سانچي يا کريستال؛ کدام مقصرند؟


رييس هيات ايراني بررسي سانحه سانچي گفت: خطاي انساني و کنترل نامناسب دو کشتي کريستال و سانچي، علت تصادف فله بر چيني با نفتکش ايراني در آب‌هاي چين شناخته شد. نادر پسنده در نشست تشريح نتايج رسيدگي به سانحه نفتکش سانچي و کشتي فله بر کريستال در جمع خبرنگاران افزود: با توجه به اينکه کشورهاي ذينفع در کميته بررسي اين سانحه به يک توافق کامل نرسيده اند، لذا دو نظريه در اين خصوص ارايه شده است. وي بيان کرد: نظريه‌اي که ايران، پاناما و بنگلادش روي آن تاکيد کردند، اين بود که تغيير مسير کشتي کريستال چيني به سمت راست که در 15 دقيقه قبل از سانحه آغاز شده بود، باعث آن شده است و اگر اين تغيير مسير صورت نمي‌گرفت، تصادفي رخ نمي‌داد. مدير کل امور دريايي سازمان بنادر و دريانوردي در ادامه با اشاره به نظريه کشور چين و هنگ کنگ اظهار داشت: نمايندگان اين دو معتقد بودند که اين سانحه در آبهاي آزاد در شرايط ديد مطلوب بين تانکر سانچي و کشتي کريستال رخ داده و مطابق با قانون 15 کنوانسيون جلوگيري از تصادف در دريا، اين دو کشتي در مسير تقاطع قرار داشتند و تانکر سانچي به عنوان کشتي راه دهنده بايد از مسير کشتي کريستال خارج مي‌شد و عامل اصلي آن خطاي انساني است. بر اساس اطلاعاتي که سازمان بنادر ارائه کرده، گزارش نهايي از حادثه زمستان سال گذشته با استفاده از اطلاعات جعبه سياه نقشه‌ها و گراف‌هاي هر دو کشتي ارائه شده و گزارش نهايي نشان مي‌دهد که هر دو کشتي در به وقوع رسيدن اين حادثه نقش داشته‌اند هر چند از نظر ايران علت اصلي تغيير جهت کشتي چيني بوده است. بر اساس اطلاعات اعلام شده در اين گزارش در روز ۱۶ دي ماه ساعت ۱۸:۲۴ دقيقه به وقت محلي در کشتي سانچي تغيير شيفت صورت مي‌گيرد و افسر سوم به جاي افسر دوم هدايت کشتي را بر عهده مي‌گيرد. اين در حالي است که در اصول بين المللي تغيير شيفت بايد در ساعت ۸ اتفاق بيفتد اما با توجه به اينکه سانچي زمان خود را براي پهلوگيري در کره جنوبي با اين کشور هماهنگ کرده تغيير شيفت يک ساعت زودتر از کشتي کريستال اجرايي مي‌شود. در اين ساعت با توجه به زمان ۱۵ دقيقه‌اي مورد نياز براي تغيير شيفت سه نفر در اتاق فرماندهي سانچي حضور دارند که در کنار آنها يک افسر دوم نيز براي بررسي نقشه‌ها باقي مانده است تا در کنار افسر سوم و ديده‌بان در اين اتاق حاضر باشد. در ساعت ۱۹:۲۴ کشتي کريستال که در مسير ۲۱۴ درجه‌اي حرکت مي‌کرده، براي نخستين بار در فاصله ۹.۸ مايلي رادار سانچي ديده مي‌شود. اين در شرايطي است که رادارها معمولا فاصله شش مايلي را نشان مي‌دهند اما با برنامه‌ريزي صورت گرفته در رادار سانچي امکان دريافت اطلاعات از اين فاصله وجود داشته. در اين لحظه دو کشتي در رادار سانچي نياز به مديريت داشته‌اند تا امکان تصادف به وجود نيايد. يک کشتي کريستال و دوم يک کشتي ماهيگيري در حال حرکت در منطقه. در ساعت ۱۹:۳۰ افسر سوم سانچي محاسبه مي‌کند که در شرايط فعلي دو کشتي از کنار يکديگر عبور مي‌کنند و امکان تصادف وجود ندارد. در ساعت ۱۹:۳۱ نيز ديده‌بان کريستال سانچي را مي‌بيند اما هر دو طرف به اين نتيجه مي‌رسند که اتفاق خطرناکي در پيش نيست و دو کشتي از کنار يکديگر عبور خواهند کرد. در ساعت ۱۹:۳۲ دقيقه سانچي رسما به اين نتيجه مي‌رسد که زاويه تقاطع ميان دو کشتي منفي است و خطري وجود ندارد. اتفاق اصلي در ساعت ۱۹:۳۴ مي‌افتد زماني که افسر کشتي کريستال تصميم مي‌گيرد مسير خود را از زاويه ۲۱۷ به زاويه ۲۲۵ درجه تغيير دهد. در جريان مصاحبه‌هايي که با اين افسر صورت گرفته وي معتقد است که اين تصميم را براي بازگشت به مسير اصلي و جلوگيري از انحراف گرفته است. در ساعت ۱۹:۳۵ ديده‌بان