کنگره گفت و گوهای ملی سوریه در روسیه کلید خورد سوچی در سایه بحران‌های جدید

محمدرضا ستاری
پس از ماه‌ها انتظار، کنگره گفت و گوهای ملی میان گروه‌های مختلف سوری در شهر سوچی روسیه روز گذشته آغاز به کار کرد. در این مذاکرات دو روزه که پیش از این مانورهای بسیاری روی آن صورت گرفته و تاکید می‌شد که قرار است افق جدیدی برای حل و فصل بحران سوریه در آن پدیدار شود، علاوه بر نمایندگان دولت سوریه، برخی از گروه‌های سوری، نمایندگان ایران، ترکیه ، روسیه و فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه نیز حضور دارند. در همین رابطه حسین جابری انصاری دستیار ارشد وزیر خارجه کشورمان به عنوان سرپرست هیات ایرانی بامداد دیروز وارد سوچی شد تا علاوه بر شرکت در کنگره گفت و گوهای ملی سوریه، دیدارهای جداگانه‌‌ای با نمایندگان روسیه و ترکیه به عنوان دو کشور ضامن روند آستانه داشته باشد.
میوه مذاکرات آستانه
ایران، ترکیه و روسیه زمستان سال گذشته پایه گذار مذاکراتی در پایتخت قزاقستان بودند که به روند گفت و گوهای آستانه شهرت یافت. این گفت وگوها به منظور حل و فصل بحران سوریه کلید خورد و پس از 8 کنفرانس به دستاوردهایی همچون تثبیت آتش بس نسبی و ایجاد مناطق چهارگانه کاهش تنش در سوریه دست پیدا کرد. در همین رابطه تحولات مهمی از جمله توقف پیشروی نیروهای تحت حمایت آمریکا به سمت دیرالزور و رسیدن ارتش سوریه به مرز عراق، باز گذاشتن مسیر خروج نیروهای داعش از رقه به سمت دیرالزور و در نهایت تصرف این دو شهر استراتژیک و پایان خلافت سرزمینی داعش، ایجاد مناطق کاهش تنش در نتیجه توافق روس‌ها با اپوزیسیون سوری در سه منطقه درعا، غوطه دمشق و حمص، توافق آمریکا و روسیه و دست آخر نیز حمله نیروهای ترکیه به عفرین برای مقابله با گروه‌های کردی در شمال سوریه به وقوع پیوست.


با این حال و در حالیکه پیش از این در خصوص کنفرانس سوچی تبلیغات وسیعی صورت گرفته و اعلام شده بود که این کنگره با حضور اکثریت گروه‌های سوری برگزار خواهد شد، روز گذشته بشار الجعفری، فاروق عرنوس مشاور خود را به سوچی روانه کرد. از سوی دیگر اعراب بخش اعظمی از شرکت کنندگان را به خود اختصاص دادند، در حالیکه تنها بخش کوچکی از کردها، ایزدی‌ها و ترکمانان در سوچی حاضر شدند. در همین راستا و علیرغم حضور نمایندگانی از مخالفان سوری که به صورت داوطلبانه سلاح‌های خود را تحویل دولت سوریه داده‌اند، شخصیت‌های برجسته گروه‌های مخالف از جمله گروه موسوم به کمیته عالی مذاکرات، با گذاشتن پیش‌شرط‌هایی از جمله توقف بمباران ادلب از حضور در این کنگره خودداری کردند.
دورنمای خاکستری مدیریت بحران در سوریه
گفتنی است در کنفرانس سوچی که با این حال با حضور 1600 نفر آغاز شد، قرار است جزئیات قانون اساسی جدید سوریه و اصلاحات سیاسی احتمالی مورد بررسی قرار بگیرد. هر چند نخستین روز این مذاکرات خروجی مشخصی را تا لحظه تنظیم این گزارش در بر نداشت، اما همزمان بحران سوریه با حمله ترکیه به عفرین وارد فاز جدیدی از تحولات شده است. حضور نیروهای ترکیه در شمال سوریه که به گفته مقامات آنکارا تا مرزهای عراق نیز امتداد خواهد داشت، همزمان با پیوند خوردن به طرح آمریکا برای تجزیه سوریه و تحت قیمومیت بین‌المللی قرار گرفتن این کشور، معادلات مدیریت بحران در سوریه از پیچیده‌تر از قبل ساخته است. در این میان اکنون صحنه بازی سوریه به کانونی برای کنش‌های راهبردی میان آمریکا و روسیه بدل شده و چراغ سبز روس‌ها به ترکیه برای سرکوب نیروهای کرد تحت حمایت آمریکا در شمال سوریه، موید این نکته است که اکنون این کشور در دوران پسا داعش به صحنه‌ای برای جدال‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تبدیل شده و به عقیده کارشناسان همین امر با پیوند خوردن به چالش‌ها میان دولت و مخالفان و همچنین گروه‌های پر شمار افراطی در سوریه که گفته می‌شود میزان آنها حتی به 2 هزار گروه نیز می‌رسد، سبب‌ تغییر فاز بحران و شعله‌ور تر شدن منازعات در عرصه میدانی سوریه خواهد شد.
نشانه‌های اختلاف میان ژنو و سوچی
این در حالی است که روز گذشته فرانسوی‌ها با عدم شرکت خود در مذاکرات سوچی به صراحت اعلام کردند که تمامی مذاکرات سوری تحت نظارت سازمان ملل باید بر اساس قطعنامه 2254 شورای امنیت و بیانیه ژنو باشد و جایگزینی نیز برای این منظور متصور نیست. در قطعنامه 2254 اگر چه به سرنوشت بشار اسد به صورت مستقیم اشاره نشده ، اما بر ضرورت انتقال قدرت در سوریه با نظارت سازمان ملل تاکید دارد.
در همین رابطه نماینده روس‌ها در مقر اروپایی سازمان ملل، معتقد است که کنفرانس سوچی علیرغم کارشکنی‌هایی که از سوی برخی بازیگران صورت گرفته، به منظور تعیین سرنوشت میان مخالفان و دولت آغاز شده و عدم حضور برخی طرف ها در آن بر روند این کنفرانس تاثیری نخواهد داشت. روس‌ها می‌گویند که حضور فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل برای حمایت از روند کمیته قانون اساسی است و نتایج کنفرانس سوچی به سازمان ملل برای اجرایی شدن ارائه خواهد شد.