موضع مشترک پاریس، لندن و برلین: جایگزینی برای برجام وجود ندارد



در روزی که رئیس جمهوری ایران به خروج احتمالی واشنگتن از برجام با بیان این گزاره که «یا آنچه در برجام می‌خواهیم، توسط غیر امریکا تأمین می‌شود یا اگر ببینیم آنچه مورد نظر ما در برجام است، تأمین نشده راه و برنامه خود را خواهیم داشت»، واکنش نشان داد، سه کشور اروپایی طرف توافق هسته‌ای با ایران اعلام کردند که برجام را بدون حضور امریکا ادامه خواهند داد. این تصمیم‌گیری که در قرائت مشترک وزرای خارجه فرانسه و آلمان اعلام شد، موضوع آینده اجرای توافق هسته‌ای را وارد ابعاد تازه‌ای کرد. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا که بارها با برجام مخالفت کرده است، در آخرین تمدید این توافق خواستار اصلاحاتی در آن برای تحقق بخشیدن به مطالبات امریکا شد و گفت که در غیر این صورت نمی‌تواند در موعد بعدی برجام را تمدید کند. ترامپ قرار است تا روز ١٢ ماه مه (22 اردیبهشت) نظر خود را در مورد تمدید یا عدم تمدید برجام اعلام کند. چنانچه او در این تاریخ تصمیم به خروج از برجام بگیرد این اقدام به بازگشت تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران می‌انجامد و بنا به نظر صاحبنظران بین‌الملل بسیاری از مؤسسات مالی و تجاری کشورهای اروپایی هم از بیم از دست دادن بازارهای تجاری و مالی ایالات متحده عملاً از این تحریم‌ها پیروی خواهند کرد.
در پی پیش‌بینی چنین نگرانی‌هایی بود که کشورهای اروپایی بخصوص فرانسه و آلمان طی ماه‌های اخیر خواستار حفظ برجام بوده و مذاکراتی بین نمایندگان آنان و امریکا با هدف حفظ برجام جریان داشته است. در پی این تلاش‌ها که به نظر می‌رسد با ناکامی همراه شده، وزرای خارجه فرانسه و آلمان با اشاره به بیانیه مشترک پیشین  ۳ کشور فرانسه،‌ آلمان و انگلیس ، اعلام کردند صرف نظر از تصمیم امریکا به برجام پایبند می‌مانند. در همین چارچوب ژان آیو لودریان، وزیر خارجه فرانسه در نشست خبری مشترک با وزیر خارجه آلمان در برلین با اشاره به این بیانیه مشترک تأکید کرد: «کشورهای فرانسه،‌ آلمان و انگلیس بدون در نظر گرفتن تصمیم ترامپ، به توافق سال 2015 با ایران پایبند می‌مانند چراکه این بهترین راه برای جلوگیری از گسترش سلاح هسته‌ای است.» او افزود: «فرانسه، آلمان و انگلیس مصمم هستند به برجام پایبند بمانند چراکه این راه درست برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است.» ‌هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان نیز اظهارات همتای فرانسوی خود را تکرار کرد و گفت این کشور بدون توجه به تصمیم دونالد ترامپ به برجام پایبند می‌ماند. وزیر خارجه آلمان با اعلام اینکه برلین و پاریس چندین هفته است که به همراه بریتانیا برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران تلاش  گسترده‌ای را پیگیری می‌کنند و به تازگی هم پیشنهادهای خوبی را به طرف امریکایی در زمینه توافق هسته‌ای مطرح کرده‌اند، گفت: «این توافق جهان را امن کرده است و بدون آن جهان ناامن خواهد شد.»


وزیر خارجه آلمان افزود: «خواهیم دید که امریکا در نهایت درباره توافق هسته‌ای چه تصمیمی خواهد گرفت اما از دید ما هیچ جایگزین واقعی دیگری به منظور کنترل و اعمال محدودیت برای برنامه هسته‌ای ایران به غیر از توافقی که در وین به دست آمد، وجود ندارد.» او همچنین تأکید کرد: «هر آنچه لازم باشد انجام می‌دهند تا مطمئن شوند بعد از روز 12 ماه مه برجام پابرجا می‌ماند.» افزون بر وزیر خارجه آلمان، فرانک اشتاین‌ مایر، رئیس جمهوری آلمان نیز با دفاع از برجام گفت: «ما باید به وضوح اعلام کنیم که با امضای توافق هسته‌ای احتمالاً از یک جنگ جلوگیری کردیم. باید به خاطر داشته باشیم در صورتی که این توافق بار دیگر فرو بپاشد، چه اتفاقی خواهد افتاد. منطقه تحمل یک جنگ دیگر را ندارد.»
