روزنامه خراسان
1402/12/28
خراسان رضوی؛ تقاطع جاذبه های طبیعی و تاریخی
استان خراسان رضوی همواره در تعطیلات نوروز به دلیل وجود بارگاه مطهر حضرت علی بن موسی الرضا (ع) در این خطه تاریخی و تمدنی، یکی از انتخاب های اصلی مردم برای مسافرت است. به عقیده باستان شناسان، پیشینه استان خراسان بزرگ به حدود 800 هزار سال قبل یعنی به زمان پیش از ورود آریایی ها به فلات ایران می رسد که در این میان استان خراسان رضوی به عنوان قلب تپنده خراسان قدیم از اهمیت بیشتری به لحاظ جاذبه های تاریخی ، تمدنی و گردشگری برخوردار است. در ادامه به مهم ترین جاذبه های طبیعی و گردشگری خراسان رضوی اشاره می کنیم.نیشابور؛ شهری به وسعت تاریخ و فرهنگ نیشابور یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران است که در مسیر جاده ابریشم قرار داشته است. آخرین یافته‌های باستان شناسی در محوطه‌های پیش از تاریخ این شهرستان نشان می‌دهد که این شهر در هزاره سوم قبل از میلاد مسیح (حدود 4500 تا 5000 سال قبل) دارای ارتباط تجاری با سند در پاکستان و نیز بین النهرین در عراق کنونی بوده است. نیشابور در سال 205 هـ.ق توسط طاهریان به عنوان پایتخت ایران انتخاب و به تدریج بر عظمت و شکوه آن افزوده شد. وجود آب و هوای معتدل، نقاط و تفرجگاه‌های متعدد و بکر در دامنه جنوبی بینالود و نیز آرامگاه مفاخر فرهنگی کشور نظیر خیام، عطار و کمال الملک این شهر را از دیگر شهرهای استان متمایز و ممتاز کرده است. آرامگاه خیام آرامگاه خیام تا سال 1338 در مجاورت مدفن امامزاده محمد محروق و بدون ساختمان خاصی قرار داشت اما در سال 1338 (هـ.ش) بنای فعلی آرامگاه طراحی شد و پیکر خیام به مدفن فعلی انتقال یافت. بنای آرامگاه تلفیقی است از نسبیت ریاضی و فناوری به بلندای 18 متر و بر روی 10 پایه که کاشی کاری های آن با رباعیاتی از خیام زینت یافته است. آرامگاه عطار بنای آرامگاه این عارف نامی توسط قاضی القضات یحیی بن صاعد از بزرگان نیشابور ساخته شد. این بنا سال 1314 هـ .ش توسط انجمن آثار ملی تکمیل و مرمت شد. سنگ مزار عطار از نوع سنگ افراشته سیاه رنگی است که اشعاری به خط ثلث بر آن نوشته شده و از قدمت زیادی برخوردار است. آرامگاه کمال الملک کمال الملک به دستور مظفرالدین شاه به روستای حسین آباد نیشابور تبعید شد و سرانجام در سال 1319 هـ.ش در همین شهر دار فانی را وداع گفت. مقبره وی در داخل باغ آرامگاه شیخ عطار در سال 1338 احداث شد. نقش برجسته نیم تنه سنگی کمال الملک، توسط استاد ابوالحسن صدیقی از شاگردان استاد، ساخته و در محل نصب شده است.
