اروپا در تلاش برای‌حفظ برجام

آرمان ملي- محمدحسين لطف‌الهي: کشورهاي اروپايي زماني که با يکجانبه‌گرايي ايالات متحده در موضوع برجام و برخي ديگر از موضوعات دوجانبه آمريکا و اروپا مواجه شدند، ابتدا کوشيدند که از طريق همکاري با کاخ سفيد راه را براي حل و فصل مسائل با دولت ترامپ باز نگه دارند اما با افزايش سطح تعارض منافع ميان دو سوي آتلانتيک، اروپايي‌ها در موقعيتي قرار گرفته‌اند که بايد ميان گردن نهادن به خواست‌هاي تهديد آميز دولت ترامپ يا ايستادگي نرم در برابر سياست‌هاي دولت دست به انتخاب بزنند. پس از روي کار آمدن جوزپ بورل، اروپا در شرايطي قرار گرفت که از يک سو جمهوري اسلامي ايران بر اساس بندهاي 26 و 36 توافق هسته‌اي، تعهدات فني خود در برجام را تا «صفر» کاهش داد و از سوي ديگر ايالات متحده در واکنش به اين اقدام، کشورهاي اروپايي را تحت فشار قرار داد که با فعال‌سازي مکانيسم حل اختلاف برجام، ايران را به عقب‌نشيني وادارند. به گزارش واشنگتن پست، دولت آمريکا کشورهاي E3 را تهديد کرده بود که اگر اين اقدام را عملي نسازند تعرفه‌اي 25 درصدي عليه اتومبيل‌هاي اروپايي اعمال خواهد شد. پس از عقب‌نشيني اروپايي‌ها و فعال‌سازي مکانيسم حل اختلاف از سوي انگلستان، آلمان و فرانسه، مقامات جمهوري اسلامي در واکنشي شديداللحن اعلام کردند که ارجاع پرونده هسته‌اي ايران به شوراي امنيت، اعلام خروج تهران از معاهده منع اشاعه هسته‌اي را در پي خواهد داشت. در چنين شرايطي اروپا که توافق هسته‌اي در خطر مي‌ديد، بورل به نمايندگي از کشورهاي عضو اتحاديه کوشيد که با سفر به ايران اين اطمينان خاطر را بدهد که مهلت زماني محدود براي حل اختلاف به صورت نامحدود تمديد خواهد شد. هماهنگ‌کننده سياست خارجي اتحاديه اروپا در پاسخ به پرسشي درباره مکانيسم حل اختلاف در برجام، تاکيد کرد که اتحاديه اروپا قصد ندارد با فعال کردن اين مکانيسم به توافق هسته‌اي با جمهوري اسلامي پايان دهد «بلکه هدف اول، زنده نگه داشتن اين توافق و زمان دادن به مذاکرات است». بورل تاکيد کرد که آلمان، بريتانيا و فرانسه که خواهان فعال‌سازي مکانيسم حل اختلاف شده بودند، قصد ندارند براي لغو توافق هسته‌اي به شوراي امنيت مراجعه کنند. او گفت: «اتحاديه اروپا به‌طور نامحدود مهلت حل‌وفصل اختلافات در رابطه با توافق هسته‌اي 2015 (برجام) را تمديد خواهد کرد تا از ارجاع اين موضوع به شوراي امنيت سازمان ملل يا اعمال تحريم جديد عليه ايران جلوگيري کند. او همچنين تصريح کرد: ما اتفاق نظر داريم که مستقيماً در يک محدوده زماني دقيق حرکت نکنيم، چيزي که ما را ملزم به رفتن به شوراي امنيت مي‌کند. خواست ما اين است، روندي را آغاز نکنيم که به پايان برجام مي‌انجامد، بلکه اين توافق را حفظ کنيم.
