روزنامه همدلی
1395/12/09
گفت‌وگوی همدلی با جهانبخش امینی عضو کمیسیون انرژی ادوار مجلس، در مورد راه‌های توسعه پایدار به کمک درآمد نفتی
دولت سابق فرصت توسعه مبتنی بر نفت را از بین بردهمدلی | مسلم تقوی ـ سهم نفت از توسعه چقدر است؟ تقریباً همه کشورهای نفت‌خیز که اقتصاد آن‌ها مبتنی بر نفت است همگی به سمت توسعه پایدار رفته‌اند و برخی کشورهای حوزه اسکاندیناوی در حوزه رفاه شهروندان از دیگر کشورهای نفت‌خیز با فاصله ایستاده‌اند. به نظر می‌رسد نفت تیغ دو لبه‌ای است که هم می‌تواند ابزار توسعه باشد و هم علت توسعه‌نیافتگی در دیگر بخش‌ها. استفاده اقتصاد ایران در ادوار مختلف از نفت متفاوت بوده است. گاهی پول نفت در دیگر بخش‌ها صرف می‌شد و گاهی فقط به‌سادگی خرج می‌َشد و هیچ‌کس جز ولخرج‌های آن نمی‌دانست چه بر سر این بودجه آمده است. شکی نیست مسائلی انزوای سیاسی و جنگ تحمیلی بر روند توسعه ایران تاثیر گذاشت و ایران در مسیر توسعه با استفاده از منابع طبیعی، در مقایسه با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس عقب ماند. ولی دوره‌هایی مانند دولت دهم که تحریمی بر فروش نفت ایران اعمال نمی‌شد و قیمت نفت هم به بالاتر از یک‌صد دلار رسیده بود، ایران فرصت مناسبی برای توسعه با استفاده از درآمدهای نفتی در اختیار داشت ولی این امر محقق نشد.
دراین‌باره گفت‌وگویی با جهانبخش امینی، عضو کمیسیون انرژی ادوار پیشین مجلس و کارشناس حوزه انرژی داشته‌ایم و به بحث چرایی از دست دادن فرصت‌های پیش‌آمده برای توسعه در ایران با پشتوانه درآمدهای نفتی پرداخته‌ایم.
ازلحاظ تاریخی سهم نفت از توسعه ایران، بدون نگاه سیاسی به مسئله، چقدر بوده است؟
با عنایت به اینکه بودجه کشور و بودجه جاری و کارکنان دولت ارتباط مستقیمی با درآمدهای نفتی دارد و علی‌رغم اینکه تصمیمات رهبری و دولت اصرار داشتند که وابستگی بودجه به نفت کاهش پیدا کند این وابستگی بودجه به نفت همچنان ادامه دارد. این واقعیتی است که ما وقتی می‌بینیم نفت نوسانات قیمت دارد و این نوسان‌ها روی پرداخت کارکنان تاثیر می‌گذارد؛ پس ما هنوز خیلی از بخش‌هایمان وابسته به نفت است که نشان‌دهنده توسعه نیافتن دیگر بخش‌های اقتصادی است. علی‌رغم اینکه ما در ادوار مختلف درآمدهای قابل‌توجهی از بخش نفت داشتیم، برخلاف انتظار مردم برای توسعه در حوزه‌های مختلف و عدالت در توسعه یک نمود قابل‌توجهی شاهد باشیم می‌بینیم این‌گونه نبوده است. مخصوصاً در دولت قبل که درآمدهای هنگفتی از نفت حاصل شد و در بحث توسعه زیرساخت‌ها در بخش‌هایی مانند معدن و صنعت و ثبات اقتصادی در کشور، شاهد تحول جدی نبودیم. اما وقتی‌که یک ارزیابی در درآمد ناخالص ملی، صادرات، اشتغال و ارزآوری می‌کنیم، متوجه می‌شویم که پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها نقش‌آفرینی خوبی داشته‌اند. تصور من این است که اگر ما استحصال و فرآوری خوبی داشته باشیم و نقش خام فروشی را در درآمدهای ارزی کم کنیم متوجه می‌َشویم، می‌توانیم تحولی اساسی در بحث‌هایی مانند اشتغال و دیگر مسائلی که اقتصاد ما به‌شدت با آن‌ها درگیر است داشته باشیم. الآن یکی از دغدغه‌های مسئولین نظام، دولت و مجلس بحث اشتغال فارغ‌التحصیلان سال‌های گذشته است که به‌راحتی با مدیریت توسعه نفت قابل‌حل خواهد بود.
