خدایار سعیدوزیری روزنامه نگار

اواخر هفته گذشته بار دیگر دونالد ترامپ با اقدامی خلاف عرف و غیرمنتظره، محافل سیاسی و رسانه‌ای را غافلگیر کرد و در حالی که وزیرخارجه این کشور در سفری خارجی بود و علی‌رغم تاکیدات قبلی ترامپ بر ماندن تیلرسون، او را با یک توییت از مقام خود برکنار کرد.
از آنجایی که همواره در رسانه‌ها موضوع برجام و باقی ماندن یا خارج شدن از آن به عنوان یکی از اصلی‌ترین اختلافات رکس تیلرسون و ترامپ مطرح بوده است و اشاراتی نیز در این خصوص از سوی شخص ترامپ و دیگر اعضای تیم وی صورت گرفته و می‌گیرد، اغلب صاحب‌‍نظران و کارشناسان این برکناری را به عنوان پیش‌ درآمدی برای خروج ایالات متحده از برجام در آینده نزدیک تحلیل کردند. اگرچه این فرض ساده‌ترین تحلیل از این اقدام است اما چنانچه به شرایط بین‌المللی بنگریم و براساس محاسبه سود و ضرر ماجرا را بسنجیم، به نظر نمی‌رسد ترامپ واقعا قصد خروج از برجام را داشته باشد.
امروز ایالات متحده در آغاز تلاش‌ها برای مذاکره با کره شمالی و حرکت در مسیر رسیدن به توافقی احتمالی با این کشور است و در حالی که همه امیدوار به حل مسئله با مذاکره هستند، خروج از معاهده‌ای چون برجام به معنای زدن زیر میز هر مذاکره اتمی با کره شمالی است. از سوی دیگر شرکای اروپایی ایالات متحده که تا همینجا نیز تا حد زیادی از این کشور فاصله گرفته و تصمیماتی مانند افزایش تعرفه فولاد سبب آن خواهد شد تا حد زیادی کشورهایی مانند آلمان که از بزرگترین تولیدکنندگان فولاد در جهان هستند، از بازار ایالات متحده به سمت کشورهای دیگری گرایش پیدا کنند، اقدامی دیگر در جهت متضرر ساختن اقتصاد خود را برنمی‌تابند و بنابراین در چنین شرایطی خروج از برجام آن هم در شرایطی که به اذعان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران به طور کامل به این توافق پایبند بوده است، معنایی جز عمیق‌تر کردن شکاف میان ایالات متحده و اروپا و ضرری دو چندان برای ایالات متحده نخواهد داشت!
هرچند ترامپ از ابتدا با شعار پاره کردن برجام روی کار آمد و این شعار را همچنان تا امروز ادامه داده است اما در واقع هدف وی از همان ابتدا نیز خروج از برجام نبود، بلکه ناکارآمد کردن برجام و ایجاد تردید و ترس در تجار و سرمایه‌گذاران برای جلوگیری و کاهش بهره‌مندی ایران از مزایای تجاری و اقتصادی برجام بوده و هست و البته در این میان شاید به دنبال عصبانی کردن ایران و ایجاد واکنشی هیجانی مانند خروج از برجام از سوی ایران نیز باشد که مقامات کشورمان با درایت نشان داده‌اند چنین هدفی آب در هاون کوبیدن است و ترامپ از این مسیر طرفی نخواهد بست.
النهایه باید گفت خروج ایالات متحده از برجام هیچ دستاوردی جز بدنامی و ابلاغ پیام آشکار عدم پایبندی به تعهدات بین‌المللی از سوی این کشور به جهان نخواهد داشت و ترامپ این را به خوبی می‌داند، اما هربار به شیوه‌ای جدید باوری عمومی را ایجاد می‌نماید مبنی بر اینکه قصد جدی بر خروج از برجام دارد و در مسیر این هدف شرکای غربی و منطقه‌ای ایالات متحده نیز او را همراهی می‌نمایند تا بلکه علاوه بر ایجاد نگرانی بین‌المللی، در این میان به بهانه راضی کردن ترامپ به ماندن در برجام امتیازاتی را بگیرند و این‌بار نیز به نظر می‌رسد ترامپ سعی کرده است با یک تیر هم از شر وزیرخارجه‌ای که به نظر می‌رسید چندان هماهنگ با وی نبود خلاص شود و هم از این برکناری برای ایجاد جوی علیه برجام استفاده نماید که این مهم مستلزم دقت بیش از پیش دیپلمات‌های کشورمان خواهد بود.