شاه کلید فرو نشست زمین در تهران

آفتاب یزد- می‌گل هشترودی: در سال‌های اخیر بارها و بارها شاهد به‌وجود آمدن فرو چاله در سطح شهر بودیم و مسئولان بر این اعتقادند که هر سال زمین در کلانشهر تهران در حال فرو نشست است. اما هیچ کس اقدام جدی در این خصوص انجام نمی‌دهد. پیش از این بخش‌هایی از دشت ورامین به دلیل فرونشست‌های پیاپی غیر قابل استفاده شده بود و حالا شنیده می‌شود که خطر فرونشست زمین در کمین آزادی است! چرا تا این اندازه با فرونشست و فرو چاله رو به رو هستیم و چرا مسئولین به این موضوع چشم می‌بندند؟
>فرونشست زمین در روزهای اخیر
روز گذشته مرکز اطلاع رسانی پلیس راهور پایتخت از نشست آسفالت در سه نقطه از شهر تهران پس از بارندگی‌های اخیر خبر داد. این مرکز با اعلام اینکه پس از بارندگی چند روزه اخیر، ۳ نقطه از معابر شهری نشست آسفالت روی داد، اعلام کرد:«عوامل راهور بلافاصله در محل‌ها حضور یافتند و محل حادثه را ایمن سازی کردند.» بنابراین گزارش یکی از نقاط نشست آسفالت در اتوبان بسیج (جنوب به شمال) مقابل ایستگاه رحیمی منطقه ۱۴چاله‌ای صورت گرفت.
حادثه دوم در بزرگراه قدیم قبل از میدان فتح (منطقه۹) نشست آسفالت صورت گرفت و حادثه سوم در مسیر شرق به غرب خیابان آزادی ابتدای خیابان اکبری (منطقه ۹) نشست آسفال روی داد و کامیونی که در این مسیر در حال حرکت بود، در چاله ایجاد شده افتاده که بلافاصله عوامل راهور در نشانی اعلامی حاضر شدند.


اخبار منتشر شده حاکی از آن است که در خیابان شهید «غیبی»، شهر ری هم فرو نشست رخ داده است. به گفته مسئولان آبفای منطقه ۶ تهران این فرونشست به دلیل ترکیدگی لوله آب پوسیده عبوری از زیر این خیابان رخ داده است.
>فرونشست در کمین میدان آزادی
این در حالی است که معاون فنی سازمان نقشه‌برداری کشور روز گذشته اعلام کرد بیشترین نرخ فرونشست در تهران مربوط به مناطق جنوب و جنوب غرب تهران و جنوب شرق تهران در ورامین و قرچک است.
دکتر یحیی جمور گفته بود: بر اساس گسترش پدیده فرونشست مناطق ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ تهران تحت تاثیر فرونشست قرار دارند و چیزی نمانده است که فرونشست به میدان آزادی نفوذ کند.
معاون فنی سازمان نقشه‌برداری کشور، منطقه احمدآباد مستوفی و روستای فردوس نزدیک تهران را از جمله مناطقی دانست که بیشترین نرخ میزان فرونشست را دارند و ادامه داد: ورامین و پاکدشت نیز با پدیده فرونشست مواجه هستند و این در حالی است که تاسیسات و مراکز روستایی و جمعیتی زیادی در این مناطق حضور دارند و نیاز است نسبت به آن چاره اندیشی صورت گیرد. جمور با اشاره به تصویب قانون مدیریت بحران کشور در شورای نگهبان، گفت: در ظرف یک سال گذشته حدود ۱۵۰ مطلب از سوی سازمان نقشه برداری تهیه شده و در اختیار مراجع قرار گرفته است و این در حالی است که در این قانون هیچ نامی از سازمان نقشه‌برداری به عنوان نهاد متولی تهیه نقشه مخاطرات برده نشده است. وی با بیان این‌که تهیه این نقشه‌ها بر اساس این قانون به مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی واگذار شده است، گفت: این در حالی است که متخصصان این حوزه در سازمان نقشه‌برداری حضور دارند.
>تهران روزی یک میلی‌متر نشست می‌کند
این در حالی است که استاندار تهران گفت: به طور میانگین روزانه یک میلی‌متر نشست زمین در تهران اتفاق می‌افتد.
انوشیروان محسنی بندپی افزود: میانگین بارندگی تهران 240 میلی متر بوده که ظرف یک هفته اخیر 70 میلی متر یعنی 28 درصد بارندگی در تهران داشته‌ایم. اقدامات پیشگیرانه در کاهش بحران اثربخش و موثر بوده است و تلاش شده که شهروندان از نظر مالی و جانی خسارتی نبینند.
وی افزود: در تهران به دلیل تجاوز به حریم رودخانه و ساخت و سازهای غیرمجاز و همین‌طور کمبود امکانات و تجهیزات و شرایط اقلیمی تهران، در صورت عدم انجام اقدامات پیشگیرانه، بروز حادثه و بحران احتمال دارد ولی تاکنون دستگاه‌ها توانسته‌اند به وظایف خود به خوبی عمل کنند. 7 روددره در دهانه تهران قرار دارد و بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته، تهران 520 نقطه حادثه‌خیز دارد و در بارندگی‌های یک هفته اخیر بزرگراه فتح، بزرگراه آزادگان، جاده مخصوص و بعضی از دیگر نقاط دچار آب‌گرفتگی شده بودند که مشکلاتی نیز برای شهروندان ایجاد کرده بود. در تهران 12 نقطه ویژه آب‌گرفتگی داریم که در بارندگی‌های فروردین‌ در این 12 نقطه امکانات شهرداری مستقر شده بود.