ایران در قیاس با دیگر کشورهای نفت‌خیز همسایه رتبه توسعه ایران را چطور می‌بینید؟
ما در دوره‌ای که هر بشکه نفت را بالای 120 دلار می‌فروختیم و تحریم نبودیم و پول‌ها هم به سهولت برمی‌گشت، در بحث صنعت خودرو، توسعه صنایع دیگر، تولید، اشتغال‌زایی، رفاه و هر مشکل دیگری که اکنون کشور با آن مواجه است، می‌توانستیم سرمایه‌گذاری‌های خوبی کنیم. حتی در مجلس هم تعریف‌شده بود که 20درصد از درآمد حاصل از صرفه‌جویی یارانه در صندوق توسعه ملی ذخیره شود و برای توسعه صنایع به بخش خصوصی پرداخت شود. متاسفانه سرنوشت این پول هنگفت معلوم نشد و این ضربه‌ای بزرگ بر مسیر رشد و توسعه اقتصادی ما بود. شاید یکی از دلایل مهم بی‌ثباتی در بخش‌های مختلف و نهایتاً بیکاری جوانان همین مسئله باشد. وقتی کشورهای دیگر به‌درستی درآمدهای نفتی خود را مدیریت می‌کردند، ما درگیر خرج پول‌ها به عناوین مختلفی مانند سهام عدالت بودیم که اصلاً معلوم نشد اصلاً کجا رفتند. خیلی از پتروشیمی و پالایشگاه‌ها در همان دوره درآمدهای بالای نفت به بخش خصولتی واگذار شد. منظور این است در شرایطی که ما بیشترین درآمدهای نفتی را داشتیم و پول آن را به‌راحتی دریافت می‌کردیم بهترین فرصت برای توسعه را داشتیم ولی در عوض نه‌تنها این درآمدها در جای درست خرج نشد، بلکه در جای نادرست هم صرف نشد و اصلاً مشخص نشد این پول‌ها کجا رفتند. این است که کشورهای دیگری که بسیار کمتر از ما درآمدهای نفتی دارند به‌راحتی می‌توانند توسعه را سامان دهند.
یعنی بهترین فرصت پس از انقلاب برای توسعه از طریق درآمدهای نفتی دولت پیشین بود که از دست رفت؟
این واقعیت است. چراکه ما تازه توانستیم تولیدمان را به قبل از تحریم‌ها برسانیم و هنوز مجرای درستی برای بازگشت درآمدهای نفتی پیدا نکرده‌ایم و حتی سرنوشت خیلی از پول‌هایی مانند موضوع بابک زنجانی که بلوکه شد هنوز مشخص نیست و نمی‌توانیم الآن از دولت بخواهیم که سرمایه‌گذاری کند و توسعه دهد. چراکه درآمد مازادی وجود ندارد و مجبوریم به جذب سرمایه‌گذاری خارجی تن دهیم.
دولت اگر بخواهد از بحران کنونی نجات پیدا کند هم باید مدیریتی در بحث منابع درآمدی و هم در توزیع سرمایه و صنعت عدالت داشته باشد.
دولت در بودجه 3درصد از درآمدهای حاصل از صادرات نفت را به مناطق نفت‌خیز و محروم اختصاص داده است. این مسئله را به‌عنوان امر مبارکی در خصوص توسعه مبتنی بر نفت می‌بینید؟
بحث تخصیص درآمد فروش از نفت و گاز به مناطق حاصلخیز و محروم در سال‌های پیشین هم وجود داشته است که در یک مقاطعی یکی دو درصد بوده است و این 3درصد میزان قابل‌توجه و مبارکی است، علی‌الخصوص که تحریم‌ها رفع شده و هرچه فروش ما بیشتر شود منابع مالی که در اختیار این استان‌ها مناطق واقعاً محروم قرار می‌گیرد بیشتر است. علاوه بر این، اقدام خوبی هم وزیر نفت انجام داده است که به‌اضافه این سه درصد مصوب دولت، خود وزارتخانه هم دو درصد دیگر هم به مناطق محروم و نفت‌خیز تخصیص می‌دهد. یعنی این رقم به 5درصد می‌رسد که بسیار مبلغ قابل‌توجه و تاثیرگذاری خواهد بود که اگر به‌درستی هدایت شود، نه‌تنها محرومیت‌ها در این مناطق پایان می‌یابد بلکه شاهد شکوفایی توسعه‌ای قابل‌توجه خواهیم بود.
moslem.taghavi@gmail.com
سایر اخبار این روزنامه
فرمان ضد مهاجرتی ترامپ، مردم لندن را پای فیلم فرهادی کشاند اسکار زیر سایه فروشنده
تمام اصول‌گرایی علیه روحانی
مشایی آفتابی شد بقایی به احمدی‌نژاد شبیه‌تر ازمن است
درگیری لفظی نماینده تهران و رئیس مجلس در صحن علنی؛ صادقی: مسائل مربوط به اذن رهبری را شخصا رفع و رجوع می‌کنید
پاسخ یک مقام امنیتی وزارت اطلاعات به سخنان سردار نجات ریگی را ما دستگیر کردیم
نامه‌نگاری رئیس جمهور سابق دستمایه طنز فضای مجازی شد احمدی‌نژاد و ترامپ در یک هشتگ
عباس توتونچی ماجرای سنت و مدرنیته از دوش حمام تا اسنپ
گفت‌وگوی همدلی با پروانه مافی، نماینده مردم تهران در رابطه با طرح تشکیل وزات محیط زیست
گفت‌وگوی همدلی با جهانبخش امینی عضو کمیسیون انرژی ادوار مجلس، در مورد راه‌های توسعه پایدار به کمک درآمد نفتی
گفت‌وگوی همدلی با مهدی عقدایی اقتصاد‌دان درباره بحران فقر و پیری همزمان در ایران
یغما گلرویی، شاعر و ترانه‌سرا در گفت‌و‌گو با «همدلی»: هنرمند باید روی نابرابری‌ها انگشت بگذارد
علی‌عسکری مدیریت رسانه ملی را ادامه می‌دهد؟ چالش‌های اردیبهشتی مدیر جام جم
گفت‌وگوی همدلی با مازنی، نماینده اصلاح‌طلب مجلس جای رضایی بودم دور انتخابات را خط می‌کشیدم
