روزنامه ابتکار
1396/09/28
کیوان ساکت از چگونگی تخصیص بودجه اهدایی یونسکو به ساز ایرانی می پرسد تقسیم محفلی یا ترجیح مصالح ملی؟
فاطمه امین‌الرعایا16 آذر ماه بود که «هنر ساختن و نواختن کمانچه» به صورت مشترک بین ایران و جمهوری آذربایجان، توسط سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسید. چنین اتفاقی برای میراث و فرهنگ کشور بسیار مبارک و میمون است. اما آیا آثار ثبت جهانی یک ساز تنها به همین‌جا ختم میشود؟ آیا این ثبت جهانی بر روند موسیقی کشور هم تاثیرگذار است؟
موسیقی و ادبیات از اجزاء جدانشدنی فرهنگ و هنر ایرانی هستند. ساز و نحوه نواختن آن در موسیقی فولکلور ایرانی جایگاهی ویژه دارد، بنابراین ثبت جهانی یک ساز و روش نواختن آن به معرفی و حفظ آن کمک ویژه خواهد کرد اما این ثبت چقدر به روند موسیقی کمک خواهد کرد؟ مزایای ثبت یک ساز چیست؟ کیوان ساکت، آهنگساز، نوازنده تار و سه‌تار در این خصوص به «ابتکار» می‌گوید: ثبت کردن ساز توسط یونسکو چندین مزیت دارد، اول آن که جهان، سازها و فرهنگ کهن ما را به عنوان یک فرهنگ تاثیرگذار و دیرپا در طول تاریخ به رسمیت می‌شناسد و باعث اعتبار نام ایران و ایرانی خواهد شد. دوم آن که با ثبت سازهای ملی و سنتی معمولا یونسکو بودجه‌ای را در اختیار نهادهای فرهنگی کشور و جامعه قرار می‌دهد تا این نهادها بتوانند در راه ترویج، اشاعه و آموزش فرهنگ گام بردارند و حرکت‌های بزرگتری را به سرانجام برسانند.
ابهامات بودجه‌ای
این استاد دانشگاه با مطرح کردن دو سوال درباره بودجه‌ای که سازمان جهانی یونسکو در اختیار نهادهای دولتی قرار می‌دهد، می‌گوید: در این میان چندین سوال مطرح میشود. آیا این بودجه تخصیص می‌گیرد؟ اگر چنین بودجه‌ای برای چنین ثبتی در نظر گرفته میشود، کدام یک از نهادهای موسیقی کشور در اختیار دارند؟ این بودجه را به خانه موسیقی می‌دهند؟ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آن را در اختیار خواهد داشت؟ کدام نهاد این بودجه را در ایران تحویل می‌گیرد و این نهادچگونه از این بودجه استفاده می‌کند؟ سال‌هاست که این مسائل برای اهل فن مطرح بوده است. بسیاری از مردم و حتی هنرمندان مطلع نیستند که ثبت جهانی یک ساز یا اثر هنری می‌تواند چه امکاناتی را برای جامعه به ارمغان آورد، به همین دلیل این سوالات را مطرح نمی‌کنند اما اگر بدانند برای ثبت یک ساز یا اثر بودجه سالانه در نظر گرفته میشود، این سوال برای‌شان پیش می‌آید که این بودجه در اختیار چه نهادی قرار می‌گیرد و این نهاد چگونه از آن استفاده می‌کند. آیا باز هم ممکن است این بودجه در دست معاونت هنری یا نهادهای موسیقی تنها به شکلی محفلی قرار بگیرد و بین دوستان و آشنایان خودشان تقسیم شود یا واقعا قرار است در جهت امور هنری و موسیقیایی کشور و همچنین در جهت ارتقاء سازهای کشور و سرمایه‌گذاری و پژوهش در همین راستا صرف میشود. این‌ها همه پرسش‌هایی است که در کنار خرسندی از ثبت یک ساز رخ می‌دهد، برای همه ما مطرح میشود.
ثبت نواهای ایرانی در مجموعه‌ای خاص
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در جهت حفظ یک ساز به عنوان بخشی از فرهنگ ایرانی آنچه را که در حیطه وظایفش بوده، تلاش کرده است. اما برای حفظ و نگهداری شیوه نواختن، نواها و هر آنچه که به یک ساز مرتبط است، چه باید کرد؟ کدام نهاد در این زمینه مسئولیت دارد؟ ساکت در اینباره می‌گوید: زمانی که یک ساز ثبت میشود، دایره و محدوده‌ای تعریف شده برای نوازندگی و نواختن و ملودی‌های خود را دارد. این دایره نوازندگی طوری نیست که ساز تار با ساز نی اشتباه گرفته شود یا ساز کمانچه با ساز قانون اشتباه شود. این موضوعات همگی به وظایف نمایندگان ما در میراث فرهنگی و نمایندگان موسیقی باز می‌گردد. باید بررسی شود که این نمایندگان چگونه از این دستاورد استفاده می‌کنند. نواهای موسیقی ایرانی در مجموعه‌ای به نام «ردیف موسیقی دستگاهی ملی ایران» جمع‌آوری شده است. این نواها شامل تمام نواهای داخل ایران میشود. تقریبا هر موسیقی‌ای که در داخل ایران به نام موسیقی ایرانی می‌شنوید در داخل این مجموعه گنجانده میشود و میشود همه این نواها را در آن یافت. این موسیقی‌ها پیش‌تر از این توسط یونسکو و خانه موسیقی ثبت شده و خود به خود شامل تمام آهنگ‌ها و نواها خواهد بود.
