روزنامه خراسان
1396/09/30
راه هایی برای لذت بردن از دیوان حافظ در شب یلدا
گروه ادب و هنر- شب یلدا فقط با هندوانه خوردن و تخمه شکستن نیست که جذاب و دوست داشتنی شده است بلکه یکی از سنت های دیرینه ای که به جذابیت این شب افزوده، این است که کتاب حافظ در بلندترین شب سال در محفل گرم خانواده حضور می یابد و افراد حاضر در جمع تفالی به دیوان لسان الغیب می زنند. شاید شما هم دوست داشته باشید امشب با دیوان حافظ برای عزیزانتان فال بگیرید اما از ترس غلط خواندن شعرها، از تجربه کردن این حس خوب خودتان را محروم کرده اید. در ادامه سعی کرده ایم با استفاده از ترفندهای «همشهری جوان» و چند ترفندی که از تجربه دیگران شنیده و خوانده بودیم، راه هایی را برای خواندن راحت تر و همچنین لذت بردن از خواندن و شنیدن شعرهای حافظ برایتان جمع آوری کنیم. 1- از روی نسخه تایپی بخوانید تا جایی که می توانید و راه دارد، از نسخه های درشت خط و با حروف تایپی استفاده کنید. درست است که خوشنویسی هنر ملی ماست و چه بسا خود حافظ هم شعرهایش را با خط نستعلیق می نوشت اما وقتی می شود بهتر و راحت تر از روی نسخه تایپی خواند چرا بروی سراغ پیچ و تاب های خط نستعلیق و شکسته؟ با خط نستعلیق وقتی می توانی ارتباط بگیری و لذتش را ببری که مدتی وقت برایش گذاشته باشی. 2- به خواندن ادامه دهید نکته اصلی در خواندن شعر حافظ و به طور کلی هر شعر یا متن کلاسیک دیگری، این نکته ساده و بدیهی است که ما با یک متن، یک مفهوم و اصلا یک «چیز» کلی طرف هستیم. پس نباید به خاطر جزییات، کل را از دست بدهیم؛ یعنی به خاطر نفهمیدن یکی دوتا لغت، کار خواندن را نصفه نگذارید و بلند نشوید بروید سراغ کتاب لغت. مگر شما وقتی یک فیلم زبان اصلی می بینید، مدام نمایش را متوقف می کنید تا معنی تک تک کلمات را از دیکشنری پیدا کنید؟ معلوم است که این کار را نمی کنید. زیرا ندانستن معنی چند لغت مانع از درک کل اثر نمی شود و شما با توجه به بقیه ماجرا، می توانید معانی این لغات را حدس بزنید. پس حواستان باشد جریان خواندن را دایم قطع نکنید. 3-آهنگ شعر را بخوانید متن های کلاسیک، متاسفانه آراستگی درست و درمانی ندارد. شما نمی توانی بفهمی که جمله کی تمام می شود. در شعر این موضوع تشدید هم می شود، چون به ضرورت وزن، جای فعل و اجزای جمله هم به هم می ریزد. بعضی وقت ها پیدا کردن فاعل فعل، خودش جزو معماهاست. (باز جای شکرش باقی است که در شعر حافظ و سعدی بیشتر وقت ها، فعل قافیه است.) اما نگران نباشید. همان وزنی که باعث همه این به هم ریختگی ها شده است، به شما یک کمک فوق العاده هم می کند. وزن یا ریتم شعر به شما می فهماند که کجا باید مکث کرد. مثلا می گوید: «لفظی فصیح شیرین قدی بلند چابک/ رویی لطیف دلکش چشمی خوش کشیده». بدون پیدا کردن ریتم معلوم نیست که معشوق مد نظر در این بیت، «شیرین قد» است یا «قدی بلند» دارد اما وقتی ریتم را پیدا کنید، می فهمید باید طرف را قد بلند بخوانید. پس اول یکی دو بیت بخوانید تا موسیقی شعر را پیدا کنید، بعد برگردید و از اول با صدای بلند، شعر را بخوانید. 4- از شنیدن شعر لذت ببرید درست است که ما را عادت داده اند مدام بعد از خواندن هر شعری، از خودمان بپرسیم «معنای بیت چیست؟» اما باور کنید که شعر هم مثل هر هنر دیگری، علاوه بر انتقال معنا و مفهوم، کارکرد اصلی اش لذت دادن به مخاطب است. مثلا وقتی می خوانید که حافظ گفته: «سلطان من خدا را زلفت شکست ما را / تا کی کند سیاهی چندین درازدستی» نیازی ندارد که فوری بپرسید معنای عرفانی بیت چه می شود. به جایش می توانید از تشبیه زلف به یک راهزن سیاه پوش که آمده و لشکر ما را به تنهایی شکست داده است، لذت ببرید. چنین تشبیهی را هیچ کجای دیگری نمی توانید پیدا کنید. 5- حافظ زیاد گوش کنید قبلا کسانی بوده اند که زحمت کشیده و اشعار حافظ را برایتان روی سی دی خوانده اند. استاد علی موسوی گرمارودی، مرحوم محمد جعفر محجوب و ... قبلا حافظ خوانده اند. اگر با آن چند دستورالعمل قبلی هنوز کارتان راه