کلات؛ سرزمین دژهای نفوذناپذیر حدود ۱۴۵ کیلومتر دورتر از مشهد، پس از عبور از جاده‌ای پیچ در پیچ و سخت‌گذر و در انتهای تونلی دستکند، شهری قرار دارد که روزگاری شکوه حکومت «نادرشاه افشار» را در خود داشته است و امروز به نام «کلات نادری» شناخته میشود. این شهر ۱۱۶ اثر تاریخی شناسایی شده دارد که بیش از ۶۴ مورد آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کاخ خورشید، کتیبه نادری و بند نادری، مسجد کبود و... از جمله شاخص‌ترین آن‌هاست و همه ساله به ویژه در فصل بهار و تابستان پذیرای گردشگران پرشماری است. کلات علاوه بر آثار تاریخی، جاذبه های طبیعی فراوانی نیز دارد. کاخ خورشید کاخ خورشید، قدیمی‌ترین بنای تاریخی موجود در شهر کلات است. نادرشاه افشار پس از لشکرکشی به هندوستان و فتح این کشور، تعدادی از هنرمندان این کشور را همراه با غنایم جنگی به ایران آورد و از آن جا که کلات، شهری در میان رشته کوه هزارمسجد بود، نادرشاه تصمیم به ساخت کاخی باشکوه در این شهر گرفت. کاخ خورشید، سازه‌ای مدور است که به‌صورت هشت ضلعی بنا شده و ۱۲ اتاق در ۲ طبقه دارد. این کاخ سه طبقه در دل خود تزیینات و جزئیات بسیاری دارد که غالب آن‌ها شامل گچبری‌های خاص است. وجود اشکالی نظیر آناناس و موز بر روی بخشی از این بنا، نشان دهنده فعالیت هنرمندان غیرایرانی است. مسجد کبود گنبد در فاصله حدود ۲۰۰ متری شرق کاخ خورشید، مسجدی چهار ایوانی قرار دارد که به دلیل رنگ کاشی های گنبد آن، کبود گنبد نامیده شده است. احتمالا در این مکان ابتدا آرامگاهی متعلق به دوره ایلخانی وجود داشته که ساختار مسجد در دوره های بعد از آن پیروی کرده است. هم اکنون بنای یاد شده به منزله شبستانی در کنار ایوان شرقی مسجد قرار دارد و گنبد رفیع دوپوششه مسجد بر فراز شبستان خودنمایی می‌کند. مسجد کبود در دوره‌های مختلف گسترش یافته و ترمیم شده است. زیبایی این مسجد مرهون کاشی های رنگی آن است که در تزییناتش به کار رفته است. آبشارهای قره سو و اورتکند دره «قره سو» تقریبا در ۱۰ کیلومتری غرب شهر کلات واقع است. این منطقه کوهستانی پرآب و با صفا، مکانی جذاب برای گردشگران به وجود آورده و آبشارهایی دیدنی و زیبا را در دل خویش جای داده است.یکی دیگر از جاذبه های گردشگری شهرستان کلات، آبشار «اورتکند» و مناظر زیبای اطراف آن است. این آبشار نسبتا مرتفع که از میان کوه های سرسبز منطقه اورتکند به پایین می ریزد، چشم اندازی بدیع و شگرف در این ناحیه به وجود آورده است. منطقه اورتکند به دلیل داشتن ارتفاعات و ناهمواری های طبیعی، همواره مورد علاقه کوهنوردان و ورزشکاران نیز بوده است. این مکان در ۵۰ کیلومتری جاده مشهد به کلات واقع شده است. گناباد؛ شهر قنات های چند هزار ساله گناباد یکی از شهرهای تاریخی با میراثی جهانی است. چراکه یکی از باارزش ترین یادگارهای تاریخ جهان در این شهر قرار دارد. شهری تاریخی که حتی قدم زدن در کوچه ها و خیابان های آن نیز خاطره انگیز است. حدود ۲۰۰ اثر تاریخی در شهرستان گناباد شناسایی شده که از این تعداد، 150 اثر آن ثبت ملی شده است. قنات قصبه قنات قصبه یکی از رشته قنات های متعدد گناباد و البته متفاوت ترین آن هاست. این قنات از حیرت انگیزترین پدیده‌های ساخت بشر و نمادی از هم نوایی بشر با طبیعت است که از مکان های دیدنی گناباد به شمار می‌آید. این قنات در حاشیه جنوب غربی شهر و کیلومتر یک مسیر گناباد به کاخک و در فاصله ۲۷۱ کیلومتری جنوب شهر مشهد واقع شده است. قنات قصبه که مربوط به ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ سال پیش است