درباره مزد منطقه ای تردید نکنید اما ...

  مهدی حسن زاده - economic@khorasannews.com    طی یک دهه اخیر ادبیات ضرورت تعیین دستمزد به صورت منطقه ای وارد فضای محافل کارشناسی شد. طی 4 تا 5 سال گذشته نیز به تدریج زمزمه تعیین دستمزد منطقه ای جدی تر شده است و بعضا حتی در جلسات ابتدایی شورای عالی کار برای تعیین دستمزد نیز بحث هایی در این باره مطرح شده بود. با این حال امسال پس از اصرار وزارت اقتصاد و موافقت کارفرمایان، اکنون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان مهم ترین مقام دولتی در تعیین دستمزد و یکی دیگر از اضلاع سه گانه تعیین دستمزد به صراحت از ضرورت تعیین دستمزد هم به صورت منطقه ای و هم به صورت متفاوت برای صنایع مختلف خبر داده است. به گفته مرتضوی، قانون کار بر تفاوت حقوق و دستمزد مناطق و صنایع تاکید دارد به طوری که حقوق و دستمزد یک منطقه با منطقه دیگر باید متفاوت باشد و همچنین در بخش صنعت ها متناسب با سختی کار، می بایست متفاوت باشد. خوشبختانه به نظر می رسد عزمی که این بار برای تعیین دستمزد منطقه ای شکل گرفته، جدی تر است و می توان به اجرای آن دل خوش بود، اما توجه به دو نکته مهم در این باره ضروری است: 1 - اگرچه تاکنون برخی تشکل های کارگری با این ایده مخالفت کرده اند، اما به نظر می رسد تبیین این موضوع و ایجاد اطمینان به کارگران به ویژه کارگران مستقر در شهرهای بزرگ که تعیین دستمزد منطقه ای به معنای کاهش دستمزد کارگران شهرهای کوچک نیست، ضروری است. با این توضیح که تعیین دستمزد منطقه ای، براساس منطق تفاوت هزینه های زندگی در مناطق مختلف صورت می گیرد. همچنین تفاوت سطح دستمزد نباید یک باره ایجاد شود، بلکه باید به تدریج در جریان افزایش سالانه دستمزدها به سمتی برویم که بین دستمزد در یک شهر بزرگ با هزینه های به مراتب بیشتر مسکن و حمل و نقل و سایر هزینه ها، با شهری که برخی هزینه های زندگی از جمله مسکن در آن به مراتب کمتر از شهرهای بزرگ است، تفاوت قائل شویم. با این حال این تغییر باید تدریجی و به گونه ای اعمال شود که هم مقاومت اجتماعی ایجاد نکند و هم تفاوت زیاد بین مناطق مسئله مهاجرت نیروی کار را رقم نزند. علاوه بر این حرکت تدریجی در تعیین دستمزد منطقه ای، امکان بازخورد گرفتن از بازار کار و تاثیرات این سیاست و اصلاح اشکالات پدید آمده را بهتر فراهم می کند. 2 - اگرچه نظرات کارشناسی و گزارش های مراکز تحقیقاتی که بر دستمزد منطقه ای تاکید دارند، عمدتا همزمان دستمزد متفاوت برای رسته های شغلی متفاوت را نیز توصیه می کنند، اما به نظر می رسد اجرای همزمان دستمزد منطقه ای و دستمزد متفاوت برای صنایع کار دشواری باشد. به نظر می رسد با اولویت دستمزد منطقه ای می توان به تدریج در سال های بعد به سراغ دستمزد متفاوت برای رسته های شغلی متفاوت رفت. به ویژه این که دسته بندی ساده صنعت، کشاورزی و خدمات برای تعیین دستمزد متفاوت کارایی ندارد، چراکه به عنوان مثال در بخش خدمات هم با فعالیت های ساده و نیازمند به مهارت های حداقلی و هم با فعالیت های تخصصی و نیازمند مهارت های حداکثری مواجه هستیم و تفکیک بین رسته های شغلی به مراتب پیچیده تر و سخت تر از دستمزد منطقه ای است و باید این تغییر در فرصتی دیگر و با گذر از دستمزد منطقه ای رقم بخورد. 3 - باید توجه داشت که مسئله ایجاد مزیت برای مناطق کمتر برخوردار با دستمزد منطقه ای به تنهایی رقم نمی خورد. کارفرمایان اگرچه می توانند از دستمزد منطقه ای به عنوان عامل تفاوت سطح هزینه ها استفاده کنند و برخی فعالیت های خود را به مناطق دوردست انتقال دهند، اما ایجاد مزیت منطقه ای برای افزایش سرمایه گذاری در مناطق حاشیه ای و دور از مرکز نیازمند مجموعه ای کامل از سیاست ها و مشوق های قانونی است. 4 - دولت نیز باید توجه کند که نباید از دستمزد منطقه ای به عنوان عاملی برای کاهش هزینه های خود استفاده کند. بخشی از نیروهای پیمانکاری دولت و بخشی از هزینه ای فعالیت های عمرانی دولت به دستمزد نیروی کار ارتباط دارد. دستمزد منطقه ای اساسا نباید به کاهش میانگین سطح دستمزدها بینجامد. این خطر وجود دارد که دولت از زاویه دید صرفه جویی و کاهش هزینه های خود به مسئله ورود کند. در حالی که صورت مسئله دستمزد منطقه ای باید مطابقت بخشی به هزینه های زندگی و دستمزد نیروی کار با توجه به تفاوت سطح هزینه های زندگی در مناطق مختلف باشد. در هر صورت انتظار می رود دولت عزم صورت گرفته برای دستمزد منطقه ای را تا زمان تحقق آن به طور جدی پیگیری کند و اصلاح لازم در زمینه تعیین دستمزد به منظور بهبود وضعیت بازار کار را انجام دهد.