آیا در آینده زنان به سربازی می‌روند؟

آفتاب یزد- گروه اجتماعی: موضوع سربازی بانوان چند سالی است که مورد توجه قرار گرفته است و هر از گاهی صحبت‌هایی پیرامون آن مطرح می‌شود. این موضوع پیش از این با حواشی زیادی همراه بود و برخی از نمایندگان مجلس از ارائه طرحی برای اختیاری کردن سربازی پسران و در عین حال برقراری سربازی اختیاری برای دختران سخن گفته بودند، هر چند این موضوع بعد از مدتی منتفی اعلام شد و سردار کمالی آن را یک شوخی عنوان کرد اما زمانی اهمیت آن پررنگ‌تر می‌شود که سردار کمالی در تازه ترین اظهار نظر خود در رابطه با سربازی دختران می‌گوید: «فعلا برنامه‌ای برای سربازی بانوان نداریم» این جمله نشان می‌دهد که شاید در آینده‌ای نه چندان دور دختران باید منتظر خدمت سربازی باشند.
>سربازی دختران و طرح مجلس
سال گذشته بود که در پی اظهار نظر یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در خصوص سربازی دختران گمانه زنی‌ها در این باره افزایش یافت، برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در کمیسیون حقوقی و قضایی با مطرح کردن طرحی گفته بودند می‌خواهند خدمت سربازی را برای پسران و دختران اختیاری کنند و پسرانی که تمایلی برای رفتن به سربازی نداشته باشند می‌توانند با پرداخت 3 برابر مبلغی که دولت برای یک سرباز هزینه می‌کند کارت معافیت خود را تحویل بگیرند،اما این پایان ماجرا نبود؛ در این طرح پرحاشیه، بحث سربازی اختیاری دختران بار دیگر مطرح شد اما هیچ وقت مشخص نشد برنامه‌ریزی برای اعزام به خدمت دختران به چه روشی صورت خواهد گرفت.
در همان زمان صحبت‌های طیبه سیاوشی نماینده مجلس که البته بازخوردهای متفاوتی را به همراه داشت سبب شد تا رئیس اداره سرمایه انسانی ستاد کل نیرو‌های مسلح در این خصوص واکنش نشان دهد؛ او گفته بود:« طرح این مسئله شبیه یک شوخی است و ستاد کل هیچ برنامه‌ای برای سربازی دختران ندارد.»


سیاوشی البته درباره ایده مزبور به این شکل توضیح داده بود که این طرح در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس مطرح شده تا براساس آن از دختران در مسائل آموزشی و بهداشتی و همچنین رویکرد نرم‌افزاری استفاده ‌شود و قرار نیست آنها اسلحه به دست گیرند. سیاوشی در آخرین اظهار نظر خود در این باره ابراز داشته که من جزئیاتی از این طرح نمی‌دانم و تنها در پاسخ به سوالات خبرنگاری که به اصرار از من درباره جزئیاتش می‌پرسید پاسخ دادم. اگر هم چنین طرحی مطرح شده باشد که بعید می‌دانم، فکر نمی‌کنم بحث فعالیت نظامی زنان در کار باشد.
>ناجا: فعلا برنامه‌ای
برای سربازی بانوان نداریم
با این حال باز هم روز گذشته صحبت‌هایی در رابطه با سربازی دختران مطرح شد و طی آن مشاور عالی قرارگاه مرکزی مهارت آموزی، گفت: «ستاد کل نیروهای مسلح فعلا برنامه‌ای برای سربازی بانوان ندارد.»
سردار موسی کمالی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه اکنون که سربازی مثل گذشته فقط رزم نیست و مهارت آموزی هم به این دوره اضافه شده است، آیا امکان دارد که بحث سربازی برای خانم‌ها هم مطرح شود؟ اظهار کرد: چون حوزه‌ای که ما شروع کردیم (مهارت آموزی) یک حوزه با جامعه آماری بالا است و فعلاً برنامه‌ای برای خانم‌ها نداریم و اولویت با نهادینه کردن مهارت‌آموزی است. اولویت ما در امر مهارت آموزی سربازهایی هستند که برای خدمت می‌آیند و بعد باید سراغ کسانی برویم که معاف می‌شوند و آنها را تحت پوشش قرار دهیم و این خود یک جامعه آماری بالایی است؛ لذا فعلاً برنامه‌ای برای بانوان در این رابطه نداریم.»
