مشکلات زیست محیطی خوزستان در حضور خبرنگاران تشریح شد؛

گروه جامعه- خوزستان دیار زخم‌خورده‌ای است که هرچند همواره نقش مهمی در تحولات اقتصادی و سیاسی کشور بازی کرده اما هرگز به اندازه نقشی که ایفا کرده از اقتصاد کشور سهم نبرده است و مردم مظلوم این استان هنوز هم بعد از گذشت سال‌ها از جنگ نتوانسته‌اند قد خمیده این استان را صاف کنند‌. خوزستان هنوز هم یکی از محروم‌ترین استان‌های کشور است که به علت عدم مدیریت درست منابع همواره با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند‌‌. چند سالی است که بیشتر شهرهای این استان به دلیل نبود برنامه‌های جامع برای مقابله با بیابان‌زدایی در کشور همسایه یعنی عراق و البته معضلات زیست‌محیطی در داخل کشور با بحران بزرگ ریزگرد‌ها روبه‌رو شده‌اند؛ بحرانی که به تنهایی تمام جنبه‌های زندگی مردم این استان را تحت تاثیر قرار داده است‌‌. بی‌توجهی دولت یازدهم هم همچون دولت‌های دیگر برای مهار این ریزگردها در نهایت منجر به این شد که سال گذشته هم همچون سال‌های اخیر، این استان با یک بحران جدی در این زمینه رو‌به‌رو شود و پس از مدت‌ها دولت یازدهم برای رفع این مساله چاره‌ای بیندیشد و به مقابله با آن بپردازد‌‌. از این‌رو دولت روحانی در این دوره تلاش کرده با اجرای طرح‌های مختلف از مقابله با کانون ریزگردها گرفته تا اجرای طرح‌هایی همچون احیای زمین‌های کشاورزی وضعیت این استان به ویژه شهر اهواز را تا حدودی تغییر دهد‌‌. با این حال به نظر می‌رسد دولت تا رسیدن این استان به یک وضع مطلوب راه زیادی در پیش دارد و با کاستی‌های زیادی بر سر راه اجرای آنها روبه‌رو است‌‌. از این‌رو برخی از اصحاب رسانه برای بررسی اقدامات دولت در استان خوزستان در سفری به شهر اهواز از چندین طرح اجرایی دولت بازدید کردند‌‌. این طرح‌ها شامل بازدید از پست برق اهواز 2، پروژه تصفیه‌خانه بخش شرقی اهواز و طرح احیای زمین‌های 550 هزارهکتاری استان خوزستان و ایلام است‌‌.
هنگام بروز حمله‌ ریزگردها به این خطه به دلیل غلظت شدید گرد و خاک و رطوبت بالای هوا، گل و لای روی قطعات مختلف پست برق می‌نشیند‌‌. مقره‌ها یکی از اجزای مهم شبکه‌های فشار قوی هستند که برای نگه داشتن، جداسازی یا دربر گرفتن ‌هادی‌ها با ولتاژ بالا به کار می‌روند‌. هنگام بروز گرد و خاک و ترکیب آن با رطوبت بالای هوا و تبدیل شدن آن به گل، مقره‌ها دیگر وظیفه اصلی خود را به‌عنوان یک وسیله نگهدارنده و عایق انجام نمی‌دهند و جریان الکتریسیته موجود در سیم‌ها به دکل‌های برق و دیگر قطعات فلزی منتقل می‌شوند‌‌. این مشکلی است که منجر می‌شود در زمان حمله ریزگردها برق در این شهر قطع شود‌‌. با این حال مسوولان برای مقابله با این مشکل مقره‌ها را شست‌و‌شو و عایق‌بندی می‌کنند‌‌. خبرنگاران در نخستین بازدید خود از پست برق 400/230 کیلوولت اهواز 2 با اجرای این عملیات آشنا شدند‌. مسعود قنواتی، معاون بهره‌برداری شرکت برق منطقه‌ای خوزستان درباره نحوه مقابله با این مشکل گفت: اقدامات مقابله‌ای در برابر گرد و خاک در سه مرحله انجام می‌شود؛ مرحله اول شست‌وشو است که تجهیزات به صورت تمیز نگهداری شود‌‌. برای این کار با خرید تجهیزات لازم بعد از هر گرد و خاک بلافاصله نقاط آلوده‌شده را شست‌وشو می‌دهیم‌. وی بیان کرد: با توجه به گستردگی استان خوزستان، برای شست‌وشوی تجهیزات نیاز به خرید 45 دستگاه مقره‌شو بود که 15 دستگاه از این خودروها امسال خریداری شده و 30 دستگاه دیگر در حال خریداری است که امتیاز این مقره‌شو‌های خریداری‌شده این است که دیگر لازم نیست شست‌وشو را در حالت بی‌برقی انجام دهیم بلکه با این دستگاه‌ها شست‌وشوی خطوط و پست‌ها با آب مقطر و در حالت برق‌دار انجام می‌شود‌‌. معاون بهره‌برداری شرکت برق منطقه‌ای خوزستان اضافه کرد: اقدام دیگری که در حال انجام آن هستیم پوشش عایقی (RTV) تجهیزات نصب‌شده در داخل پست‌هاست که خاک‌گریز و آب‌گریز است که با توجه به آلودگی‌های موجود در خوزستان و ترکیب گرد و غبار( نمک، گوگرد و‌..‌.) که حالت رسانا دارد، مرحله شست‌وشو نیز حتی بعد از پوشش عایقی انجام می‌شود اما نه به وسعت و اندازه‌ای که پوشش عایقی نشده باشد‌.