استاندار تهران اظهار داشت: به طور میانگین یک میلی‌متر نشست زمین در روز در استان تهران داریم؛ بنابراین باید تلاش شود نسبت به پر کردن سفره‌های زیرزمینی اقدام شود. باید آبخیزداری را با توجه به 7 روددره‌ای که در تهران وجود دارد تقویت کنیم و در این حوزه شهرهای پیرامونی به شدت آسیب‌پذیر هستند. باید در کوتاه‌مدت نسبت به شناسایی و هدایت آب‌های سطحی اقدام شود تا این آب‌ها از مسیرهای کسب و کار و کشاورزی مردم عبور کند و برای تغذیه آب‌های زیرزمینی اقدام شود. همه دستگاه‌ها مکلف به همکاری در این زمینه هستند و جزیره‌ای فکر کردن مشکلات مردم را بیشتر می‌کند. اگر دستگاه‌های اجرایی، منابع لازم را برای اقدامات پیشگیرانه ندارند، بلافاصله به فرمانداری‌ها و استانداری تهران اعلام کنند تا نسبت به تامین منابع از بخش‌های مختلف اقدام شود.
>شاه کلید فرونشست شهر تهران
با این اوصاف اوضاع حاد تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد. مهدی زارع زمین شناس در رابطه با موضوع فرونشست شهر تهران و خطرات ناشی از آن به آفتاب یزد گفت: «تهران و همه استان‌های مربوط به آن هر سال با چند میلیمتر فرونشست رو به رو هستند که این فرو نشست‌ها در مناطق غرب و جنوب غرب تهران با شدت بیشتری رو‌به‌رو است. دلیل عمده آن تخلیه آب‌های زیر زمینی و حفر چاه‌های عمیق و کشیدن بار خارج از توان از آبهای زیرزمینی است. در این مناطق نیمه خشک، معمولاً کشاورزی را برقرار کرده‌اند که امکان پذیر نبود اما با حفر چاه‌های عمیق این امکان را فراهم کردند. در گزارش دو سال اخیر آمده است که در شهر تهران حدود ۴ هزار چاه عمیق وجود دارد، هر چند که تعدادی از آنها توسط وزارت نیرو و سازمان آب مسدود شد اما هنوز تعداد زیادی از آنها فعال هستند و گفته می‌شود که خیلی از این چاه‌ها مجوز دارند، اما همین چاه‌های دارای مجوز هم به اندازه همان چاه‌های غیر مجاز خطرآفرین هستند. مسئله دیگری که به غیر از کشاورزی موجبات فرونشست زیاد در تهران را فراهم کرده است، بار جمعیتی است که در سال‌های اخیر به این شهر تحمیل شده، به طوری که از فاصله زمانی سال ۶۸ تا ۹۸ جمعیت تهران نزدیک به ۳ میلیون نفر افزایش یافته است. این مقدار بار جمعیتی عملاً فراتر از توان آبهای زیرزمینی و آبهای سطحی است که در این منطقه وجود داشتند. بنابراین فراهم کردن آب و تامین آب از چاه‌ها تعادل را در محیط به هم زده است، در واقع می‌توان گفت تمرکز جمعیت در تهران و استانهای شهر تهران شاه‌کلیدی است که فرو نشست شهر تهران را رقم زده است.»
>فروچاله‌ها را جدی بگیرید
او در ادامه افزود: «در همین خصوص ما با مسئله دیگری هم روبه‌رو هستیم به نام فروچاله، فروچاله یعنی نقطه‌ای از شهر به دلیل عملیاتی که انجام می‌شود مثل ساختن تونل‌های زیرزمینی برای مترو و فاضلاب، گودالی درست شود. نمونه بارز آن هم فروچاله‌ای بود که در سال ۹۵ در شهران ایجاد شد و با انفجار لوله گاز نیز همراه بود و چند وقتی هم به تیتر اول خبرها تبدیل شد. یعنی ما علاوه بر مسئله فرونشست زمین با مسئله دیگری به نام فروچاله نیز روبرو هستیم، در بعضی از مواقع هم فرو نشست‌ها می‌تواند تحریک کننده به‌وجود آمدن فروچاله‌ها باشند و این مسئله می‌تواند خطرات زیادی را در طولانی مدت به همراه داشته باشد؛ وقتی فرونشست اتفاق می‌افتد عملاً غیر قابل بازگشت است یعنی عملاً دیگر آن منطقه غیر قابل استفاده می‌شود و این موضوع علاوه بر خطرات فیزیکی مثل به هم ریختن خطوط راه آهن، شکستن خطوط لوله و غیره، اعلام پایان آب‌های زیر زمینی در آن نقطه نیز محسوب می‌شود. اگر بهره برداری از آب‌های زیرزمینی در تهران هم به همین رویه ادامه پیدا کند ما شاهد اتفاقاتی نظیر دشت ورامین در شهر تهران خواهیم بود.»
به نظر می‌رسد موضوع فرو نشست شهر تهران با اینکه این روزها بحران محسوب می‌شود اما جدی گرفته نمی‌شود و همین موضوع هم خطرات احتمالی پیرامون فرونشست‌ها و فروچاله‌ها را افزایش می‌دهد. آیا وقت آن نرسیده که مسئولین توجه ویژه‌ای نسبت به این موضوع داشته باشند؟