در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۹۶۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز قرار گرفته است. این قنات به طول ۳۳ کیلومتر، از دو رشته اصلی به نام قصبه و دولاب تشکیل شده است. این قنات 500 حلقه چاه دارد و آب آن در گذشته تا ۳۴ کیلومتری شمال مظهر آن منتقل می شده و سطح وسیعی از اراضی کشاورزی را سیراب می‌کرده است. مسجد جامع گناباد مسجد جامع گناباد، مسجدی تاریخی متعلق به دوره خوارزمشاهیان است. دو ایوان دارد که سر در آن ها دارای تزیینات زیبایی مانند نوارهای اسلیمی و یک حاشیه کتیبه قرآنی است. یک صحن، یک ایوان شمالی، ایوان جنوبی، رواق و در نهایت سه شبستان دارد. در این مسجد کتیبه های کوفی وجود دارد و آجرکاری های ایوان قبله آن بسیار شگفت انگیز است. در دوره ایلخانی، الحاقاتی به مسجد جامع اضافه شده است. روستای ریاب روستای ریاب در ۵ کیلومتری جنوب غربی گناباد واقع شده است. به لحاظ تاریخی قدمت آن به دوره های قاجاریه و صفویه برمی گردد. این روستا دارای مجموعه‌ای از خانه‌های قدیمی دارای بادگیر، حوض خانه، قلعه، حمام، مسجد و آب انبار با معماری بسیار زیباست که بافت تاریخی خود را حفظ کرده است. روستای ریاب هم اکنون به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری در ایران مطرح است که تعدادی از آثار آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. سبزوار ؛ شهری با گنجینه‌های علم و فرهنگ سبزوار خاستگاه نهضت شیعی سربداران و شهری با گنجینه های شعر، اندیشه، علم و فرهنگ با آثار تاریخی، فرهنگی و دیدنی، مقصدی جذاب برای گردشگران نوروزی است. شخصیت های برجسته ای همچون حاج ملاهادی سبزواری، ابوالفضل بیهقی، ملاحسین واعظ کاشفی، دکتر علی شریعتی و... از این خطه به عرصه دین و فرهنگ ایران زمین پاگذاشتند. سبزوار با 900 اثر تاریخی و فرهنگی شناسایی شده، ده ها بقعه متبرک و دیگر جاذبه های گردشگری با قدمتی بیش از هفت هزار سال در فاصله 237 کیلومتری غرب مشهد و حاشیه جاده تهران- مشهد، قرار دارد. بناهای تاریخی و فرهنگی شهرستان سبزوار شامل آثاری از جمله اماکن مذهبی، آرامگاه های مفاخر و مشاهیر، خانه های قدیمی، کاروانسراها، محوطه های تاریخی و باستانی است. آرامگاه اسرار یکی از این ابنیه تاریخی که احتمالا اوقات خوشی را برای گردشگران فراهم خواهد کرد، آرامگاه حکیم و فیلسوف، حاج ملاهادی سبزواری است که به شیوه همه باغ های ایرانی در دوره قاجار طراحی شده، فضای داخلی آرامگاه شامل طرحی چلیپایی شکل بوده که در آن حجره‌ها و اتاق‌هایی تعبیه شده است، بنای اولیه آرامگاه کمی پس از وفات حاج ملاهادی سبزواری توسط میرزا یوسف مستوفی الممالک ساخته و بعد از آن در دوره های دیگر مرمت و تزیین شد. مسجد جامع سبزوار بنای مسجد جامع سبزوار که قدمت آن به حدود نیمه دوم قرن هشتم هجری می رسد، به دست «خواجه علی موید»، حاکم سربداری ساخته شده است.مساحت این مسجد 4هزار مترمربع شامل ۲ هزار و ۸۳۵ مترمربع زیربنا و هزار و ۱۶۵ مترمربع فضا و محوطه است. ایوان جنوبی آن از بناهای دیگر مسجد زیباتر و مهم تر است. این ایوان با ۲ مناره آجری در ضلع غربی و شرقی محوطه شبستان مسجد واقع شده است، ایوان شمالی نیز آجری است و ۱۴ متر ارتفاع دارد و ۲ مناره کوتاه و کوچک بر بالای آن دیده می شود. تربت جام؛ مهد موسیقی مقامی کشور از تربت جام به عنوان پایتخت موسیقی مقامی کشور نام برده میشود. این شهرستان دارای ابنیه و آثار تاریخی، فرهنگی و اماکن مذهبی فراوانی است که مجموعه تاریخی شیخ الاسلام احمد جامی، مجموعه فرهنگی و تاریخی رباط جام و آرامگاه میرقوام الدین از جمله آن هاست. مجموعه تاریخی شیخ الاسلام احمد جامی مجموعه تاریخی شیخ الاسلام احمد جامی در شمار شش مجموعه ارزشمند تاریخی ایران قرار دارد. مهم ترین و باشکوه ترین فضاهای معماری این مکان در مجاورت آرامگاه شیخ بنا شده و شامل گنبد خانه، ایوان، مسجد کرمانی، مدرسه فیروزشاهی، گنبد سفید، مسجد عتیق، مسجدجامع نو، آب انبار و ملحقات آن است. بر مبنای کتیبه موجود، گنبد خانه در دوره سلجوقی ساخته شده و در سال های 763 و 771 ه.