روزنامه آفتاب یزد

حاتمی‌کیا علیه حاتمی‌کیا!

آفتاب یزد – گروه فرهنگی: عصر جمعه ۱۸بهمن‌ تازه‌ترین فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا برای خبرنگاران و منتقدان در پردیس سینمایی ملت به نمایش درآمد و نشست مطبوعاتی‌ این فیلم نیز با حضور حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس جمهور و تعداد زیادی از عوامل برگزار شد. نشستی که حاشیه‌های زیادی داشت و کنش‌ها و واکنش‌های گاها تندی میان خبرنگاران و کارگردان فیلم صورت گرفت که البته ماجرای عجیب نشست خبری «خروج» تنها به اینجا ختم نشد و فرامرز قریبیان که به عنوان بازیگر اصلی فیلم در نشست حضور داشت نیز با افشاگریهای طوفانی خود درباره حواشی حذف جوایز فیلم «عصبانی نیستم» در سی و دومین جشنواره فیلم فجر تنش ایجاد شده در این نشست را دو صد چندان کرد. در این گزارش بنا داریم بخش‌های مهم این نشست را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم تا از این رهگذر به زوایای پنهانی که وجود دارد پی ببریم. اگر به یاد داشته باشید اظهارات و انتقادات کارگردان فیلم سینمایی «موج مرده» پیش‌تر از این هم در اختتامیه سی و ششمین جشنواره فیلم فجر با آنکه فیلمش «به وقت شام» در سه بخش برنده سیمرغ بلورین شده بود هم حاشیه‌هایی را ایجاد کرد. حاشیه‌هایی که منصفانه اگر بنگریم باید بگوییم تنها و تنها مختص ابراهیم حاتمی‌کیاست. کارگردانی که البته بدون هیچ اغراق و جانبداری خاصی کارگردان خوب و کاربلدی است اما معلوم نیست که چرا اعتقاد دارد آنچه می‌سازد باید به مذاق همه خوش بیاید و هیچکسی هم نباید به او بگوید بالای چشمت ابروست. دقیقا به دلیل همین تفکر است که این کارگردان در نشست خبری فیلم «خروج» در واکنش به خارج شدن فیلمش از بخش آرای مردمی گفته بود: «این را یک شوخی بزرگ می‌دانم. اصلا امکان ندارد. ای‌کاش، ای‌کاش، ای‌کاش بعدا گروهی تشکیل شود و درباره کسانی که در این چند سال این کار را در اختیار داشتند تحقیق کنند. به نظر می‌رسد این دوره یک مهندسی به نظر ساده ولی به نظر من به شدت پیچیده انجام شده و من تحمل دوستان را این قدر نمی‌دانستم اشکال ندارد. همه چیز را به زمان ارجاع می‌دهم و زمان نشان می‌دهد کدام فیلم در ذهن مردم می‌ماند و کدام فیلم پاک می‌شود. با این حال از مُشتی که دوستان زدند لذت می‌برم.»
اظهارات آقای کارگردان البته تا حدی درست است چرا که او با تکیه بر اتفاقی که برای فیلمی که بیش از بیست سال پیش ساخته (آژانس شیشه ای» افتاد و فیلمش هنوز هم که هنوز است برای علاقمندان به سینما حرفهای جدیدی برای گفتن دارد و آنها پس از بارها دیدن این فیلم باز هم به تماشای آن می‌نشینند همه چیز را به زمان ارجاع می‌دهد. اما پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است که کدام یک از یازده فیلمی که حاتمی‌کیا بعد از «آژانس شیشه ای» ساخته، توانسته‌اند موفقیت «آژانس شیشه ای» را تکرار کنند و نام کدامشان بعد از گذشت سالها مخاطب را مجاب می‌کند که برای تماشای دوباره آن فیلمها وقت بگذارد؟
به نظر می‌رسد که آقای کارگردان از همان زمان (اختتامیه سی و ششمین جشنواره فیلم فجر) با آن نطق آتشینش رویه انتقادی «مرده باد مخالف من» را در پیش گرفته چرا که روز جمعه درباره برخی واکنش‌ها و انتقادها از فیلمش «خروج» هم همان رویه را در پیش گرفته و آنطور که مهر نوشته اظهار کرده بود: «فیلمی مثل «خروج» را عده‌ای دوست دارند و عده‌ای هم دوست ندارند، اما من از بی‌ادبی خوشم نمی‌آید. این چه زبان بی‌حیایی برای من سرباز است؟ چرا بی‌حیا می‌شویم؟ عزیزان! گناه ما چیست؟ ما که فیلم می‌سازیم چرا جنس رفتارها دادگاهی است؟ برای منِ سرباز که مشخص شده زبان و لحنم چیست، این چه زبان بی‌حیایی است؟ از این‌که بگویید دهه من گذشته و در واقع جمله مرا به خودم پس می‌دهید لذت می‌برید؟ روزی که علی حاتمی رفت، جایش پر شد؟ این چه روشی است با ما انجام می‌دهید؟ من از این فضا دلخورم. تا به حال ۲۰ فیلم ساخته‌ام و همیشه اینجا (نشست مطبوعاتی جشنواره) آمده‌ام اما چرا هر سال سخت‌تر می‌شود؟ فشار اینجا مثل فشار شب اول قبر است. من دلخورم از این تنش...، چرا این همه عریانگری؟ چرا به من گیر می‌دهید؟»
