ماجرای خاشقجی فرصتی برای ایران؟

صلاح‌الدین هرسنی* - به نظر می‌رسد ماجرای جنجالی خاشقجی شرایط را برای بهره‌برداری ایران فراهم کرده است. علت این بهره‌برداری هم ایجاد امواجی است که از بدو صدارت بن‌سلمان علیه مقامات ریاض به راه افتاده است.
البته تا قبل از غائله خاشقجی ایران می‌توانست با بهره‌جویی از یک دیپلماسی هوشمندانه شرایط را در معادلات پر‌التهاب خاورمیانه به نفع خود تغییر دهد‌ چراکه زمینه‌های ذهنی و ادراکی آن با توجه به اقداماتی که محمد بن‌سلمان در جنگ با یمن، محاصره قطر، حصر سعد حریری و ماجرای روابط ریاض با اتاوا انجام داده بود، فراهم بود. اما به دلیلی این فرصت‌ها نتوانست متضمن فواید راهبردی برای ایران در رقابت با عربستان باشد.در شرایط حاضر آنچه بیش از همه موجب شده ایران بتواند از ماجرای خاشقجی به نفع خود استفاده کند، معادلاتی است که در منطقه رقم خورده و در آینده نیز رقم خواهد خورد. همراهی ایران و ترکیه با قطر به دنبال بحران این کشور نقطه ثقل این معادلات است. به این ترتیب و آنچنان که از قراین و شواهد پیداست ایران روی این همسویی به منظور محاق و انزوای ریاض در معادلات منطقه حساب باز کرده است. تهدیدات آشکار و پنهان آمریکا و انگلستان نیز روی دیگر سکه ماجراست که موجب قوت گرفتن این حدس و گمان شده است که ایران بتواند از ماجرای خاشقجی به نفع خود استفاده کند. در این ارتباط گفته شده واشنگتن به همراه لندن قصد دارند نشست آتی سرمایه‌گذاری در عربستان را تحریم کنند.با همه زمینه‌هایی که برای بهره‌برداری ایران در غائله خاشقجی به وجود آمده است، به نظر می‌رسد مانند همه ماجراهایی که به وسیله بن‌سلمان رقم خورده، متضمن بهره‌برداری ایران نیست. بزرگ‌ترین نشان و دلیل برای این ادعا در نیاتی است که پشت رفتار‌های بازیگران این غائله وجود دارد؛ اول آنکه عربستان موضوع ناپدید شدن خاشقجی را مساله داخلی می‌داند. دوم آنکه تهدیدات واشنگتن و لندن بیش از آنکه بیانگر عزم دو کشور در مجازات و تنبیه مقامات ریاض باشد، بیشتر اقدامی نمادین است. واقعیت آن است که اعلام مواضع واشنگتن و لندن در تحریم نشست سرمایه‌گذاری عربستان قبل از اینکه در پاسخ به رفتار بن‌سلمان در قضیه خاشقجی باشد، بیشتر تلاشی برای اعمال فشار بر عربستان و شخص محمد بن‌سلمان برای عرضه سهام آرامکو است، به این ترتیب مشخص می‌شود که واشنگتن و لندن در ماجرای خاشقجی بیشتر در پی تامین اهداف خاص خود و باج‌گیری هستند. به عبارت دیگر مواضع اعلامی واشنگتن و لندن، فرصت‌طلبانه و ابزار‌گرایانه است‌ اما مهم‌ترین دلیل در ارتباط با رفتار ایران در غائله خاشقجی است. واقعیت این است که تهران هیچ واکنشی در غائله خاشقجی از خود نشان نداد و با وجود اختلاف‌ با ریاض در معادلات خاورمیانه، با غرب برای زیر فشار قرار دادن این کشور همراه نشد. همه این نشانه و قراین بیانگر آن است که ماجرای خاشقجی فرصتی برای ایران نیست و با وجود همه ظواهر و همچنین آنچه گفته و شنیده شده ایران نمی‌تواند بهره‌برداری سیاسی و دیپلماتیک از آن کند.
* مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com