«امان» و شکست پروژه انزوای ایران

گروه سیاسی/  حسین امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه کشورمان عصر امروز دوشنبه به امان پایتخت اردن به منظور شرکت در دور دوم کنفرانس بغداد سفر می‌کند. بعد از برگزاری نشست بغداد که حدوداً یک و نیم سال قبل در ماه آگوست ۲۰۲۱، در عراق برگزار شد، اکنون امان پایتخت اردن قرار است میزبان نشستی منطقه‌ای درخصوص عراق باشد. همچنین در این نشست قرار است ایران و ترکیه و تعدادی از کشورهای عربی از جمله عربستان مشارکت داشته باشند. چندی قبل نیز کاخ الیزه فرانسه بدون اشاره به مشارکت‌کنندگان در این اجلاس، خبر داده بود که نشستی منطقه‌ای تا پیش از پایان سال‌جاری میلادی در اردن برگزار خواهد شد که عراق و کشورهای همسایه آن نیز در این اجلاس مشارکت خواهند داشت و فرانسه نیز در آن حضور پیدا خواهد کرد. به همین دلیل انتظار می‌رود «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه که در نشست اول بغداد حضور داشت نیز بزودی وارد پایتخت اردن شود. خبرگزاری «آناتولی» به نقل از منابع خود در این باره گزارش داده که رئیس‌جمهور فرانسه در امان با مقامات اردنی در زمینه مسائل مورد اهتمام مشترک گفت‌و‌گو خواهد کرد.
دو میهمان جدید در کنفرانس
الشرق الاوسط نیز روز گذشته خبر داد اردن روز سه‌شنبه در کرانه بحرالمیت میزبان کنفرانس «بغداد 2» با دو میهمان جدید یعنی بحرین و عمان در کنار مصر، عربستان، امارات، قطر، ترکیه، ایران، فرانسه و البته عراق است. به گزارش تسنیم، این رسانه عربی گزارش داد: با اینکه دعوت‌ها از امان انجام شده، اما تنظیم و برنامه‌ریزی کنفرانس با بغداد و پاریس بوده است. منابع دیپلماتیک عربی در پاریس تأکید کردند که فرانسه به‌شدت فشار آورده تا این کنفرانس پیش از پایان سال‌جاری میلادی برگزار شود. علت تأخیر پیش آمده در برگزاری این کنفرانس، مسائل داخلی عراق و تأخیر در تشکیل دولت و انتخاب رئیس جمهور این کشور بوده است.
کنفرانس اول: همکاری و مشارکت


دور اول اجلاس بغداد با عنوان «کنفرانس همکاری و مشارکت» در روزهای ابتدایی آغاز به کار دولت سیزدهم در عراق برگزار شد و وزیر امور خارجه کشورمان در این نشست حاضر شد. در این نشست پادشاه اردن، امیرقطر، رئیس جمهور مصر، رئیس دولت کویت، رئیس مجلس امارات، رئیس جمهور فرانسه و همچنین وزرای امور خارجه ایران، ترکیه و عربستان شرکت داشتند. بر اساس اظهارات شرکت کنندگان در این کنفرانس، اصلاح شرایط اقتصادی عراق، بازگرداندن بغداد به جایگاه مؤثر منطقه‌ای و مشارکت دادن آن در تصمیمات منطقه‌ای و بین‌المللی مورد بحث و بررسی شرکت کنندگان و حاضران در آن قرار گرفت. زمینه‌سازی برای برگزاری دور دوم این کنفرانس از شهریور ماه و در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد انجام شده بود. اکنون دور دوم اجلاس بغداد در حال برگزاری و از جهات گوناگون برای جمهوری اسلامی ایران حائزاهمیت است.
دور دوم و اهمیت حضور ایران
یکم؛ حضور جمهوری اسلامی ایران در نشست امان به عنوان یک بازیگر مهم و تأثیرگذار منطقه‌ای برای طرف‌های شرکت کننده در این نشست همواره مهم بوده است. حضور نماینده کشورمان اما به جهت راهبردی نیز حائزاهمیت است. کشورهای غربی و بخصوص امریکا تلاش دارند تا ایران را مجبور به انزوا کرده و این‌گونه وانمود کنند که تهران توسط این کشورها به حاشیه رفته و قدرت مانور خود را از دست داده است. این نشست و گفت‌وگوهای حاشیه‌ای آن در کنار سایر تحرکات مثبت دیپلماتیک نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران یک بازیگر غیرقابل چشم‌پوشی و غیرقابل اجتناب است. ایران نه تنها با قدرت گرفتن دولت سیزدهم گسترش همکاری با کشورهای همسایه و کشورهای آسیایی را به عنوان سرلوحه سیاست‌های منطقه‌ای خود قرار داده است که به گواه آمارها مبادلات تجاری در همه این حوزه‌ها با وجود ثابت بودن متغیر تحریم روندی صعودی به خود گرفته است. این مسأله به‌خوبی یکبار دیگر شکست سیاست‌های ضدایرانی برای اجماع‌سازی علیه ایران را به نمایش گذاشته است.