با این تفاسیر باید بپذیریم که کارگردان فیلم سینمایی «بادیگارد» با اینکه اعتراض را حق طبیعی همه انسانها می‌داند اما سخنانش نشان می‌دهد که فقط گلایه‌هایی که از زبان خودش بیرون می‌آید خوشایند اوست و این حق را برای دیگران قائل نیست. به همین دلیل است که کسانی را که از فیلمش خوششان نیامده متهم می‌کند که با او رفتار بی‌ادبانه‌ای انجام داده‌اند. این در حالیست که خودش در همین نشست در پاسخ به خبرنگاری که درباره عدم نمایش صورت رئیس جمهور از او سوال می‌کند با لحن تندی به او می‌گوید: «به شما چه مربوط است که من صورت رئیس جمهور را چگونه نشان می‌دهم؟» البته این تمام ماجرا نیست چرا که آقای کارگردان


در واکنش به برخی سوالات که درباره طبیعی بودن
حق اعتراض از وی می‌شود نیز ترجیح
می‌دهد سکوت کند و از مجری بخواهد که سوال بعدی را مطرح کند اما چون سوالات بعدی نشست هم تقریبا از جنس همان سوالاتی بودند که حاتمی‌کیا واکنشی به آنها نشان نداده بود، این کارگردان می‌گوید: « مطالبه‌گری باید اتفاق بیفتد. در فرانسه هم ماه‌هاست که این اتفاق می‌افتد اما ما وقتی فیلم را شروع کردیم اتفاقاتی که شما درباره آن سوال می‌کنید پیش نیامده بود و به دلیل اینکه از مرکز هم دور بودیم وقتی وارد شهر شدیم، مثل اصحاب کهف بودیم. من خوشحال می‌شوم اگر در این مطالبه‌گری سهمی داشته باشم. به نظرم لازم است مسیر برای اعتراض و مطالبه‌گری باز شود.»
پیش از آغاز واکاوی بخش بعدی اظهارات کارگردان به نظر می‌رسد که باید چند پرسش اساسی را مطرح کنیم.
- چرا حاتمی‌کیا فکر می‌کند که حاتمی‌کیاست؟
- چرا مخاطبان حاتمی‌کیا فکر می‌کنند که او حاتمی‌کیاست؟
- آیا حاتمی‌کیایی که امروز فیلم می‌سازد به بزرگی همان حاتمی‌کیایی ست که در دهه 60 «هویت» و «دیده بان» را ساخت؟
حاتمی‌کیایی که در ذهن حاتمی‌کیا شکل گرفته با حاتمی‌کیایی که در ذهن مخاطبان (مردم، اهالی رسانه و هنرمندان) به منصه ظهور رسیده چه شباهت‌ها و چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟
همین سوالات بود که محور اصلی گفتمان بخش بعدی نشست خبری «خروج» در پردیس ملت شکل داد. خبرنگاران معتقد بودند که اعتراضات و گلایه‌هایشان به این دلیل است که آنها فکر می‌کنند حاتمی‌کیای فعلی با حاتمی‌کیایی که قبلا در فیلم‌ها می‌شناختند فرق کرده است. اما آقای کارگردان عقیده دیگری داشته و گفته بود: «انا الحاتمی‌کیا، به تعبیر حضرت علی انا قرآن الناطق. حاتمی‌کیا همینی است که جلوی شما نشسته است. چرا حاتمی‌کیا را با حاتمی‌کیا می‌زنید؟ من اگر بخواهم پشت شما بیفتم معلوم نیست عاقبتم چه می‌شود. من دوست ندارم چیزی باشم که شما از من می‌خواهید. آنچه ساختم همان احساس، زحمت و کار آرتیستیکی است که در "دیده‌بان" انجام دادم. تا الان یک فیلم سفارشی نساخته‌ام حتی به سازمان اوج گفتم ممکن است این فیلم شما را اذیت کند، برای من بیرون سرمایه هست و می‌توانم آنجا کار کنم اما گفتند حرف این فیلم حرف ما هم هست. حاتمی‌کیا با این مختصات اینجا نشسته است که بر اساس احوالات روزش زندگی می‌کند و فیلم می‌سازد. اینکه می‌گویید من از حاتمی‌کیا این انتظار را داشتم یا از حاتمی‌کیا بعید بود کدام حاتمی‌کیا را می‌گویید؟ آن حاتمی‌کیایی که شما می‌گویید در ذهنتان ساخته اید، او من نیستم. من این‌جا نشسته‌ام.»