با این حال ظن این وجود دارد که در آینده برنامه‌ها برای سربازی بانوان مهیا شود و آن‌ها نیز راهی خدمت سربازی شوند. این در حالی است سربازی برای مردان به دلیل اجباری بودنش همچنان منتقدان فراوانی دارد.
>تاریخ سربازی زنان در ایران
اگرچه در شرایط امروز خدمت نظام وظیفه برای زنان دور از ذهن به نظر می‌رسد اما جالب است بدانید که سال‌ها قبل تجربه فعالیت نظامی برای زنان کشور ما به ثبت رسیده است. پهلوی دوم که به شدت به سبک زندگی غربی علاقمند بود بهمن ماه سال 41 طرحی شش ماده ای را به آرای عمومی گذاشت و از طبقات مختلف دعوت کرد تا با شرکت در یک همه پرسی به مفاد آن رای دهند. از جمله این مفاد تشکیل سپاه دانش بود که در چارچوب آن دختران و جوانان دیپلمه به منظور آموزش به روستاها فرستاده می‌شدند.آنان قبل از رفتن به روستاها، همانند پسران در یک دوره شرکت کرده و آموزش می‌دیدند. هدف این بود که با فرستان دختران به روستاها، فرهنگ مورد نظر حاکمیت و نحوه پوشش معلمان در روستاها به مردم معرفی و جایگزین شود. زنان داوطلب در قالب «سپاهیان بهداشت» و «سپاهیان دانش» دوران چهار ماهه ای را به عنوان دوران آموزشی گذرانده و سپس برای تدریس یا انجام فعالیت‌های امدادی و درمانی راهی روستاها و مناطق دورافتاده می‌شدند. زنانی که برای عضویت در سپاه دانش و بهداشت داوطلب می‌شدند، اکثراً از کسانی بودند که با اخذ مدرک دیپلم از ورود به دانشگاه‌ها بازمانده بودند. اعضای سپاه دانش و بهداشت علاوه برتعلیم تیراندازی در قالب‌هایی نظامی مانند رژه آموزش‌هایی مشابه مردان داشتند. اکثر افرادی که به صورت داوطلبانه عضو سپاه دانش می‌شدند، انگیزه شان تضمین شغلی بود که بعد از دوره دو ساله برای آنان ایجاد می‌شد. آنها بلافاصله بعد از پایان دوره آموزش دو ساله خود به استخدام وزارت فرهنگ آن دوران در می‌آمدند.
>در چه کشورهایی
سربازی زنان اجباری است؟
در کشور‌هایی مانند جمهوری چاد، چین، نروژ، سوئد، کوبا، کره شمالی، گرجستان، کیپ‌ورد، اریتره و امارات زنان باید به‌صورت اجباری به سربازی بروند. تعدادی از کشور‌ها هم مانند آمریکا، مکزیک، نیوزیلند، کانادا، دانمارک، فنلاند، ایتالیا، تایوان و سوئیس به صورت داوطلبانه به سربازی می‌روند و از این میان تعدادی از این کشور‌ها هم تبصره‌هایی برای این موضوع در نظر گرفته‌اند.
در میانمار تنها زنانی که ازدواج کرده یا طلاق گرفته و صاحب فرزند باشند از رفتن به سربازی معاف می‌شوند و در فنلاند از سال ۱۹۹۵ میلادی زنان می‌توانستند داوطلبانه به خدمت سربازی بروند و در ۴۵ روز نخست اعزام به آ‌نها فرصت داده می‌شود تا از ادامه این خدمت انصراف دهند و بعد از آن موظف به رعایت تمامی قوانین هستند و تنها دلایل پزشکی و بارداری آن‌ها را به طور موقت از انجام خدمت معاف می‌کند و در یونان هم زنان به عنوان متخصصان حقوق‌بگیر در ارتش به‌کار گرفته می‌شوند، اما موظف نیستند همچون مردان به خدمت سربازی بروند.
در مکزیک و سوئیس نیز زنان به طور داوطلبانه می‌توانند به خدمت سربازی بروند. در بین کشور‌هایی که در آنان، زنان به شیوه‌های مختلف با مقوله خدمت سربازی ارتباط پیدا می‌کنند.
با این همه در کشورما چیزی به اسم خدمت وظیفه اختیاری یا اجباری برای زنان وجود ندارد اما این برای چندمین بار طی سال‌های اخیر است که شاهد مطرح شدن موضوع سربازی زنان هستیم و بنا بر گفته‌های سردار کمالی می‌توان این انتظار را داشت که احتمالا در آینده به زودی برنامه‌ریزی‌هایی برای سربازی زنان صورت بگیرد.