ق مرمت و بازسازی شده است. ایوان با کتیبه پیرامونی و عناصر تزئینی در نیمه اول قرن هشتم هجری بنا شده و دارای کتیبه ای از عصر صفوی است. مسجد کرمانی و محراب نفیس آن از شاهکارهای قرن هشتم هجری است. مسجد عتیق مشتمل بر شبستانی گنبددار شامل پنج رواق است که در سال 720 ه.ق ساخته شده است. شکوه طبیعت بر کرانه تاریخ در چناران یکی از شهرستان های تاریخی استان خراسان رضوی شهر چناران است که در فاصله ۵۰ کیلومتری از مشهد قرار دارد. این شهر کهن دارای آثار تاریخی و طبیعی جذابی است که مسافران زیادی را به خود جذب می کند. یکی از مناطق گردشگری و معروف چناران منطقه اخلمد و دره اجنه است. یکی دیگر از جاذبه های گردشگری چناران، برج رادکان است که از شاهکارهای یکی از نابغه های علم نجوم ایران یعنی خواجه نصیرالدین توسی است. آبشار اخلمد روستای اخلمد در 20 کیلومتری جنوب غربی شهر چناران در وسط دره ای زیبا به همین نام قرار دارد. معروفیت این روستا به دلیل وجود آبشارهای زیبایی است که در دل کوه های آن وجود دارد. در فصل بهار که هر گردشگری به تماشای سبزی دشت و دمن و نم نم باران مشتاق می شود، چه روستایی زیباتر و دل‌انگیز‌تر از اخلمد با آبشار زیبا و چشم انداز دلنوازش که غبار راه را در آب های شیرین آن بشوید و رستاخیز طبیعت را با تمام وجود احساس کند. برج رادکان برج رادکان به ارتفاع ۲۵ متر، با بدنه استوانه‌ای و گنبد مخروطی شکل، اثری تاریخی مربوط به قرن هفتم هجری است. نمای خارجی بنا تا ارتفاع 3 متری به صورت ۱۲ ضلعی و پس از آن تا زیر گنبد دارای ۳۶ ترک یا نیم استوانه بوده و داخل آن هشت ضلعی است. برج رادکان که تصور می‌شد آرامگاه یکی از ایلخانیان است تنها برجی است که توانایی تعیین چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را دارد. این برج اثر ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و دانشمند بزرگ ایرانی، خواجه نصیرالدین توسی است. خواف ؛ برگ زرینی از دفتر هزار برگ گردشگری شهرستان مرزی خواف در شرق خراسان رضوی خطه ای مملو از آثار و جاذبه های تاریخی است که گردشگران می توانند در بازدید از آن ها با قدمت چند صد ساله و گاه چند هزار ساله تمدن و فرهنگ ساکنان این سرزمین آشنا شوند. تجربه سفری پربار به میانه تاریخ با سفر به شهر خواف در فاصله ۲۵۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد ممکن می شود، شهری که آثاری چون آسبادهای نشتیفان، مسجد ملک زوزن، مدرسه غیاثیه خرگرد و مسجد جامع سنگان آن در جهان شناخته شده هستند. آسبادهای نشتیفان مجموعه تاریخی آسبادهای نشتیفان که در شهرستان خواف واقع شده است، یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های خشت، گل و چوبی تاریخی ایران و همچنین از مجموعه آسبادهای تاریخی جهان محسوب میشود. ظهور آسیاب های بادی در نشتیفان به سبب بادهای ۱۲۰ روزه سیستان است که ساکنان گذشته شهر نشتیفان با توجه به قدرت و شدت باد، ضرورت ایجاد آسیاب بادی را حس کردند. اطلاعات دقیقی درباره زمان ساخت «آسبادهای نشتیفان» در دست