تکلیف سوالات و ابهامات چه می‌شود؟!

آفتاب یزد ـ رضا بردستانی: از میان سه وزیری که در اسفند 96 روی لبه ی تیز استیضاح گام گذاشتند و جان سالم به در بردند ـ ربیعی، آخوندی و حجتی ـ با احتساب استعفای 4آذر98 محمود حجتی، حالا دیگر هیچکدام در کابینه دوازدهم به عنوان وزیر حضور ندارند و اما مسئله ی مهم، «فرار» از «استیضاح» با یک «استعفا»ی خشک و خالی است که تلاش می‌کنیم از زاویه‌ای دیگر بدان بنگریم.
>محمود حجتی؛ وزیری خسته
که حامیانش را پشیمان کرد!
یک نماینده مجلس از آغاز طرح استیضاح محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی در مجلس شورای اسلامی خبر داد و گفت: «استیضاح وزیر جهاد کشاورزی با 15محور کلید خورده است که از جمله این محورها می‌توان به خستگی وزیر و عدم چابکی در وزارتخانه و عدم توجه به جوانگرایی در وزارت جهاد کشاورزی اشاره کرد.» این نماینده مجلس ادامه داد: «سیاسی‌کاری در انتصابات، عدم توجه به تعهدات وزارت جهاد در مقابل خرید تضمینی محصولات کشاورزان و دامداران از جمله خرید گندم و خرید شیر که عدم پرداخت به موقع، موجب ضرر گندم‌کاران و دامداران شده است و عدم توجه به پیاده‌سازی عملی شعار اقتصاد مقاومتی از دیگر مواردی است که موجب استیضاح وزیر جهاد کشاورزی شده است.»


«عدم توجه به پرداخت خسارات وارده به کشاورزان و باغداران در حوادث طبیعی، ضعیف بودن برخی از مدیران زیر مجموعه مخصوصا مدیران بخش عشایری و دامپزشکی، نارضایتی شدید کشاورزان و روستاییان و سخت‌گیری بیش از حد و غیرطبیعی به روستاییانی که با "دیم" سروکار دارند که باعث خالی شدن روستاها می‌شود، عدم توجه وزیر و زیر مجموعه خسته و سالخورده به تعهدات وزیر در مقابل درخواست‌های نمایندگان، کشاورزان، دامداران و باغداران، عدم توجه به مشکلات صنعت مرغداری، عدم نظارت بر خرید تضمینی محصولات کشاورزی، عدم توجه به آبیاری نوین و ادامه آبیاری سنتی، شکایت‌های بیش از حد کسانی که چا‌ه‌های عمیق و نیمه عمیق دارند و عدم رسیدگی به مشکلات این افراد از دیگر محورهای استیضاح وزیر جهاد کشاورزی است که به صورت جدی در دستور کار نمایندگان مجلس قرار گرفته است.» این خبری است که نه طی هفته‌های اخیر که در مهرماه 1396 روی خروجی خبرگزاری قرارداده شد و اما استیضاح وزیر جهاد کشاورزی، اواخر همان سال یعنی 23اسفند 96 به وقوع پیوست که از مجموع 229 نماینده، 117 نفر مخالف و رای 7 نفر ممتنع بود و عملاً استیضاح وزیر جهاد و کشاورزی دولت دوازدهم نتوانست آراء کافی را به دست آورد و محمود حجتی همچنان وزیر جهاد کشاورزی باقی ماند. نکته ی حائز اهمیت در استیضاح نافرجام 1396 وزیر جهاد کشاورزی آن که؛ یکی از نمایندگان موافق استیضاح در آن زمان مدعی شده بود: «بسیاری از کسانی که به وزیر رای مثبت داده‌ بودند امروز از رای خود پشیمان شده‌اند!»
>شایعه ی استعفاء
زیر سایه ی سنگین استیضاح!
طی 45 روز گذشته، یعنی از اواخر مهرماه 98، بارها خبر استعفای وزیر حالا دیگر مستعفیِ جهادکشاورزی به عنوان یکی از شایعات پایدار در فضای خبری کشور، دست به دست می‌شد تا این که خبری با این مضمون به میان رسانه‌های بنزین زده کشانیده شد:
«دو مدیر ارشد وزارت کشاورزی به اتهام فساد بازداشت شده‌اند و نمایندگان مجلس در صددند وزیر کشاورزی را سه‌شنبه پنجم آذر استیضاح کنند. هم‌زمان اعلام شده که محمود حجتی استعفا کرده اما رئیس جمهور آن را نپذیرفته است.»