سانچي اعلام مي‌کند که چراغ‌هاي سبز و قرمز يک کشتي را ديده است. اين در حالي است که چراغ‌هاي سبز و قرمز هر يک در يک سمت کشتي قرار دارند و ديدن همزمان آنها يعني کشتي از روبرو در حال نزديک شدن است و اين مي‌تواند نشانه‌اي خطرناک باشد. در ساعت ۱۹:۳۶ کشتي ماهيگير سانچي را صدا مي‌زند تا هر دو طرف از سمت چپ يکديگر عبور کنند. اما در ساعت ۱۹:۳۹ افسر سانچي به ديده‌بان مي‌گويد که پاسخي به کشتي ماهيگير چيني ندهد زيرا در صورت دريافت پاسخ اين کشتي به روش خود مانوري دو طرفه را اجرايي مي‌کند در شرايطي که در صورت عدم پاسخ به شکل انفرادي مسير خود را ادامه خواهد داد. در ساعت ۱۹:۴۰ افسر سانچي به ديده‌بان مي‌گويد که به شناور ماهيگيري علامت خطر بدهد و در ساعت ۱۹:۴۱ کشتي ماهيگيري با تغيير مسير خود از پاشنه کشتي سانچي برنامه‌ عبور را نهايي مي‌کند. در اين شرايط کشتي کريستال هنوز با زاويه ۲۲۵ درجه در حال حرکت است در حالي که محاسبات افسران دو کشتي در ابتدا نشان مي‌داد که عدم تصادف در زاويه ۲۱۷ درجه اتفاق خواهد افتاد. در ساعت ۱۹:۴۲ فاصله دو کشتي ۳.۱ مايل است. افسر سانچي که صدايش در جعبه سياه ضبط شده مي‌گويد که در چنين شرايطي اگر که اقدامي‌انجام دهد، اوضاع بدتر مي‌شود از اين رو کريستال که کشتي کوچک‌تري است، بايد تغيير مسير داده و از کنار آنها عبور کند. در ساعت ۱۹:۴۴ افسر سوم کشتي کريستال براي جابه‌جايي شيفت وارد اتاق فرماندهي مي‌شود و در شرايطي که طبق روال عادي بايد ۱۵ دقيقه زمان صرف شود تا افسر جديد اطلاعات را دريافت کرده و با فضا آشنا شود، عملا تنها براي تغيير شيفت دو دقيقه در کشتي کريستال زمان صرف مي‌شود و افسر اول مي‌گويد که با توجه به درخواست کاپيتانش براي برگزاري يک جلسه او اتاق فرماندهي را ترک کرده اين در حالي است که کاپيتان اين کشتي نيز اين موضوع را تاييد نمي‌کند. در ساعت ۱۹:۴۵ افسر سانچي دوباره موقعيت کريستال را بررسي کرده و از ديده‌بان مي‌خواهد که با زدن فلش رسما به کريستال اعلام خطر کند. در اين زمان کريستال در مسير خود ثابت شده اما درک همين موضوع نيز براي رادارها حداقل به سه دقيقه زمان احتياج دارد. در ساعت ۱۹:۴۶ افسر اول کريستال شيفت خود را تحويل مي‌دهد و اعلام مي‌کند هيچ ترافيک غيرعادي در حوالي کشتي وجود ندارد. در اين زمان ديده‌بان کشتي سانچي خطر را تشخيص مي‌دهد. در اين زمان با صداي مکالمه ديده‌بان ما افسر سوم را داريم که مي‌پرسد آيا کشتي ماهيگيري عبور کرد؟ کمي‌به سمت راست حرکت کنيم؟ افسر از او مي‌پرسد چرا به سمت راست؟ ديده‌بان پاسخ مي‌دهد که فاصله عبور دو کشتي از يکديگر صفر است. در ساعت ۱۹:۴۷ کريستال هنوز متوجه خطر تصادف نشده و يک دقيقه بعد افسر سوم سانچي با کاپيتان تماس مي‌گيرد تا در اتاق فرماندهي حاضر شود. ر ساعت ۱۹:۴۹ سانچي تلاش مي‌کند تغيير مسير دهد. ۳۰ ثانيه قبل از برخورد کاپيتان وارد پل فرماندهي مي‌شود و دستور تغيير جهت حرکت کشتي را صادر مي‌کند. در همين زمان و در فاصله چند ثانيه مانده تا برخورد کشتي کريستال متوجه برخورد شده و تلاش مي‌کند تغيير مسير دهد که ديگر فايده‌اي ندارد. در ساعت ۱۹:۵۰ کاپيتان سانچي دستور مي‌دهد که در کشتي اعلام خطر شود اما در ساعت ۱۹:۵۱ بلافاصله آتش به تمام بخش‌هاي کشتي وارد شده و حتي کشتي کريستال نيز مي‌رسد. در اين زمان انفجارهاي پي در پي در سانچي آغاز شده، پل فرماندهي و ساختمان کشتي را در بر مي‌گيرد و شعله آتش در کمتر از سه دقيقه به ۷۰ متر ارتفاع و ۷۰۰ درجه حرارت مي‌رسد. در ساعت ۱۹:۵۳ موتورها و ژنراتور اصلي از کار مي‌افتد.
پس از نهايي شدن بررسي‌ها چين و هنگ کنگ به يک نتيجه رسيدند و ايران، پاناما و بنگلادش به نتيجه ديگر رسيدند.