نیفتاده، می توانید از روی شعرخوانی های قبلی گوش بدهید و ببینید که مثلا غزل 437 را چطوری باید خواند. یا نه، اصلا کل فایل ها را بریزید در گوشی تان و با یک هندزفری ساده، ضمن رفت و آمدهای روزانه یک دور حافظ گوش بدهید تا خودتان استاد شوید. 6- نقطه مرکزی شعر را پیدا کنید همیشه در هر شعر، داستان یا اثر هنری دیگری، یک نقطه مرکزی وجود دارد که بعدا همه اجزای دیگر دور آن چیده شده اند. پیدا کردن این نقطه مرکزی، در واقع یک جور کلید میانبر برای ارتباط گرفتن با اثر است. کاری که در یک غزل هفت، هشت بیتی خیلی سخت نیست. کافی است بعد از یک دور خواندن، برگردید و دوباره آن را مرور کنید. مثلا در غزل معروف «الا یا ایهاالساقی ادرکاسا و ناولها» که به طور سنتی کلید ورود به دنیا و دیوان حافظ در نظر گرفته می شود کمی که دقت کنید می بینید نکته اصلی ماجرا در مصرع دوم است: «که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل ها» کل غزل شرح مشکلات راه عشق است البته خیلی ها معتقدند کل دیوان خواجه هم شرح همین یک نکته است. 7-مصداق های امروزی را پیدا کنید یکی از راه های موثر برای ارتباط گرفتن بیشتر و بیشتر با شعر، امروزی کردن ماجرای شعر یا تعمیم دادنش به چیزهای آشنا و این گونه موارد است. فرض کنید وقتی به بیت «بی مزد بود و منت هر خدمتی که کردم / یا رب مباد کس را مخدوم بی عنایت» می رسید، خیلی راحت می توانید از اخبار روزمره یا داستان های فامیلی، مصداق «مخدوم بی عنایت» را پیدا کنید. این گونه دیگر هیچ وقت معنای این عبارت از یادتان نمی رود. 8- فکر کردن به شعر را فراموش نکنید بیشتر ابیات و غزل های حافظ، چند معنا و چند لایه دارند. یک معنا را که فهمیدی، تازه می توانی بروی سراغ کشف معنای دیگرش. در شرح هایی که برای حافظ نوشته اند، یکی برداشت مادی گرایانه از شعر حافظ کرده، یکی برداشت عرفانی، و ظاهرا همه شان هم مثل آن مثل فیل در تاریکی، دارند بخشی از ماجرا را می گویند. احتمالا شما هم می توانید با توجه به حال و هوای خودتان چیز جدیدی در همان بیت پیدا کنید. پس وقتی خواندن شعر تمام شد، در ذهنتان نگهش دارید و گاه گاهی برای خودتان تکرارش کنید و به ترکیب کلمات و معنا هایشان فکر کنید یا اگر در جمع هستید، درباره اش با دیگران حرف بزنید. باور کنید جواب می دهد. 9- شعر حفظ کنید یکی از راه های فکر کردن به شعر و کشف لایه هایش، استفاده از آن است. حالا چه در حرف و در جمع دوستان باشد، چه برای آواز خواندن و اوقات تنهایی. هر چه نباشد، حفظ بودن شعر به ویژه شعرهای حافظ، خودش کلی کلاس دارد. 10 از کتاب های کمکی استفاده کنید وقتی این کارها را کردید، کم کم با حافظ صمیمی می شوید. یحتمل مثل هر دوستیِ دیگری، به دنبال نزدیک شدن به دوستتان خواهید بود. پس نیاز به کتاب های کمکی دارید. برای شروع کتاب تک جلدی «حافظ» استاد خرمشاهی خیلی مناسب است. یک زندگی نامه جمع و جور و بحث درباره افکار و اندیشه های خواجه و بعد هم معرفی کتاب های دیگر. خودتان فهرست و معرفی را که ببینید، می توانید برحسب سلیقه تان، نقشه ادامه مسیر را طراحی کنید.
سایر اخبار این روزنامه
«علی خوش لفظ» به دوستان شهیدش پیوست
پاسخ تند وزیر اقتصاد به درخواست افزایش نرخ ارز
امیرکبیر چه دیدگاهی درباره ساختار آموزش عالی داشت؟
3 گام تا یک تحلیل بنیادین مطمئن در بورس
یک بام و چند هوای مالیات برارزش افزوده بیمه های عمر
شلیک به کاخ یمامه؛ اهداف و پیام ها
مصائب اصرار بر یک همه پرسی
از سپیدی ها چه خبر؟!
خط قرمزهای یلدایی
راه هایی برای لذت بردن از دیوان حافظ در شب یلدا
مروری بر تاثیرات روان شناسانه دورهمی به مناسبت یلدا
گفت و گوهای خواندنی یلدایی با 19 نفر از چهره های سینما، تلویزیون و ورزش
پاتک زنگنه به شکایت گازی مردم
آیت ا... حائری شیرازی دعوت حق را لبیک گفت
نوبخت: افزایش قیمت انرژی فقط 2.4 درصد به تورم موجود می افزاید
رده های حفاظتی برخی شخصیت ها تغییر کرد
حمله وحشیانه پدر شیشه ای به کودک 2 ساله
دستور کمک به زلزله زدگان بجنورد