این خبر در حالی رسانه‌ای می‌شود که نمایندگان مجلس علاوه بر استیضاح ناموفق اسفند 96، حداقل دوبار دیگر در دی و اسفند۹۷ نیز در پی استیضاح حجتی بوده‌اند.
استیضاح ناموفق اسفند 96 که با 15 محور اعلام وصول شده بود و در نهایت نتوانست میزان آراء لازم را به دست بیاورد به بوته ی فراموشی سپرده شد اما ۳۸ نماینده‌ای که این اواخر طرح استیضاح حجتی را ارائه کرده‌اند ۱۸محور برای این امر بر شمرده‌اند که مهم‌ترین آنها «انحصار در صادرات و واردات نهاده‌های کشاورزی، امضای محدودیت در صادرات محصولات کشاورزی، نحوه عزل و نصب‌ها در وزارتخانه، عملکرد بد وزارتخانه در خرید تضمینی محصولات کشاورزی و عدم حفاظت صحیح از جنگل‌ها و مراتع» عنوان می‌شود. در کنار همه ی این‌ها، خبرگزاری تسنیم می‌نویسد وزیر جهاد کشاورزی متهم است به: «تخلفات گسترده در واردات محصولات کشاورزی، عدم توانایی در تامین مایحتاج اساسی هم‌چون شکر، گوشت و تخم مرغ، انحصار شدید در واردات و صادرات و عدم توانایی در حفاظت از منابع طبیعی جنگل‌های شمال، زاگرس و غرب.»
>داستان پر رمز و راز یک استعفا
محمود حجتی متولد ۱۳۳۴ و سیاستمداری اصلاح‌طلب است. او در کابینه‌هاشمی رفسنجانی استاندار سیستان و بلوچستان و در دولت اول و دوم اصلاحات به ترتیب، وزیر راه و ترابری و وزیر جهاد سازندگی بود. آن چنان که در اخبار مبارزه با فساد مشاهده کرده‌ایم، شماری از مدیران منصوب شده او در زمان تصدی وزارت جهاد کشاورزی به اتهام فساد بازداشت شده‌اند. خلیل آقایی بلاغی، رئیس سازمان جنگل‌ها و مراتع در آبان ۹۸ به اتهام ارتشا و حمید ورناصری، مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام در مهر ۹۸ به دلیل فساد در موضوع واردات گوشت هم اینک تحت بازداشت و بازپرسی قرار دارند. اما قاسم میرزایی نکو عضو فراکسیون امید مجلس می‌گوید استعفای حجتی به قبل از زمان دستگیری خلیل آقایی بر می‌گردد.
قسمت قابل تامل ماجرا این که؛ علی اصغر یوسف‌نژاد، عضو هیئت رئیسه مجلس نیز به ایسنا گفته بود: استیضاح حجتی در دستورکار جلسه علنی سه‌شنبه قرار دارد و حتی اگر وزیر کشاورزی در جلسه حاضر نشود، استیضاح برقرار خواهد بود: «تنها اگر آقای حجتی استعفا بدهد و رئیس جمهور استعفای ایشان را بپذیرد و برای وزارت جهاد کشاورزی هم سرپرست تعیین شود، در این صورت استیضاح منتفی خواهد شد.»
همچنین خبرگزاری مهر به نقل از احمد علیرضابیگی عضو شورای مرکزی فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس می‌‌نویسد: «طبق اعلام هیئت رئیسه مجلس قرار است جلسه استیضاح وزیر کشاورزی روز سه شنبه برگزار شود اما وزیر کشاورزی از زمانی که بخش بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی از این وزارتخانه جدا و به وزارتخانه صنعت الحاق شد استعفای خود را به رئیس جمهور داده و نسبت به این موضوع اعتراض کرده است.» علیرضا بیگی گفته است: «طبق اطلاعات منابع موثق، حجتی وزیر کشاورزی به دفتر رئیس جمهور اعلام کرده که به هیچ وجه در جلسه استیضاح حضور پیدا نمی‌کند که این امر به معنای
استعفا است.»