اعلام نظر مشترک سه کشور اروپایی در حالی منتشر شده است که بوریس جانسون، وزیر خارجه بریتانیا که با هدف گفت وگو با ترامپ پیرامون برجام راهی واشنگتن شده در مقاله‌ای که روز یکشنبه گذشته در نیویورک تایمز منتشر شد، از رئیس‌ جمهوری امریکا خواست که توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 را لغو نکند. جانسون ادعا کرده است: «این توافق، کاستی‌هایی دارد اما مطمئنم که می‌توان آن را اصلاح کرد.» او با تأکید بر اینکه بند غروب برجام در سال 2025، «بزرگ‌ترین ضعف» آن است، تأکید کرد که انگلیس هم خواهان برطرف کردن این ضعف است.کشورهای اروپایی پیش از این در تلاش جهت متقاعد کردن ترامپ برای ماندن در برجام راه حل‌هایی را مطرح کرده‌اند.  یکی از راه حل‌هایی که در سخنان امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه در سفر به واشنگتن مطرح شد، حفظ برجام و تلاش برای اصلاح آن از جمله مذاکره با ایران جهت افزودن بندهایی در مورد برنامه موشکی در این سند است. پیشنهاد دیگر حفظ برجام به شکل کنونی و مذاکره با ایران در باره سایر موارد نگرانی امریکا، مانند برنامه موشکی و سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی همراه با تحریم‌های جداگانه جهت وادار کردن ایران به قبول این خواسته‌هاست. در چنین صورتی، اگرچه ایران بازهم احتمالاً با محدودیت‌های بزرگ اقتصادی و تجاری مواجه می‌شود، اما این محدودیت‌ها ناقض برجام نخواهد بود. با این حال به نظر می‌رسد که کشورهای اروپایی با وجود طرح چنین پیشنهاداتی نتوانسته‌اند دولتمردان امریکایی را به ماندن در توافق هسته‌ای راضی کنند. چه ناامیدی از ماندن ترامپ در توافق هسته‌ای باعث شده تا وزرای خارجه سه کشور اروپایی اینک در تصمیمی راهبردی اعلام کنند حتی در صورت خروج ترامپ در برجام باقی می‌مانند. تصمیمی که بنا به اعتقاد مقام‌های بلندپایه کشورمان در صورتی امکان موفقیت خواهد داشت که ایران منافعش را در چارچوب برجام تأمین شده ببیند. چنانکه رئیس جمهوری دیروز در مشهد گفت: «اگر اهداف ما از برجام بدون امریکا محقق شود، چه بهتر؛ در غیر این صورت تصمیم خود را خواهیم گرفت.»
دیروز خبرگزاری فارس به نقل از المانیتور خبر داد که وزرای خارجه سه کشور اروپایی برای ادامه رایزنی ها تا قبل از 22 اردیبهشت به امریکا سفر می کنند.
گزینه‌های ترامپ درباره برجام
گمانه زنی‌ها پیرامون ماندن امریکا یا خروج از برجام در حالی ادامه دارد که مقام‌های بلندپایه این کشور از جمله وزیر دفاع و خارجه تا چند روز پیش اعلام  کرده‌اند که امریکا هنوز درباره برجام به طور قاطع تصمیم‌گیری نکرده است. در همین حال یک مقام ارشد اسرائیلی به خبرگزاری فرانسه گفته است که رئیس جمهوری امریکا رژیم اسرائیل را از تصمیمش درباره سرنوشت برجام مطلع نکرده است. این مقام که نامش فاش نشد، گفت که گزینه‌های مختلفی متصور است. او گفت فکر می‌کند ترامپ ممکن است از تمدید معافیت ایران از تحریم‌ها خودداری کند اما پیش از اجرای مجدد تحریم‌ها از زمان باقی مانده برای چانه‌زنی از موضع قوی‌تر استفاده کند.