وی با اشاره به اینکه گرد و خاک‌های محلی بیشترین مشکل را برای صنعت برق خوزستان ایجاد می‌کند، گفت: ریزگرد‌های کشور‌های همسایه به دلیل آنکه حالت ماسه‌ای دارد و بیشتر در تابستان اتفاق می‌افتد و رطوبتی همراه آن نیست روی تجهیزات نمی‌چسبد و به تنهایی برای ما مشکل ایجاد نمی‌کند. این کانون‌های داخلی گرد و خاک است که با توجه به فصل وقوع، وجود رطوبت و رسی بودن مشکل‌ساز است‌. قنواتی تصریح کرد: شرکت برق منطقه‌ای در حد توان خود و استاندارد‌های موجود با این پدیده مقابله می‌کند اما بهترین راه این است که از عواملی که برای شبکه برق مشکل ایجاد می‌کند، جلوگیری شود. اگر گرد و خاک کانون‌های داخلی ادامه داشته باشد هزینه‌های زیادی برای صنعت برق استان به همراه خواهد داشت‌.
معاون بهره‌برداری شرکت برق منطقه‌ای خوزستان ادامه داد: کار شست‌وشوی خطوط و زنجیر مقره‌ها دشوارتر است، چرا که در کوه، دشت و بیابان پراکنده هستند، از طرف دیگر با توجه به فصول وقوع این گرد و خاک که همزمان با کشاورزی است مالکان زمین‌ها اجازه تردد به ما نمی‌دهند. به همین خاطر مقره‌های سرامیکی را تغییر داده و به جای آنها از مقره‌های سیلیکونی که پایداری بیشتری دارند استفاده می‌کنیم‌.


بازدید از پروژه تصفیه‌خانه شرق اهواز
دومین بازدید گروه خبرنگاران اعزامی به استان خوزستان از پروژه «تصفیه‌خانه شرق اهواز» بود؛ طرحی که از اردیبهشت سال 88 قرارداد ساخت آن امضا شد و قرار بود طی 36 ماه به بهره‌برداری برسد اما اکنون با گذشت هشت سال تنها 87 درصد از آن به نتیجه رسیده است‌‌. فردوس کریمی، مدیرعامل شرکت آبفای اهواز علت افزایش زمان ساخت این پروژه را به دلیل تحریم‌های موجود در آن زمان اعلام می‌کند و بانک جهانی هم که در این زمینه تعهداتی داشت به قول خود وفادار نمی‌ماند و ساخت این پروژه به تعویق می‌افتد‌‌. با این حال به گفته این مسوول، این تصفیه‌خانه ظرفیتی حدود ۱۱۲ هزار مترمکعب در هر شبانه‌روز و برای جمعیت ۵۲۲ هزار نفر در شرق اهواز در نظر گرفته است و برای جمعیت یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر قابل توسعه است‌‌. تصفیه‌خانه فاضلاب شرق اهواز اولین تصفیه‌خانه SPR ایران و سومین تصفیه‌خانه خاورمیانه است که با افتتاح آن ۱۱۲ هزار مترمکعب آب به حوزه کشاورزی وارد و امکان احیای هفت هزار هکتار زمین کشاورزی فراهم می‌شود‌‌. همچنین با تکمیل این تصفیه‌خانه برای ۳۵ هزار نفر اشتغالزایی خواهد شد‌‌. به گفته این مسوول اکنون در حوزه ساختمانی شاهد پیشرفت ۹۲ درصدی، در بخش تجهیزات ۷۸ درصد و حوزه طراحی و مهندسی ۹۵ درصد و در مجموع ۸۷ درصد پیشرفت در این پروژه هستیم‌.
