جان جهان در رستاخیز اربعین

اربعین بزرگ‌ترین متنی است که بدون حتی گوشه‌نگاهی به حاشیه‌ها پیش می‌رود، عاشقانه و منطقی! اربعین جمع نقیضین را لامحال کرد، جمع عاشقی و عاقلی! امسال دست‌کم برای ایرانیان آمار زائران تا یک‌روز مانده به روز اربعین افزایش چندصدهزار نفری داشت و به ۴ میلیون زائر رسید. مجموع زائران کشور‌های مختلف جهان نیز از ۲۰ میلیون گذشته است. گویی جان جهان بی‌نفخ صور از جای کنده شده و به رستخیز اربعین درآمده است، اما چرا برخی آن را نمی‌بینند یا آن را بی‌فایده و حکومتی می‌دانند و حتی به تمسخر آن مشغولند؟! ابتدا با منطق خود آنان سخن بگوییم. منطق آنان درباره حجاب و برخی مسائل فرهنگی و مناسک دینی این است که باید در یک نظام مردم‌سالاری به عرف و خواست عمومی احترام گذاشت. سپس نتیجه می‌گیرند که عرف حجاب دیگر مانند گذشته نیست و این شمار فراوان بی‌حجاب یا بدحجاب که در خیابان‌ها می‌بینیم، در واقع بسیار بیشترند و قطعاً جمعیت پرشمارتری هم مثل آنان می‌اندیشند یا مثل آنان هستند، اما به دلایلی بروز و ظهور ندارد. با همین منطق اگر بگوییم انتخاب راه اربعین از طرف یک جمعیت ۴ میلیونی با آن سختی و دشواری راه، پیاده‌روی طولانی، ازدحام جمعیت و مشکلات بسیار دیگر به معنای آن است که جمعیت پرشمارتری نیز به این مناسک باور و تمایل دارند، پس چرا با منطق خودتان اربعین را تأیید و تشویق نمی‌کنید، معمولاً در پاسخ به صحرای کربلا می‌زنند! و منطق خود را کنار می‌گذارند و منطق دوم خود را پیش می‌کشند که با این منطق دوم هرگز حاضر نیستند درباره حجاب که با منطق اول از آن دفاع کردند با آن‌ها بحث شود! البته هر جامعه‌شناسی باید به این جمعیت حساس و برای آن حرف و ایده داشته‌باشد، اما با همان منطقی که درباره جمعیت بی‌حجابان حرف می‌زند نه اینکه برای هر ایده‌ای، منطقی جداگانه خلق کند!
در مرتبه دوم سخن با کسانی است که اربعین را آن‌گونه که هست و می‌رود که باشد، نمی‌بینند. این عده نیز هر چند گرفتار تفاوت منطق هستند و برای کارناوال‌های مختلف در ملل جهان مقاله‌ها می‌نویسند، اما درباره اربعین، قدر و بزرگی آن را نادیده می‌گیرند. اربعین، اما واجد همه ویژگی‌های یک گردهمایی بزرگ، اثرگذار و سرنوشت‌ساز است. زمان آن بر حسب ماه‌های قمری در گردش است و فصول مختلف سال و طبیعت‌های مختلف را درمی‌نوردد و به بخشی از هویت خود تبدیل می‌کند. شأن گردهمایی و نزدیک‌شدن آدم‌ها به یکدیگر را دارد. شأن و منزلت یک‌دل بودن و با‌هم بودن را ترویج می‌کند. روش و شأن راهپیمایی و طی‌کردن مسیر از مبدأ به مقصد دارد. خودش یک مقصد است، اما به سوی یکی از گرانسنگ‌ترین مقاصد که یک باور عظیم در تاریخ بشری است، می‌رود. شأن میزبانی و میهمان‌شدن و پذیرایی و ایثار و بخشش دارد که در کمتر نمونه‌های اینچنینی دیده می‌شود. همه چیز با مردم است و نظام‌ها و دولت‌ها در مسیر مردم و به خواست آنان قدم برمی‌دارند. پایان آن تنفس روح و جسم آدم‌هاست و در پایان کسی خود را طلبکار و بدهکار و مدیون رنجور از کس دیگری نمی‌بیند. این‌ها فقط آن‌چیز‌هایی است که به ذهن می‌آید و تا این زمان بر اذهان ما مکشوف شده‌است. چنین فرهنگ‌هایی در طول زمان آورده‌های دیگری را از خود به ظهور می‌رسانند که تا قبل از آن ناپیدا و ناشناخته بوده‌است.
حال فارغ از بحث‌های مختلف درباره کشاکش اربعین باوران و ناباوران، اکنون بیش از یک دهه است که ایرانیان خود را به دریایی جمعیت زوار اربعین رسانده و هر سال نیز عده بیشتری تلاش می‌کنند تا با هرسختی که شده قطره‌ای از این دریا باشند. هر چند در طول تاریخ هیچ‌گاه زیارت امام‌حسین (ع) آسان نبوده و پیاده‌روی اربعین در گرمای خرماپزان این روز‌های عراق سخت‌تر از قبل نیز شده، اما اکنون قدم گذاشتن در مسیر این پیاده‌روی تبدیل به آهن‌ربایی شده که هر سال تعداد بیشتری از انسان‌های امروزی تشنه محبت را از سراسر جهان به خود جذب می‌کند. افراد بسیاری در گوشه‌گوشه کشور یکسال منتظر هستند تا دوباره در کنار آزادگانی از سراسر جهان قدم در این مسیر بگذارند. می‌توان پیش‌بینی کرد اگر مراسم اربعین یک همایش پیاده‌روی هر چند سخت با ارائه خدمات دولتی و حکومتی برای زیارت امام‌حسین (ع) در روز چهلم شهادت آن بزگوار بود نمی‌توانست اینچنین قیام میلیونی را با خود به همراه داشته‌باشد. به نظر آن چیزی که این حرکت را اینگونه استثنایی کرده اخلاصی است که جای‌جای بیابان‌های سوزان عراق رخ می‌نماید. اهمیتی ندارد موکب بین‌المللی بزرگی باشد یا یک میز و صندلی کوچک جلوی در خانه‌ای فقیرانه، آن چیزی که در این میان قلب‌ها را تسخیر می‌کند، نمایشی از جامعه مهدوی است که هرکس با هر توان مخلصانه آمده تا خود را در صف مشتاقان آزادگی و عدالت قرار دهد، حتی اگر به قول معروف فقط پیرزنی باشد که با کلاف نخی خریدار یوسف شده‌است.
به هر حال راهپیمایی اربعین امسال نیز در حال طی شدن است و انسان‌های عصر ارتباطات دوباره از بیابان‌های سوزان عراق به وطن‌های خود بازخواهند گشت؛ طبیعتاً این سفر تا سال دیگر گرمای قلب زوار اربعین خواهد‌بود و امید آنکه این گرما در روز‌های سرد پیش‌رو گرمی‌بخش قلب جاماندگان هم باشد.