دوم؛ این کنفرانس در حالی در ارتباط با موضوع کشور عراق برگزار می‌شود که اکنون عراق با حکمرانی جدید محمد شیاع السودانی روبه‌رو است و بی‌ثباتی‌های سیاسی در این کشور رنگ باخته است. نخست‌وزیر کنونی عراق که فردی «مؤمن و توانا» است نشان داده که توانایی پیشبرد امور و ارتباطات عراق و همچنین ظرفیت لازم برای رساندن این کشور به جایگاه مستقل و شایسته تمدن و تاریخ را دارد. رابطه قوی و مطلوب این کشور با ایران نیز که خود را در جریان سفر اخیر شیاع السودانی به تهران نشان داد گویای این واقعیت است که جمهوری اسلامی ایران یکی از بازیگران مهم و تأثیرگذار در این نشست با موضوع عراق می‌باشد.
سوم؛ سابقه حضور ایران در نشست بغداد نشان داده است جمهوری اسلامی ایران رویه مستقلانه و مبتنی بر منافع منطقه را پیگیری می‌کند. کنفرانس اول بغداد که قرار بود ابتدا با عنوان نشست «همسایگان عراق» شکل بگیرد پس از کارشکنی فرانسه منجر به عدم حضور نماینده سوریه در آن شد و به کنفرانس «همکاری و مشارکت» تغییر نام داد. با این حال این باعث نشد وزیر امور خارجه کشورمان از این مسأله انتقاد نکند و احتمال می‌رود با عدم دعوت مجدد از سوریه به عنوان یکی از همسایگان مهم عراق، ایران بار دیگر نسبت به این مسأله اعتراض خود را نشان دهد. گرچه حسین امیرعبداللهیان در نشست شانزده ماه قبل خود در اجلاس بغداد و ایستادن در ردیف اول کشورهای دعوت شده به این اجلاس به صورت نمادین جایگاه اصلی ایران را در معادلات منطقه نشان داد اما فارغ از این اقدام نیز کشورهای منطقه به جایگاه ویژه تهران در تحولات غرب آسیا واقف هستند.
چهارم؛ رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از رویارویی و گفت‌و‌گوی احتمالی نمایندگان ایران و عربستان سعودی سخن می‌گویند و پیرامون مسأله حضور وزیر امور خارجه کشورمان در امان پایتخت اردن گمانه‌زنی می‌کنند. گفت‌وگوی کوتاه وزرای امور خارجه دو کشور در حاشیه نشست پیشین و ابراز علاقه نماینده عربستان به از سر‌گیری روابط با ایران نشان داده است این گفت‌وگوها اتفاق نادری نبوده و نیست. هر چند تاکنون برنامه دیداری بین طرف‌های ایرانی و سعودی تنظیم نشده است و باید منتظر اخبار دیگر از این کنفرانس ماند. بخصوص آنکه برخی از رسانه‌های عربستانی از حضور نماینده سعودی در سطح ولی‌عهد خبر داده‌اند.
پنجم؛ امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه در حالی در این اجلاس حضور دارد که فرانسه تلاش دارد نفوذ گذشته کشورش در سایه عملیاتی شدن کامل پروژه اخراج امریکا از منطقه را بازیابی کند. این مسأله البته در سایه شکست فرانسه در حل بحران لبنان با تردید جدی مواجه شده است. علاوه بر اینها حضور فرانسه با تحرکات 16ماه قبل خود در اجلاس اول بغداد تفاوت‌هایی خواهد داشت. فرانسه که تا چند ماه قبل به ظاهر نسبت به احیای توافق هسته‌ای تمایل نشان می‌داد و حتی از آیت‌الله رئیسی رئیس جمهور کشورمان درخواست می‌کرد تا به عنوان میانجی قابل اعتماد در جریان بحران روسیه و اوکراین نقش‌آفرینی کند، با سیاست دنباله‌روی از سناریوی ضدایرانی امریکا در ماه‌های اخیر نقش مخربی را ایفا کرده است. این موارد نشان می‌دهد فرانسه نمی‌تواند در عین تنش‌آفرینی علیه قدرت غیرقابل اجتناب منطقه یعنی ایران به نقش آفرینی مؤثر در منطقه بپردازد.
ششم؛ کلید حل منازعات و اختلافات بین دولت مشروع و قانونی در منطقه در دستان کشورهای همین منطقه است. ایران بارها با تکیه بر سیاست همسایگی خود این اصل اساسی را اعلام داشته است. حضور نمایندگان کشورهای منطقه در نشست امان و همچنین استقبال تهران از این موضوع و سفر حسین امیرعبداللهیان می‌تواند به مثابه استفاده کشورمان از بسترهای دیپلماتیک برای سرعت گرفتن روابط با کشورهای منطقه و تقویت روابط موجود باشد. این مسأله در گرو عبور برخی کشورهای غرب آسیا از تنش‌آفرینی و تغییر ریل به سمت صلح و ثبات است.