اجرای طرح مقابله با ریزگردها
محل بعدی که خبرنگاران از آن بازدید کردند، بزرگ‌ترین کانون ریزگردها در جنوب شرقی شهر اهواز است که برای مقابله با آن، کاشت نهال‌های گوناگون مطابق با اقلیم آب و هوایی در دستور کار قرار گرفته است‌‌. احمد مطیعی، مدیرکل منابع طبیعی خوزستان درباره وضعیت کانون ریزگردهای این استان توضیحاتی ارائه داد‌‌. وی در این باره گفت: استان خوزستان هفت کانون ریزگرد دارد که مساحت این هفت کانون 350 هزار هکتار است‌‌. بزرگ‌ترین کانون ریزگردها در حدود 113 هزار هکتار در جنوب شرقی اهواز قرار دارد که 42 هزار هکتار از آن فوق بحرانی است و جهاد کشاورزی موظف شده ظرف مدت یک سال از اسفندماه 95 تا اسفندماه 96 این کانون را کنترل کند‌‌. مطیعی در این باره گفت: سال گذشته به دلیل محدودیت‌هایی که داشتیم براساس مصوبات باید هفت هزار هکتار از این میزان را در یک سال نهال می‌کاشتیم که موفق شدیم پنج هزار هکتار را در 45 روز کاشت کنیم‌‌. امسال هم دولت تصویب کرده تا پایان سال 42هزار هکتار باید انجام شود و پیش‌بینی کرده‌ایم 30 هکتار دیگر را عملیاتی کنیم‌‌. وی در ادامه تصریح کرد: اولویت اول ما احیای پوشش گیاهی منطقه است‌‌. اگر طبیعت استعداد داشته باشد می‌توان این پوشش را احیا کرد اما در غیر این صورت مجبوریم مداخله مستقیم داشته باشیم‌. وی توضیح داد: امسال ما ۱۲ هزار هکتار را که زمین آن استعداد بازگشت دارد غرق چرا کردیم تا نسبت به احیا پوشش گیاهی اقدام کنیم‌‌. این مسوول تصریح کرد: حضور ما برای احیای پوشش گیاهی سه ساله است و پس از سه سال آبیاری و مراقبت، اراضی می‌توانند به صورت طبیعی به رشد خود ادامه دهند‌‌. برنامه دولت این است که در یک دوره پنج ساله ۳۵۰ هزار هکتار کانون ریزگرد را تصویب کند‌.
بازدید از پروژه احیای اراضی کشاورزی
اجرای پروژه طرح احیای ۵۵۰ هزار هکتار اراضی خوزستان و ایلام یکی از مهم‌ترین طرح‌هایی است که کمک شایانی به احیای بخش کشاورزی این استان کرده است‌‌. تا پیش از این، این زمین‌ها بایر و شور بود و امکان کشت در آن وجود نداشت اما اکنون این اقدامات منجر به افزایش تولید محصولات کشاورزی شده است تا جایی که در بازدید میدانی خبرنگاران، کشاورزی حضور داشت که کار اصلی خودش را در مخابرات رها کرده و برای کشاورزی به زمین‌های آبا و اجدادی خود برگشته بود‌‌.
دستور اجرای این طرح در سال 75 از سوی مقام معظم رهبری صادر شده بود اما این طرح تا سال 93 اجرایی نشد تا اینکه در ابتدای این سال با سفر رییس‌جمهور به خوزستان اجرای آن در دستور کار قرار گرفت‌‌. براساس زمان‌بندی بناست این طرح تا سه سال تکمیل و تحویل کشاورزان شود‌.