گذار به عملگرايي
اروپايي‌ها طي ساليان اخير به رغم سياست‌هاي سازنده‌اي که در زمينه‌هايي مانند برجام روي کاغذ داشتند، در عمل نتوانستند گام‌هايي جدي در راستاي اجراي موفق آن سياست‌ها بردارند؛ ضعفي که بر خود آنها نيز پوشيده نيست. هماهنگ کننده ارشد اتحاديه اروپا طي مقاله‌اي در سايت پراجکت سينديکيت ضمن پذيرش اين ضعف تأکيد کرد که اروپا بايد جهان را آنگونه که هست و نه آنگونه که دوست دارد باشد، بپذيرد و با آن کنار بيايد. جوزپ بورل نوشت: «ديپلماسي اگر با عمل همراه نباشد به نتيجه نخواهد رسيد. اگر ما مي‌خواهيم آتش بس شکننده ليبي حفظ شود بايد از سياست ممنوعيت وجود اسلحه در ميان شهروندان حمايت کنيم. اگر ما مي‌خواهيم توافق هسته‌اي با ايران را نجات دهيم، بايد اين اطمينان خاطر را به تهران ارزاني داريم که در صورت بازگشت به اجراي کامل تعهدات، ايران از مزاياي برجام بهره‌مند خواهد شد». ديدگاه منطقي بورل نشان مي‌دهد که او واقعيت برجام را درک کرده و اکنون مي‌خواهد تلاش کند تا با کاهش تنش‌ها راهي ديپلماتيک براي حل و فصل مسأله هسته‌اي ايران پيدا شود.
سفر به واشنگتن


هماهنگ کننده ارشد سياست خارجي اتحاديه اروپا روز گذشته به واشنگتن سفر کرد تا در خصوص «موضوعات صلح خاورميانه، روابط تجاري اتحاديه اروپا و آمريکا و مسئول دانستن ايران و روسيه براي فعاليت‌هاي‌شان» با آمريکايي‌ها گفت‌وگو کند. مايک پمپئو وزير امورخارجه آمريکا با انتشار پيامي در حساب کاربري خود در توئيتر از ديدارش با جوزپ بورل، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا در واشنگتن خبر داد. او با ابراز خرسندي از ميزباني جوزپ بورل در وزارت امورخارجه آمريکا مدعي شد که همکاري ايالات متحده و اتحاديه اروپا براي بررسي مهم‌ترين چالش‌هاي جهاني، ازجمله آنچه آن را رفتار بي‌ثبات‌کننده ايران خوانده است، براي آمريکا و براي تلاش‌هايش جهت ساختن جهاني با امنيت و کاميابي بيشتر حياتي است. نگاهي به مواضع بورل اما نشان مي‌دهد که او به آمريکا رفته است تا از اين کشور درخواست کند بيش از اين در راستاي بي‌ثبات‌سازي نظام بين‌المللي و توافق‌هاي ثبات ساز گام برندارد. او همچنين بخش اعظم سخنان خود را به انتقاد از معامله قرن اختصاص داد. بنابر گزارش خبرگزاري فرانسه آقاي بورل که پيش از اين در تهران حضور يافته بود، با وزير خارجه آمريکا حول مساله برجام و همچنين طرح صلح جديد دونالد ترامپ درباره فلسطين موسوم به «معامله قرن» گفت‌وگو کرده است. آقاي بورل پيشتر ضمن ابراز نگراني از تلاش اسرائيل براي الحاق دره اردن و ديگر بخش‌هاي کرانه باختري رود اردن به خاک اين کشور، از طرح پيشنهادي دونالد ترامپ براي حل مناقشه فلسطين انتقاد کرده بود. اين مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا يک روز پس از بازگشت از تهران و گفت‌وگو با مقامات بلند پايه اجرايي ايران با انتشار بيانيه‌اي در بروکسل گفته بود: «ابتکار آمريکايي آن طور که روز 28 ژانويه ارائه شد با معيارهاي پذيرفته شده در سطح بين‌المللي فاصله زيادي دارد».