نیست اما اغلب مورخانی که در قرن‌های متمادی به ایران سفر کرده‌اند، تاریخ ساخت این سازه را قبل از فتح ایران به دست مسلمانان ذکر می‌کنند، حتی برخی ساخت این آسبادها را به 1700 سال قبل از میلاد مربوط می‌دانند. مسجد ملک زوزن مسجد ملک زوزن تنها بنای آجری به جا مانده از بقایای شهر تاریخی زوزن و یادمانی ارزشمند از شکوه و عظمت این منطقه است ، نام بنا برگرفته از ملک ابوبکر بن علی زوزنی بزرگ ترین حکمران این خطه در دوره خوارزمشاهیان است که به استناد کتیبه موجود مربوط به سال 615 هجری قمری است. آن چه از معماری بنا باقی مانده، 2 ایوان کوچک و بزرگ مقابل هم در اضلاع شرقی و غربی است که هسته بنای عظیمی بوده که به عنوان مسجد - مدرسه بنیان شده و به دلیل حملات سپاهیان مغول در 617 هجری قمری کار ساخت آن نیمه تمام رها شده است. سفری دلپذیر به دیار تاکستان ها کاشمر، خلیل آباد و بردسکن جزو شهرستان هایی هستند که در جنوب غربی استان خراسان رضوی واقع شده اند. منطقه ای که تلفیقی از موقعیت خشک، کویری، کوهستانی و دارای آب و هوای سرد، معتدل و گرم و خشک است. با توجه به وجود باغ‌های انگور فراوان، یکی از سوغاتی‌های این منطقه کشمش است که جنبه صادراتی نیز دارد. این 3 شهرستان جاذبه های گردشگری و مذهبی فراونی دارند. آرامگاه امامزاده سیدمرتضی کاشمر آرامگاه امامزاده سیدمرتضی در 5 کیلومتری شمال کاشمر واقع شده است. این امامزاده را برادر امامزاده سیدحمزه(ع) و امام رضا(ع) معرفی کرده اند. اسناد تاریخی حاکی از آن است که وی در سده دوم هجری قمری توسط امویان در این مکان به شهادت رسیده و در آن جا نیز به خاک سپرده شده است. بنای مذکور در محوطه ای به وسعت حدود 1800 متر واقع شده است. اجزای قابل توجه این بنا شامل ایوان کاشی‌کاری شده، گنبد و صحن است. امامزاده قاسم ارغا خلیل آباد بقعه منسوب به امامزاده قاسم ارغا در روستای ارغا از دهستان حومه بخش مرکزی واقع شده و بنای آن متعلق به اواخر دوران قاجار است. به باور اهالی منطقه امام زاده قاسم فرزند امام موسی کاظم (ع) و برادر امام رضا (ع) است. برج فیروزآباد بردسکن این اثر تاریخی در ۱۷ کیلومتری جنوب بردسکن و در بخش شهرآباد و در روستای فیروزآباد قرار دارد. بنایی است آجری به شکل استوانه که بلندای آن حدود ۲۴ متر بوده اما هم اکنون تنها ۱۸ متر از آن باقی مانده است. این اثر تاریخی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، مربوط به عصر سلجوقیان است. برج علی آباد کشمر بردسکن این بنا در فاصله ۵ کیلومتری جاده اصلی بردسکن به خلیل‌آباد در روستای علی‌آباد کشمر واقع است. برج علی آباد کشمر یکی از بناهای تاریخی قرن هفتم هجری قمری است. قدمت کشمر به دوره اشکانیان می رسد که روایات زیادی در دل دارد. برج علی آباد کشمر بر فراز بقایا و آواره‌های قلعه ای کهن به نام کوشک بنا شده است، اعتقاد بر این است که این برج یک مقبره بوده و به همین دلیل به مقبره کشمر نیز معروف شده است.
سایر اخبار این روزنامه
تا آغاز مجلس دوازدهم ورودی به موضوع ریاست مجلس نمی کنم
نفس‌کشیدن در هوای داستان‌های ایرانی
تلخ و شیرین 1402 به‌صورت کاملاً فشرده
برگ هایی از ایران 1402
از دریچه فرهنگ
نوروز سلام
مسیریابی اقتصاد ایران در 1403
برترین های سینمای 1402 از نگاه خبرنگاران
خراسان رضوی؛ تقاطع جاذبه های طبیعی و تاریخی
بی سامانی ادامه دار خانه مسافرها در مشهد
امضایم جعل شده، دادستان ورود کند
بیانیه کمیته ویژه منتخب رئیس جمهور برای بررسی ناآرامی های سال ۱۴۰۱، منتشر شد
تهدید ترامپ به حمام خون و حل معمای جانشینی اون
