روزنامه ابتکار
1396/07/06
رضا دهکی بحران‌سازی و بحران‌بازی!
بحران‌ها یک روزه اتفاق نمی‌افتند. هر چند در شرایط وقوع یک بحران، حل آن و رفع آثارش در درجه اول اهمیت قرار دارد، اما ریشه‌یابی بحران و پیشگیری از زمینه‌های تکرار آن شرط عقل و یک موضوع لازم و ضروری است و این جمله شاید کلیدی‌ترین نکته‌ای باشد که در تحلیل شرایط وقوع و حدوث هر بحرانی به آن می‌رسیم.حتی در برخورد با بحران‌هایی که به حوادث غیرمترقبه شناخته می‌شوند، در کشورهای مختلف مشاهده میشود که پیش‌بینی‌ها و پیشگیری‌ها چقدر در ایجاد یا کاهش سطح بحران موثر بوده‌اند. به عنوان مثال نتیجه زلزله 8 ریشتری که در توکیو ژاپن خسارت محدودی دارد و حتی به سطح بحران نمی‌رسد، در تهران از نظر شدت ایجاد بحران قابل تصور هم نیست! این پیش‌بینی‌ها و پیشگیری‌ها حاصل تجربه بحران‌های مشابه و البته رصد دائمی شرایط فعلی همراه با تلاش برای ارتقای سطح آمادگی‌ها در برابر هر بحرانی است.
مشاهدات در موارد متعدد نشان می‌دهد که سیاست مدیریت بحران در ایران در انواع بحران‌های ممکن بسیار ضعیف بوده و حتی نادیده گرفته میشود. فرقی نمی‌کند ماجرا یک بحران کوچک سازمانی به عنوان مثال در عرصه خبری باشد یا بحرانی که جان بسیاری را تهدید می‌کند. حتی در بسیاری از موارد مدیریت ناصحیح یک شرایط عادی یا بی‌توجهی به زمینه‌های وقوع یک بحران قابل مدیریت باعث میشود که یک چالش عادی تبدیل به بحرانی عمیق شود.
در روزهای گذشته بحث مشکلات دو مجموعه بزرگ صنعتی آذرآب و هپکو نمونه بارزی از این بحران‌سازی در عرصه مدیریتی است؛ از تاثیر سیاست‌های کلان کشوری تا مدیریت این دو شرکت! ریشه‌یابی وقوع بحران در این دو کارخانه حلقه‌های متعددی را نشان می‌دهد که زنجیری سنگین بر پای این شرکت‌ها را تشکیل می‌دهند؛ از نحوه خصوصی‌سازی گرفته تا سیاست‌های وارداتی، از دلایل نارضایتی کارگران تا شیوه برخورد با اعتراض آن‌ها و .... . اظهارات دیروز وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره راهکارهای دولتی‌ها برای حل این بحران هم زوایای جدیدی از قابلیت بحران‌سازی در مدیریت ایرانی را به نمایش می‌گذارد. در شرایطی که اعتراض کارگران این دو شرکت درباره نپرداختن حقوق و مزایا، عدم تمدید بیمه‌های تامین اجتماعی و البته برخورد بد مسئولان با اعتراضشان به روزهای اخیر بر نمی‌گردد و سابقه‌ای چند ماهه دارد، حال پس از تمام حاشیه‌های ایجاد شده دولت قدم پیش گذاشته و به گفته علی ربیعی قرار است بخشی از مطالبات معوق کارگران را آغاز کند و همچنین تمدید دفترچه‌ها و ارائه خدمات درمانی تامین اجتماعی نیز بدون توجه به بدهی شرکت‌ها و نپرداختن حق بیمه از سوی آن‌ها انجام شود. همچنین گفته میشود که دولت قصد دارد با کمک به این شرکت‌ها برای تامین مواد اولیه و همچنین بستن قراردادهای جدید برای خرید محصول و خدمات، شرایط را برای احیای آن‌ها فراهم کند. علاوه بر این دولت قصد دارد محدودیت‌هایی برای واردات کالاهای مشابه این شرکت‌ها در نظر بگیرد. همه این‌ها البته حرکات خوبی برای حل بحران به نظر می‌رسند، با این حال سوالات زیادی را به ذهن متبادر می‌کند. اگر از این نکته بگذریم که دولتی بودن و البته دولتی ماندن برای مدت طولانی این شرکت‌ها – و شرکت‌های مشابه دچار یا در شرف بحران – خود از ریشه‌های بحران است، چرا خصوصی‌سازی این شرکت‌ها شیوه مطلوبی نداشت و کار به دست کاردان سپرده نشد؟ چرا تکلیف خصولتی‌ها با قاطعیت روشن نشد؟ چرا هنگامی که این شرکت‌ها به دلیل مدیریت ناصحیح که در موارد متعددی از به روز نشدن تکنولوژی‌ها تا کاهش سودآوری نمود دارد، نشانه‌های نخستین بحران را نشان دادند، حرف مدیران و کارگران آن‌ها برای استمدادخواهی شنیده نشد؟ چرا گلایه‌ها در مورد تعرفه پایین واردات ماشین‌آلات دسته دوم چینی و قیمت‌های نازلشان و تاثیر آن بر فروش هپکو چاره‌سازی نداشت؟ اگر دولت نیاز به کالا و خدمات این شرکت‌ها را داشت، چرا تا به حال به فکر خرید از آن‌ها و تزریق پول نبود؟ بگذریم که بدهی‌های دولت به پیمانکاران کمر بسیاری از آن‌ها را هم شکسته است! اصلا همین مُسکّن پرداخت بخشی از حقوق معوق و تمدید دفترچه‌های بیمه تامین اجتماعی را نمی‌شد همان چند ماه پیش در آستانه اعتراضات انجام داد تا کار به بستن جاده و برخورد انتظامی و امنیتی و در نهایت ترکیدن حباب بحران نکشد؟ علاوه بر همه این‌ها و با وجود شرکت‌های بزرگی که در آستانه بحران‌های مشابه قرار دارند، دولت تا کی و برای چند شرکت و کارخانه می‌تواند بار بحران را با مُسکّن موضعی بر دوش بکشد؟ آیا مثلا زنگ خطر بحران برای دو خودروساز اصلی وطنی شنیده میشود و چاره‌ای برای پیشگیری از آن – به جز تزریق مُسکّن‌های مقطعی – به کار گرفته شده است؟
در واقع ایران فراتر از مدیریت بحران به مدیریت نساختن بحران نیاز دارد. این مساله را در سایر حوزه‌ها هم می‌توان دید. فیلمی توقیف میشود و بعد از نمایش یا رفع توقیف اتفاق خاصی نمی‌افتد. حتی گاه فیلم اثری ضعیف بوده که اگر بدون ایجاد مانع برای نمایش آن بحران‌سازی رخ نمی‌داد، مورد توجه قرار نمی‌گرفت و چه بسا بخشی از فروش و دیده شدن آن از نتایج توقیف بوده باشد! بارها پیش آمده است که واکنش‌ها به فیلم و کتاب‌هایی در آن سوی دنیا که در تضاد با ایران و اسلام ساخته و پرداخته شده‌اند نیز موجب دیده شدن آن‌ها شده، آن هم در حالی اگر این واکنش‌ها نبود، شاید کمتر کسی از وجود آن‌ها خبر داشت. حساسیت‌های فراوانی که درباره بازی تیم‌های ملی فوتبال ایران و کره جنوبی در روز تاسوعای سال گذشته ایجاد شد و البته در نهایت اتفاق خاصی هم نیفتاد را به خاطر داریم. در همین عرصه ورزش و به طور خاص فوتبال، در ماجرای اخیر قرارداد مهدی طارمی با پرسپولیس تهران بعد از بستن قرارداد با ریزه اسپور ترکیه، چنان که گفته میشود در صورت عدم همراهی باشگاه پرسپولیس در ارائه قرارداد با تاریخ نادرست برای حل مساله، اکنون پای این باشگاه در ماجرا گیر نبود و جریمه محرومیت از دو پنجره نقل و انتقالات نیز شامل این باشگاه نمی‌شد. در عرصه سیاست نیز برخوردهای سلبی و یا ایجاد محدودیت و حصارها درباره برخی افراد یا گروه‌ها در بسیاری موارد چالش‌هایی ساخته‌اند که سال‌ها گریبان‌گیر کشور شده‌اند.
به نظر می‌رسد نگاه مسئولان به مقوله بحران در حوزه‌های مختلف اعم از شناخت و پیشگیری، جلوگیری از بحران‌سازی و مدیریت بحران باید تغییر کند. شاید بخش مهمی از مسائل این روزها ایران با این بازنگری در سطحی عادی قابل حل باشند و از این تعدد و تکرر بحران‌ها پیشگیری شده و انرژی و ظرفیت مردم و مسئولان برای پیشگیری یا حل بحران‌های واقعی صرف شود.
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب: بینید چه غوغایی در کشور به خاطر شهادت این جوان به راه افتاده است
وداع ایران با پیکر بی سر محسن حججی
در فاصله چند روز مانده به تصمیم ترامپ در مورد توافق هسته‌ای، آمانو با بند T برجام ابهام آفرینی کرد
رئیس جمهوری در جلسه هیات دولت:
فرهنگ عاشورا و زندگی امام حسین (ع) برای جامعه انسانی نجات‌بخش است
رضا دهکی
بحران‌سازی و بحران‌بازی!
«ابتکار» از گام های شورای شهر و شهرداری تهران در مقابل با فساد گزارش می دهد
راهکارهای موقتی دولتی برای خروج صنایع از شرایط بحرانی چقدر موثر هستند؟
مُسکن های مقطعی جایگزین درمان های قطعی
اعضای کمیسیون آموزش مجلس در گفت‌وگو با « ابتکار» از تاخیر در معرفی وزیرعلوم گلایه کردند
فاینانس های خارجی به بدهی برای آیندگان تبدیل می شود؟
چالش پول‌های پس دادنی!
آیت‌الله قائم مقامی در گفت‌وگو با « ابتکار» از نتایج محصور کردن فهم قرآن در ظواهرآن می گوید
آماده مذاکره با دمشق درباره خودمختاری کردها در شمال سوریه هستیم
یک مقام وزارت خارجه روسیه:
ایران ممنوعیتی برای آزمایش‌های موشکی ندارد
تابش خبر داد
مسائل امنیتی و اجتماعی علت تاخیر در خصوصی‌سازی سرخآبی‌ها
معاون سازمان بازرسی کل کشور:
واگذاری‌های اصل 44 باعث کاهش نظارت شد