>قانون اساسی و استیضاح وزیران
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در فصل ششم با عنوان «قوه مقننه» در مبحث دوم تحت عنوان «اختیارات و صلاحیت مجلس شورای اسلامی» در اصل هشتاد و نهم مسئله استیضاح هیئت وزیران یا یک وزیر را به شرح زیر مورد پذیرش قرار داده است:
«نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌توانند در مواردی که لازم می‌دانند هیئت وزیران یا هر یک از وزراء را استیضاح کنند، استیضاح وقتی قابل طرح در مجلس است که با امضای حداقل ۱۰ نفر از نمایندگان به مجلس تقدیم شود. هیئت وزیران یا وزیر مورد استیضاح باید ظرف مدت ۱۰ روز پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و به آن پاسخ گوید و از مجلس رای اعتماد بخواهد.
در صورت عدم حضور هیئت وزیران یا وزیر برای پاسخ، نمایندگان مزبور درباره استیضاح خود توضیحات لازم را می‌دهند و در صورتی که مجلس مقتضی بداند اعلام رای عدم اعتماد خواهد کرد. اگر مجلس رای اعتماد نداد هیئت‌وزیران یا وزیر مورد استیضاح نمی‌توانند در هیئت وزیرانی که بلافاصله بعد از آن تشکیل می‌شود عضویت پیدا کنند.»
>استعفای وزیر،حق پایمال شده ی مجلس
و وظیفه رئیس جمهور!
مجلس برای رسیدن به اجماعی به نام استیضاح محمود حجتی ـ وزیر مستعفی جهاد کشاورزی ـ قطعا محورها، پرسش‌ها و ابهاماتی را در جلسات مختلف کمیسیون‌های مربوطه به بحث و بررسی گذارده و در نهایت، چون به پاسخ قابل قبولی نرسیده، به منظور پاسداشت قانون اساسی و نیز دفاع از حق طبیعی مجلس به عنوان یکی از قوای سه‌گانه نظام جمهوری اسلامی، استیضاح وزیر مورد نظر را اعلام وصول و تعیین زمان کرده است و اما 24 ساعت پیش از جلسه استیضاح؛ استعفای ـ پیشتر رد شده ـ وزیر مستنعفی مورد پذیرش قرار می‌گیرد و عملاً دیگر دست مجلس برای رسیدن به پاسخ پرسش‌ها و نیز رفع ابهامات موجود و حتی رسیدن به چرایی برخی تخلفات و سوء‌مدیریت‌ها، به هیچ کجا بند نیست و در این موضع است که باید از رئیس جمهوری یا یکی از معاونین او خواست تا در مقابل نمایندگان طرح کننده استیضاح حاضر شوند و پاسخ‌های متقاعدکننده ارائه دهند واگرنه این حق برای مردم و رسانه‌ها برقرار خواهد بود که مطالبات مجلس را به هر طریق ممکن پیگیری نمایند.
نهادینه شدن این بدعت که وزرای در شرف استیضاح با علم به این که مجلس ممکن است از دادن رای اعتماد مجدد به آنها خودداری کند، باعث از بین رفتن حق مجلس و ساده‌انگاری مبحثی مهم تحت عنوان استیضاح وزرای کابینه دولت‌ها است زیرا، استیضاح به عنوان یک ابزار قانونی، به منظور کمک به مجلس برای انجام وظایف نظارتی است که اگر استعفای وزرا جانشین استیضاح شود عملا یکی از ابزار نظارتی از کنترل مجلس خارج شده که این مسئله در تضاد با روح قانون اساسی است.
>5 استعفا و 2 استیضاح؛ 2 وزیر مانده
به افتادن هیئت دولت از اکثریت!
لازم به ذکر است محمود حجتی در ۲۹ مرداد سال ۹۶ با ۱۶۴ رای موافق در برابر ۹۴ رای مخالف و ۲۳ رای ممتنع از مجلس برای تصدی وزارت جهاد کشاورزی رای اعتماد گرفته بود که با پذیرش استعفای وی در 4 آذر 1398، عملا کمتر از دوسال مانده به پایان عمر دولت دوازدهم، هفتمین وزیر نیز به دلیل استعفا از دور خارج شد. پیشتر 6 وزیر ـ دو استیضاح و 4 استعفا ـ از جمع کابینه حسن روحانی خارج شده بودند؛ عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی ـ استعفا ـ، سیدحسین قاضی زاده‌هاشمی ـ استعفا ـ، محمد شریعتمداری ـ استعفا ـ، سید محمد بطحایی ـ استعفا ـ، مسعود کرباسیان ـ استیضاح ـ و علی ربیعی ـ استیضاح ـ..