روزهای آخر ترامپ، بیم‌ها و امیدها

 
 
 
 


در روابط بين‌الملل، متغيرهاي دخيل در توليد و بروز رويدادها بسيار گسترده است و هيچ‌کس نمي‌تواند دقيقا بگويد فردا يا يکساعت ديگر چه اتفاقي مي‌افتد. علاوه بر رويدادهايي که براساس تصميمات از پيش ساخته‌شده يا در يک روند قابل پيش‌بيني رخ مي‌دهد، بسياري از اتفاقات محصول شرايطي است که يکدفعه به‌وجود مي‌آيند. همانطور که شهادت سردار سليماني يا حتي يکساعت قبل از آن قابل پيش‌بيني نبود. درحقيقت وقتي رويدادي رخ مي‌دهد، پشت سر آن تحولاتي پيش مي‌آيد که قبلا نمي‌توانستيد آن شرايط را تحليل کنيد براي اينکه اصلا اتفاقاتي که مي‌افتد، قابل پيش‌بيني نيست. لذا نمي‌توانيد بگوييد فردا به کدام سمت‌وسو حرکت خواهيم کرد ولي براساس گذشته و اتفاقاتي که تبديل به بخشي از تاريخ شده و آنها را ديده‌ و آثارش را ملاحظه کرده‌ايم، به نظر نمي‌رسد که به طرف تنش بيشتر حرکت ‌کنيم. درواقع در اتفاقات و حرکاتي که در اين چند روز شاهد بوديم، از آمدن تا بازگشت ناو هواپيمابر و بمب‌افکن بي52 و اظهارات مقامات آمريکايي و ايراني، بيشتر به نظر مي‌رسد که بازدارندگي به اين معنا که از افزايش تنش بيشتر جلوگيري شود، پررنگ است. مضافا بر اينکه ما با آمريکا، بالغ بر40 سال است که همين روابط بسيار خاص را داشته‌ايم: درواقع سابقه همه نوع رويدادي با آمريکا وجود دارد و طرفين به سياست‌ها و عکس‌العمل‌هاي همديگر آشنايي دارند. لذا به نظر نمي‌رسد ترامپ دنبال انجام کار ويژه‌اي طي چند هفته پيش‌رو حضورش در کاخ سفيد باشد. با اين حال هميشه بااحتياط و ملاحظه‌کاري مي‌توان در مورد رويدادهاي آتي سخن گفت، چون نمي‌دانيم در ذهن سياستگذاران آمريکايي مخصوصا ترامپ که رفتارهاي غيرقابل پيش‌بيني‌اش بيشتر از رفتارهايي بوده که مي‌شد براساس يک منطق مناسبات بين‌المللي آن را پيش‌بيني کرد، چه مي‌گذرد؟ اما اينکه ترامپ بخواهد دست به اقدامي زند براي اينکه خودي نشان دهد تا شکست‌هايش را درموقع خروج از کاخ سفيد تا حدودي کمرنگ نشان دهد، ممکن است. اما اگر اقدامي هم صورت بگيرد، نمي‌دانيم با چه ميزان و شدتي ممکن است باشد که اين موضوع مهمي است و از آن مهم‌تر اينکه ايران چه عکس‌العملي نشان مي‌دهد. ايران تابه‌حال نشان داده که در برخورد با آمريکا خيلي سنجيده عمل مي‌کند؛ بنابراين اينکه چه کنشي از سوي آمريکا انجام مي‌گيرد و ايران چه واکنشي نشان مي‌دهد، خيلي مهم است. درحقيقت تا آنجا که به ايران برمي‌گردد، نشان داده که معمولا نحوه تقابل و درگيري با آمريکا را مديريت و با حساب و کتاب برنامه‌ريزي و حرکت مي‌کند. لذا بعيد مي‌دانم طي هفته‌هاي آينده اتفاق خاصي در مناسبات ايران و آمريکا رخ دهد. از طرفي با اينکه به لحاظ ساختار حقوقي، فرماندهان تابع تصميم رئيس‌جمهور هستند ولي در عين حال در اين ساختار حقوقي، اختياراتي هم به لحاظ بحث‌هاي کارشناسي دارند و تا نظر موافق ندهند اقدام نظامي صورت نمي‌گيرد و تابه‌حال چندين‌بار پنتاگون و فرماندهان عملياتي در بحث کارشناسي نشان داده‌اند که با درگيري با ايران موافق نيستند و روي خوشي نسبت به عمليات نظامي نشان نداده‌اند و اظهارنظراتي مبني بر اينکه در موضع دفاعي وارد عمل مي‌شوند و نه در راستاي حرکت تهاجمي داشته‌اند.