب برگشتي شرب، صنعت و کشاورزي به دشت‌هاي ايران بوده است. بسياري از دشت‌هاي ايران از نظر برداشت آب، حالت فوق بحراني دارند و باتوجه به رشد شتابان شهرنشيني، شاهد تغييرات کند ولي بسيار مخاطره‌آور فرونشست هستيم؛ به‌گونه‌اي که در بسياري از دشت‌هاي كشور، مقدار افت سطح آب زيرزميني طبق آمارهاي ثبت شده به بيش از 30متر در طول 24 سال آماربرداري مي‌رسد».
مهاجرت‌هاي زيست‌محيطي به‌زودي رخ خواهد داد
درويش با اشاره به هشدار كارشناسان درباره پديده فرونشست تصريح كرد:« چندين سال است كه كارشناسان اين حوزه، درباره خطرات فرونشست زمين هشدار مي‌دهند اما اين موضوع كمتر توسط مسئولان، مردم و رسانه‌ها جدي گرفته شده است. درحدود هفت ماه پيش با انتشار عكسي از فرونشست زمين در نيشابور اعلام كردم كه اين مساله را بايد جدي گرفت. دكتر فاضلي يزدي، يكي از اولين متخصصاني است كه از سه دهه پيش نسبت به فرونشست زمين در دشت توس هشدار داد. درحال حاضر متاسفانه در دشت توس فردوسي با فرونشست زمين و افت شديد سفره‌هاي زيرزميني رو به‌رو هستيم. خيلي ديگر از صاحب‌نظران مانند دكتر امين عليزاده در استان خراسان‌رضوي و دكتر طراوتي، در اين‌باره هشدار داده‌اند ولي مورد توجه قرار نگرفته‌اند.». مديركل دفتر مشاركت‌هاي مردمي سازمان محيط زيست گفت:«اصولا پديده نشست زمين، فوق‌العاده پديده خطرناكي است و از آن به‌عنوان آخرين و غيرقابل برگشت‌‌پذيرترين مرحله از فرآيند بيابان‌زايي ياد مي‌شود. زماني كه زمين نشست مي‌كند، آبرفت‌هاي درشت‌دانه به‌هم مي‌چسبند و فضاي خالي بين آن‌ها پر مي‌شود و ديگر امكان انباشته شدن آب در اين سفره‌ها از بين مي‌رود. سرزميني كه امكان انباشت آب شيرين در زير سطحش را از دست بدهد، از نظر امنيت اجتماعي با تنش‌هاي جدي مواجه مي‌شود و مقدمه مهاجرت‌هاي محيط زيستي فراهم مي‌شود.
سایر اخبار این روزنامه
نباید به نام اسلام عرصه را بر مردم تنگ کرد
روحاني با حكم «رهبر» چه مي‌كند؟
شوراي‌عالي اختلافات!
شفافیت براي مجهولات موزه
فـُـــوت«بال»
فروچاله‌ها ايران را مي‌بلعند
بازی خطرناک بارزانی
شهردار تهران خارج از شورا انتخاب نمي‌شود
رویکرد منشور حقوق شهروندی به حقوق زنان
چند موضوع اصلی در جستار میراث فرهنگی
«کودک‌آزاری» ، رکوردار تماس با اورژانس اجتماعی
همه‌پرسی برای جدایی و انشقاق، با تدبیر مسئولان عراق همخوانی ندارد