مهدی ضرغام، مدیر پروژه طرح احیای ۵۵۰ هزار هکتار اراضی خوزستان و ایلام درباره این طرح گفت: در این مناطق ۱۹ هزار و ۵۰۰ هکتار در حال احداث است که از این رقم ۱۷ هزار و ۵۰۰ هکتار آن مورد بهره‌برداری رسیده و دو هزار هکتار آن هنوز دست نخورده باقی مانده است‌. وی افزود: بر اساس اقدام‌های صورت گرفته زهکش‌های زیرزمینی و رو باز برای قابل بهره‌برداری کردن این زمین‌ها در این مناطق عملیاتی شده و زمین‌ها پس از تجهیز به کشاورزان تحویل شده است‌‌. به گفته ضرغام، شبکه‌های فرعی برای تجدید شدن هر هکتار بین هفت تا هشت میلیون هزینه می‌برد این در حالی است که قبل از اجرا این زمین‌ها شوره‌زار بوده و کشتی در آن صورت نمی‌گرفت‌‌. ضرغام درباره روند انجام این اقدامات در تعاملات صورت گرفته با کشاورزان منطقه یادآور شد: مالکیت زمین‌ها برای کشاورزان است و بعد از کار و تجهیز شدن زمین‌ها آموزش‌های لازم در خصوص آب‌شویی به آنها داده می‌شود‌.
وی درباره تامین آب برای زمین‌ها گفت: این زمین‌های کشاورزی از رودخانه کارون تامین آب می‌شوند و کل طرح حدود پنج هزار مترمکعب آب مصرف می‌کند‌. مدیر این پروژه تصریح کرد: آبی که به این زمین‌ها داده می‌شود اگر جای دفع نداشته باشد تبخیر می‌شود و مکش آب بالا می‌رود و نمک آن روی زمین‌ها باقی می‌ماند‌.
ضرغام دلایل عدم پرداختن به این طرح از دهه ۷۰ تاکنون را کمبود بودجه دانست و گفت: بر این اساس از زمانبندی اعلام شده از ابتدای سال ۹۳ با مجوزهای اخذ شده بنا بر این شد که از صندوق توسعه یک‌و‌نیم میلیارد دلار به طرح ۵۵۰ هزار هکتاری اختصاص داده شود‌‌. مدیر پروژه طرح احیای ۵۵۰ هزار هکتار اراضی خوزستان و ایلام درباره محصولات کشت شده در این زمین‌ها گفت: کشت زمستانه اراضی کشاورزی گندم، جو و کشت تابستانه آن ذرت و برنج خواهد بود‌.
در ادامه یکی از مقامات استان درباره نحوه تکمیل این طرح‌ها گفت: در شرایط فعلی بحث ۲۷۰ هزار هکتار عملیات اجرایی از ۵۵۰ هزار هکتار در فاز اول اجرا شد و این طرح جزو دستاوردهای بزرگ برای شبکه آبیاری شمال‌شرقی اهواز محسوب می‌شود‌‌. وی با بیان اینکه این مناطق عمدتا شورابی بوده و قابلیت کشت نداشته تصریح کرد: پیش‌بینی ما بر این است که در سال‌های اولیه کشت با توجه به اینکه زمین‌ها به میزان حداکثر برداشت خود نمی‌رسد میزان برداشت سه و نیم تن و در آینده و به تناسب سال به سال پیشرفت خواهد کرد و به پنج و نیم میلیون تن گندم خواهد رسید‌‌. این در حالی است که در گذشته میزان برداشت گندم از این زمین‌ها به دلیل عدم تجهیز شدن به بیش از یک تا یک‌ونیم تن نمی‌رسید‌‌. این مقام مسوول از دستاوردهای مهم اجرایی شدن این طرح را جلوگیری از مهاجرت کشاورزان عنوان کرد و ادامه داد: با شروع این طرح عمدتا مردم و کشاورزان منطقه در زمین‌های خود مشغول به کار شدند‌.
با وجود اینکه کشاورزان اذعان دارند محصولات‌شان از یک تن در سال به چهار یا پنج تن افزایش یافته است با این حال از برخی از اقدامات دولت به ویژه عدم مدیریت درست آب گله‌مند بودند‌‌. آنها معتقد بودند که سوء‌مدیریت موجب شده است تا آب به درستی به زمین‌هایشان نرسد و این مساله مانع از رشد کافی محصولات کشاورزی آنها در زمان مقرر شده است‌‌.