در همین بخش از اظهارات آقا ابراهیم یک نکته وجود دارد.
- با توجه به آنچه حاتمی‌کیا بیان می‌کند به نظر می‌رسد که او معتقد است که اهالی رسانه و کسانی که یا از فیلمش خوششان نیامده و یا به نوعی انتظار حاتمی‌کیای دیگری را در «خروج» داشته‌اند انسانهایی هستند که آخر و عاقبتشان معلوم نیست به همین دلیل دوست ندارد چیزی باشد که آنها در ذهنشان ساخته‌اند.
سازنده فیلم «از کرخه تا راین» در بخش دیگری از این نشست در پاسخ به مصداقی که یکی از خبرنگاران درباره اینکه گفته می‌شود یکی از مخالفان اصلی عدم نمایش فیلم «گزارش یک جشن» برای اهالی رسانه خود او بوده و همین موضوع نشان می‌دهد که او همان حاتمی‌کیای قبل نیستید، بیان کرده بود: «این یک دروغ محض است. اُف بر آن کسی که چنین چیزی
گفته است. من همه فیلم‌هایم را دوست
دارم. «گزارش یک جشن» هم برای همان
زمان است. »
با تمام این تفاسیر حاشیه‌های نشست خبری «خروج» انگار تمام شدنی نبودند چرا که باز هم بحث سرمایه‌گذار فیلم‌های حاتمی‌کیا به میان آمد و این کارگردان درباره این موضوع نیز گفته بود: «هر فیلمی که بسازم بالاخره از بخش‌های مختلفی مثل ارشاد، تلویزیون یا اوج می‌تواند باشد اما نمی‌دانم سازمان اوج چه عصبیتی ایجاد کرده است؟ اوج جای چه کسی را در سینمای ایران تنگ کرده است؟ این حضور به دلیل کم‌کاری جاهای دیگر است، مثل ارشاد که چندسالی است ساخت فیلم‌هایی مثلا در حوزه دفاع مقدس برایشان مسئله نیست. البته من می‌دانم این عصبیت‌ها از جای دیگر است. ولی اگر بروم با تهیه‌کنندگان پولداری که بعدا تق‌شان درمی‌آید فیلم‌ بسازم، خوب است؟ در حالی که این‌جا می‌دانم با چه کسی طرف هستم.»
اما جدا از ماجرای حاشیه‌های ادامه دار حاتمی‌کیا و «خروج»ش نشست خبری این فیلم یک تنش طوفانی دیگر را نیز تجربه کرد. تنشی که البته کارگردان «خروج» در آن نقشی نداشت و به فرامرز قریبیان بازیگر نقش اول این فیلم بر می‌گشت. بنابر ویدئوی منتشر شده توسط صبا این بازیگر در بخشی از این نشست با اشاره به اینکه همیشه دوست داشته با فیلمی مانند «خروج» از سینما خداحافظی کند و مصمم به این کار است، گفته بود: «در سال‌های اخیر اصلا در جشنواره شرکت نمی‌کردم اما به خاطر اتفاقاتی که روزهای پیش افتاد و مطالب مثبتی که از سمت منتقدان خواندم و برایم جالب بود، تصمیم گرفتم به جشنواره بیایم و به هر سوالی که پرسیده شود، پاسخ دهم.» قریبیان ادامه داده بود: «من در جشنواره سی و دوم جزو هیئت داوران بودم در آن هیئت پس از بررسی تمام فیلم‌ها تصمیم بر آن شد که جایزه بهترین بازیگر را به نوید محمدزاده برای فیلم «عصبانی نیستم» بدهیم. اما در لحظه‌های آخر از مجلس به ما زنگ زدند و گفتند اگر به نوید محمدزاده و فیلم «عصبانی نیستم» جایزه بدهید و از جشنواره حذفش نکنید، ما جشنواره را بهم می‌زنیم. من اعتراض کردم و گفتم چه ربطی به مجلس دارد؟‌ آقای رضاداد آن زمان دبیر جشنواره فجر بودند انتقام افشای این اتفاق از پسرم گرفت و اجازه نداد فیلم «360 درجه» که سام آن را ساخته بود در جشنواره اکران شود؛ بخاطر همین مسائل ترجیح می‌دهم در این سینما نباشم و از بازیگری خداحافظی خواهم کرد.
