باز تولید یک شکست نظامی

نه با سرعت و نه چندان آرام ،اما با یک شیب ملایم، افغانستان در حال بازگشت به شرایط دهشتناک وخونینی است که تصور می‌کردیم با شکل گیری پروسه تشکیل دولت سیاسی، زمینه‌های بروز دوباره آن را از دست داده است. اما به قول ژنرال دوستم«بس خوش خیالی خواهد بود». تحت تاثیر ارزیابی های متزلزل اطلاعاتی بود یا یک خوش‌بینی تمام عیاراما اوباما در اواخر دسامبر 2014 به بهانه تامین نسبی امنیت وقدرت گرفتن ارتش و پلیس افغانستان ونیز قول اخلاقی اش، خروج بخش های زیادی از نیروهای ارتش ایالات متحده از این کشوررا اعلام کرد.همان زمان بسیاری از منابع اطلاعاتی مقیم منطقه از جمله برخی فرماندهان نظامی« ایساف» ارزیابی های منابع آمریکا را چندان دقیق نمی دانستند ومعتقد بودند اتکا به حدود 350 هزارنیروی نظامی و پلیس افغانستان برای تامین امنیت به خودی خود یک خطای راهبردی است. و در نهایت درست یا غلط، شرایط ترسیمی، درنهايت کاخ سفید را متقاعد کرد در ازای حفظ یک نیروی مستشاری – امنیتی 4800 نفره، بخش های عمده ارتش را تا دسامبر سال2014از افغانستان خارج کنند.پاره ای منابع ایساف در ایالات قندوز البته می گویند همان زمان برخی فرماندهان آمریکایی به آن‌ها گفته بودند پنتاگون تا پایان سال 2017 همین تعداد نیرو را ازافغانستان خارج خواهد کرد. به اعتقاد بخشی از ناظران امنیتی بزرگ‌ترین اشتباه محاسباتی عدم توجه به سه نکته مهم پیش ازخروج ازافغانستان بودکه با خوش بینی نادیده گرفته شدند. نخست،خوش‌بینی بیش ازحد به توان سیاسی و سلامت مدیریتی دولت های مرکزی که بی کفایتی و فساد آن ها دست‌کم گرفته شده بود. دوم، ارتش، نیروهای پلیس و شبه نظامیان محلی وابسته به دولت مرکزی به دلیل فساد و دزدی به جای اینکه راه حل عبور از بحران باشند به بخشی از مشکل تبدیل شده اند.اواسط سال گذشته «جان سپکو»بازرس ویژه دولت فدرال برای بازسازی افغانستان در آخرین گزارش خود به کنگره اعلام کرد«چندین سال است میلیون ها دلار از بودجه نظامی تخصیص یافته از سوی ایالات متحده به سربازانی در ارتش افغانستان داده می‌شود که اساسا وجود خارجی ندارند. پول توسط فرماندهان ارشد فاسد به صورت سازمان یافته به سرقت می رود.این در حالی است که بسیاری از سربازان ماه هاست حقوق دریافت نکرده اند. به عنوان نمونه سال گذشته در جریان سقوط شهر قندوز به دست طالبان با همکاری داعش مشخص شد سربازان، پنج ماه است حقوق دریافت نکرده اند. یک مقام سیاسی نزدیک به حامد کرزای که هم‌اکنون دارای مقامی در وزارت دفاع است اما مایل به افشای نام خود نیست، خصوصی می گوید خبر دارد سربازان در ازای اندکی پول و یا حتی سیر کردن شکم‌شان سلاح های خود را به مخالفان داده اند». سوم، دست‌کم گرفتن توان شبه نظامی مخالف که همواره احساس می شود شکست خورده اند. البته ارزیابی توان عملیاتی و قدرت نظامی این گروه‌ها تا آنجا که به تجهیزات پیشرفته آن‌ها مربوط می‌شود تا حدی درست به نظرمی رسد.ظاهرا همین ارزیابی‌ها در تصمیمات دو سال گذشته پنتاگون و کاخ سفید نقش مهمی داشته است. اما این ناتوانی کمّی در مقابل نفوذ و حضور کیفی آن‌ها در مناطق تحت سلطه که منشا مشروعیت محلی آن‌ها تلقی می شد، چندان اهمیتی ندارد.این استدلال امنیتی – اجتماعی تابع منطقی کلاسیک از جامعه فقیر افغانستان است که براساس آن نیروهای شبه نظامی، مشروعیت حضور و توان عملیاتی خود را از جوامع و مناطق محرومی می گیرند که در میان آن‌ها زندگی کرده و نیاز های متقابل یکدیگر را برطرف می کنند. نوع نیازهای معیشتی مردم ، تامین پول و امکان دفاع مسلح محلی از مناطق تحت سیطره، ارتباط ارگانیک سه طرفه ای میان رهبران قبایل،رهبران شبه نظامی و درنهايت سازمان اطلاعات ارتش پاکستان(ISI)به‌وجود آورده که به باور بسیار از ناظران امور امنیتی منشا اصلی بحران در افغانستان به شمار می رود.حال با چنین وضعیت سه گانه رو به وخامتی، ایالات متحده آن‌گونه که ژنرال متیس وعده داده است ،به‌طوردقيق مترصد انجام چه کاری در افغانستان است؟ قول او برای افزایش نیروهای ایالات متحده در افغانستان بر چه مبنایی استوار است؟آیا متیس با چوب جادویی سن فرانسیس قادر به تغییر شرایط رو به وخامت فعلی خواهد بود!؟ پاسخ مثبت به غایت احمقانه است اگر بگوییم بله!من دقیقا نمی دانم ترامپ که حل وفصل بحران افغانستان را مانند معامله گره خورده یکی از املاکش در منهتن، به صورت پیمانکاری به ژنرال متیس واگذار کرده ،آیا به عواقب خطرناک تصمیم خود که در تاریخ ایالات متحده بی سابقه توصیف شده فکر کرده است یا نه؟ به باور من که نه،اما هرگونه افزایش بی حساب و کتاب نیروهای نظامی بدون در نظر گرفتن«واقعیات سیاسی داخلی، تدوین پروسه مذاکرات همه جانبه صلح و نیز درک موقعیت و حساسیت همسایگان افغانستان» نه تنها مشروعیت نیم بند دولت فعلی در کابل را به زیر سوال خواهدبرد، بلکه ضرورتا و منطقا گروه های شبه نظامی را به شدت با یکدیگر متحد خواهد کرد. البته در این میان هنوزمعادله واکنش همسایگان محاسبه نشده است.آیاچنین چیزی را طلب می کنیم؟ بازگشت به 20 سال پیش؟