امکانات چگونه مصرف می‌شوند
این مدرس تار درباره اقدامات موثر در زمینه حفظ نواهای موسیقیایی می‌گوید: کاری که می‌توان کرد این است که نهادهای فرهنگی در هر منطقه جغرافیایی ایران و برای هر قوم به صورت جداگانه نواهای محلی را جمع‌آوری کنند. به طور مثال نواهای اصیل موسیقی گیلان را با تلاش و پیگیری ثبت کنند، همینطور نواهای موسیقی آذربایجان، سیستان و بلوچستان، کردستان، خراسان و ... . ثبت این نواها نیازمند پروسه و تلاشی دیگر است. هر چند تمام این‌ها در مجموعه موسیقی گفته شده ثبت شده است. آنچه که مهم است این است که از این ثبت ردیف، کمانچه و سازهای دیگری که امیدوارم در آینده ثبت و دارای شناسنامه جهانی شوند و از این امکانی که سازمان جهانی یونسکو در اختیار کشورهایی نظیر ایران و کشورهایی که دارای پیشینه بسیار قوی‌ای هستند، قرار می‌دهد دولتمردان متولی هنر و میراث فرهنگی چه استفاده‌ای انجام می‌دهند. آیا باز هم امکانات مالی و معنوی این امتیازی که یونسکو به ما داده فقط صرف خویشاوندان نزدیک و دوستان محفلی میشود؟ همانطور که در دهه فجر گذشته و خیلی از موارد نظیر آن دیده‌ایم یا اینکه این بار در جهت مصالح کشور و اشاعه درست فرهنگ و حمایت از هنرمندان راستین و باتجربه صرف میشود. این سوالی است که همواره نظر اهل موسیقی و دلسوختگان فرهنگ و هنر را به خودش مشغول کرده است.
ثبت یک ساز امکانات فراوانی را برای جامعه هنری به ارمغان می‌آورد اما گاهی در این زمینه اهمال‌هایی صورت می‌گیرد تا جایی که گاهی کشورهای همسایه پیش‌تر از ما میراث‌مان را به نام خود ثبت می‌کنند. رامیز قلی اف، نوازنده و آهنگساز موسیقی جمهوری آذربایجان هم دیروز در تالار وحدت به این موضوع اشاره کرد و گفت: «برای من هم این سوال وجود دارد که چرا تار آذری در فهرست یونسکو ثبت شده اما برای تار ایرانی این اتفاق نیفتاده است». این کم‌کاری‌ها نیازمند بررسی جدی‌ای هستند تا مشخص شود چرا کشوری با چنین فرهنگ موسیقیایی اصیل از مزایای ثبت آثار و آلات موسیقیایی‌اش بازمانده است.
سایر اخبار این روزنامه
عارف تاکید کرد:
مردم تورم تک‌رقمی را احساس نمی‌کنند
« ابتکار» طرح موضوع ایران در سازمان ملل برای پاسخ به اتهامات نیکی هیلی را بررسی می‌کند
«ابتکار» از وضعیت آتی واردات خودرو گزارش می‌دهد
بازگشایی مسیر واردات خودرو
جلال خوش چهره
تردید در شعار «عبور از روحانی»
«ابتکار» از ساز ناکوک رسانه ملی و تقابل دولت گزارش می‌دهد
محمد حمز های کارگردان فیلم «آذر » در گف ت وگو با «ابتکار :»
تجربه دستیار کارگردانی فیلمم را به سرانجام رساند
موزه فرش با چالش جدید خود چه می‌کند؟
سر و سامان گرفتن در آستانه چهل سالگی
کیوان ساکت از چگونگی تخصیص بودجه اهدایی یونسکو به ساز ایرانی می پرسد
تقسیم محفلی یا ترجیح مصالح ملی؟
مردم از حذف کردن خوششان نمی‌آید
«ابتکار» تصمیم دولت مبنی بر ممنوعیت کولبری را بررسی کرد
پایان یک تراژدی
سیاری:
دشمنان می‌خواهند مسیر انقلاب عوض شود
رئیس قوه قضائیه:
بدون جدل باید به شبهات درباره عملکرد قوه قضائیه پاسخ داده شود
یک روزنامه آمریکایی: قدرت منطقه‌ای ایران چالش جدید آمریکا، عربستان و اسرائیل است