واکنش دولتی‌ها به خروج حاتمی کیا
در ماه‌های گذشته بار‌ها خبر‌هایی منتشر شد که محمدرضا شریفی‌نیا در این فیلم با گریمی شبیه حسام‌الدین آشنا به عنوان مشاور رئیس جمهور حضور دارد. مشاور فرهنگی رئیس جمهوری که عصر جمعه (۱۸ بهمن) در پردیس سینمایی ملت به تماشای فیلم جدید ابراهیم حاتمی‌کیا نشسته بود پس از دیدن فیلم، در نشست مطبوعاتی پر از حاشیه و بحث ابراهیم حاتمی‌کیا، حاضر شد و در پایان در پاسخ به این‌که آیا فکر می‌کند منظور حاتمی‌کیا در فیلم خروج خود او بوده است؟ گفت: منظور آقای حاتمی‌کیا من نبودم بلکه همه مشاوران منظورشان بوده است. او تاکید کرد: آقای حاتمی‌کیا بزرگتر از این است که به کسی کنایه بزند. علیرضا معزی، معاون ارتباطات و اطلاع‌‌رسانی دفتر رئیس جمهور نیز در واکنش به «خروج» حاتمی کیا در توییتر خود نوشت:
«برای ما که در تاکسی دایی غفور در بوی پیراهن یوسف نشسته ایم؛ برای ما که در آژانس شیشه ای، شاهد حاج کاظم بودیم و نه گروگان اش؛ برای ما که سال‌ها حاتمی‌کیا را راوی صمیمی عشق و ستیز می‌شناختیم، سخت است ببینیم سینمایی که از آوینی سرچشمه گرفت، شبیه سخنرانی حسن عباسی و رائفی پور شده.
سیدعباس صالحی نیز درباره شائبه مطرح شده از سوی ابراهیم حاتمی‌کیا مبنی‌بر حساسیت‌های دولت نسبت به فیلم انتقادی «خروج» که حتی منجر به حذف فیلم از فهرست آرای مردمی جشنواره شده است، گفت: حقیقت اینگونه احساس نمی‌کنم. بالاخره مسئله فیلم ایشان و تم آن از قبل روشن بوده است. نگاه دولت این است که فضای نقد و انتقاد در بخش‌های مختلف اجتماعی من جمله انتقاد از دولت، نکته‌ای است که مورد تحمل است. از همین زاویه به شخص بنده که طبیعتاً خط مستقیم این ارتباط با دولت بوده‌ام هیچ کس از دولت چه قبل از جشنواره چه در ایام نمایش فیلم در جشنواره، زبان به گلایه باز نکرده است.
وزیر ارشاد درباره دیگر انتقاد ابراهیم حاتمی‌کیا از اولویت نداشتن موضوعات ارزشی همچون فیلم‌های دفاع مقدس در وزارت ارشاد و کمک سازمان اوج به رفع این خلا هم به مهر گفت: شخصاً چنین تعبیری را از ایشان نشنیدم. متن صحبت‌های ایشان ارجاعی به وزارت ارشاد نداشته است، اما واقعیت این است که بحث دفاع مقدس و موضوعاتی از این قبیل در دستور کار ما بوده و هست، اما امکانات و منابع ما به‌شدت محدود است و این محدودیت پاره‌ای معذوریت‌ها را در زمینه حمایت ایجاد کرده‌ است.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
دیدار اعضای تیم ملی فوتسال با رهبر انقلاب (شهروند) تشکر از دادستان محترم و یک پرسش! (یادداشت روز) (کيهان) جنایت به خاطر نیش زبان های زهر آلود! (خراسان) حماس پس از حمله به رفح هم خواهد ماند (جوان)
سایر اخبار این روزنامه
گران نمایی بیش از ۱۵۳ میلیارد تومانی یکی از املاک پزشکی که اولین بار نسبت به شیوع کرونا هشدار داده بود اما بازداشت شد، بعد از مرگش به قهرمان ملی در چین تبدیل شد رهبر انقلاب در دیدار جمعی از فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی و نیروی پدافند هوایی ارتش: حقابه دلیل مرگ پرندگان در میانکاله حاتمی‌کیا علیه حاتمی‌کیا! اصولگرایان کسانی را اصلاح‌طلب می‌پندارند که توانا نیستند عضو کمیسیون تلفیق مجلس در واکنش به اعتراضات تجمیع یارانه و کمک معیشتی اعلام کرد نوازنده‌ای که هم حرفه‌ای است و هم به آخر خط رسیده سرنوشت نامعلوم پالادیوم کرونا و نظریه چکش در دست کودک! مجلس و پاسخگویی به موکلانش مجلس و پاسخگویی به موکلانش جریان سوم سیاسی برنده انتخابات مجلس تاثیر هنر هفتم در جامعه طرحی بدون تحقیق