خطر امنيت آبي پايتخت

داریوش مختاری
امروزه معادل 17 درصد از کل6 ميليارد و 705 ميليون 882 هزار و 353 متر مکعب آب مصرفي شرب کشور برابر با يک ميليارد و140ميليون  آب مصرفي شهر تهران است. شمار انشعابات استان تهران برابر با دو ميليون 68 هزار و 130 انشعاب است. معادل 70 درصد تامين آب شرب شهر تهران از ذخاير سدهاي طالقان، اميرکبير، لار، لتيان و ماملو و 30 درصد نيز از 600 حلقه چاه‌آب شرب تامين مي‌شود. جمعيت شهر تهران نزديک به 10 ميليون نفر وکل استان تهران داراي14ميليون نفر جمعيت است، مصرف آب 1140 ميلون متر مکعب براي يک جمعيت 10 ميلون نفري، به منزله سرانه مصرف 305 ليتر در شبانه‌روز براي هر فرد ساکن شهر تهران بوده است . اين محاسبه با احتساب هرگونه آب به حساب نيامده بوده و عملا ناظر بر آب تنظيمي در  شبکه آب شهر تهران است؛ در هر حال در حدود 10 درصد از اين منابع آبي، هدررفت شبکه محسوب مي‌شود. ولي کاهش هدررفت به هزاران ميليارد تومان اعتبار نياز دارد که جلوگيري از آن در عمل بسيار دشوار و دست نيافتني است و نمي‌توان از اين ظرفيت آبي در شرايط کم آبي کمک گرفت. از ديدگاه امنيت آبي، سرانه 305 ليتر در شبانه روز، اگرچه ساکنان را در حاشيه ناامني آبي قرار مي‌دهد، ولي تفاوت سرانه 305 ليتر از 200 يا 220 ليتر سرانه استاندارد و قابل دست يافتني براي ساکنان شهرتهران(با احتساب هر گونه آب به حساب نيامده) به نوبه خود يک ظرفيت معادل 100 ليتر در شبانه روز براي هر فرد و در مقياس يک جمعيت 10 ميليون نفري براي يک سال حدود 300 ميليون متر مکعب آب مصرفي قابل تامين از محل صرفه‌جويي 40درصدي پديد مي‌آورد. مصرف آب شهر تهران در همين شرايط کنوني دستکم به ميزان 2برابرازحاشيه امن آبي فراتر رفته و لازم است دستاورد هاي صرفه‌جويي از محل منابع آبي موجود را براي سالهاي کم آب حفظ کرد. نکته تکميلي اينکه بخش عمده منابع آب تامين کننده شهر تهران، بصورت قرضي از حوزه‌هاي آبريز مجاور تامين شده و امکان توسعه منابع آبي تقريبا ناممکن است، توسعه انشعابات آب براي شهرک‌سازيهاي جديد، ساکنان فعلي را در حاشيه ناامني بيشتر ناشي از کم آبي قرار مي‌دهد، اين در شرايطي است که با توجه به تامين 70 درصد از آب شرب اين شهر از منابع آبي سدهاي اطراف و احتمال کم آبي در برخي سال‌ها و تاثير مستقيم آن بر ذخاير سدها، منطقي است که حجم عرضه آبي دست کم دو برابر تقاضاي آن باشد. به طوري که در سال‌هاي کم آبي، امکان حاشيه امن آبي براي ساکنان تهران وجود داشته باشد. در همين حال بايد توجه داشت که سرريز اقتصاد کشور و تجميع پس‌اندازهاي مردم به طور عمده در بخش مسکن متمرکز شده است و هرگونه ناامني آبي عملا برابر با هدررفت دستاوردهاي بخش مصرفي مسکن در چند دهه اخير بوده است. برابر آمار رسمي سال 1395، بيش از 3 ميليارد و 200 ميليون واحد مسکوني در تهران وجود دارد. اما شواهد ميداني و مشاهده بافت کالبدي تهران نشان مي‌دهد که دست کم يک ميليون واحد مسکوني در قالب فروش تراکم و به احتمال چند صد هزار واحد مسکوني در قالب توسعه شهرک‌ها به تقاضاي مشترکين آب افزوده شده است. در همان حال، هنگامي شهروندان با کاهش مصرف آب همراهي و موافقت مي‌کنند که شرکت آب و فاضلاب کشور از محل صرفه‌جويي آنان براي توسعه انشعبات آب شهرک‌هاي جديد استفاده نکند و صرفه‌جويي آنان در مصرف به افزايش حاشيه امن آبي براي ساکنان فعلي بينجامد.
کارشناس ارشد مديريت منابع آبي