نگاهی آینده نگرانه به اعتراضات دی ۱۳۹۶

شایدکسی فکرش رانمی کرد شروع اعتراضات در 7دی در مشهد، یعنی شهر رقیب انتخاباتی حسن روحانی، به یک آن کشور را در بر بگیرد.برای تحلیلی آینده نگرانه درخصوص این اعتراضات، چند نکته درآغاز حائز اهمیت است: 1-اولین نکته قابل توجه، همانا بدون رهبر بودنِ معترضان است و شاید این نکته، یکی از مهم ترین نشانه‌ها برای تفاوت این جنبش با اعتراضات سال های 1378 و 1388 باشد و البته احتمالا همین دلیل، موجبی برای عدم تداوم بلندمدت حرکت معترضان بوده است. 2-همچنین برخلاف دو اعتراض قبلی، معترضان دی 1396 ،مردم عادی بودند نه نخبگان دانشگاهی! 3- عدمِ تعلق به احزاب اصولگرا و حتی اصلاح طلبی در این تجمعات قابل توجه است، تا جايی که یکی از شعارهای همگانی اطلاح طلبان و اصولگرایان را خطاب قرار داده بود. 4- و اینکه در این اعتراضات، اختلاط خواسته های اقتصادی-اجتماعی-سیاسی وجود دارد، چه اینکه اگر شروع اعتراضات را به دليل مشکلات اقتصادی بدانیم در ادامه تقابل با نظام سیاسی و مشکلات اجتماعی خودنمایی می‌کندوشعارهایی که از بیکاری، اختلاس و عدم عدالت اجتماعی سر داده می شدند نیازمند واکاوی و بررسی است. 5- سلاح معترضان، شبکه های اجتماعی و در راس آن ها، تلگرام است که البته دولت، آن را فیلتر کرده است. 6-تجمعات بدون سازماندهی گروهی منسجم، شکل می گیرند و پس از شروع، مردم به معترضان می پیوندند. 7-حضور دهه هفتادی ها و در تراکم کمتر دهه هشتادی ها در این تجمعات، قابل مشاهده است.
نگاهی آینده نگرانه با توجه به مواردی که ذکر شد ما را به این نتیجه می رساند که احتمال وقوع موجی از اعتراضات جدید وجود دارد.چه اینکه در اتفاقی غریب، نخبگان در این اعترضات از مردم جاماندند و اين اعتراضات توسط مردم شروع شد. این به آن معناست که نخبگان منتقد، برای سوار شدن بر پتانسیل به وجود آمده این بار، به فکر تدارک و برنامه ریزی مخالفان و منتقدان در بطن مردم در آینده ای نزدیک بر خواهند آمد. نگاهی به اظهارات مقامات ، اصلاح‌طلبان و اصول گرایان، نشان می دهد که آنتی تزِ آن ها در قبال معترضان چیزی متفاوت از گذشته نیست، یعنی تقریبا اکثریت این افراد، معترضان را در نگاهی کلی نگر، به واسطه تئوری توطئه تحلیل می کنند.
صدا و سیما هم همین دیدگاه را منعکس می کند و در روزهای اخیر به جای استفاده از کارشناسان بی طرف و متخصص، از کسانی استفاده کرده که نگاه توطئه خارجی را راجع به تجمعات اخیر گسترش می دهند و از آسیب شناسی این اتفاقات عاجزند. در این رابطه می توان گفت که منتقدان اوضاع، به دلیل عدم دریافت پاسخگویی مطالبات‌شان، در تصمیم خود برای تدارک اعتراضاتی با برنامه ریزی و انسجام در آینده محکم تر می شوند.
همچنین نباید از پتانسیل دهه70 غافل بود؛ نسلی که نه مانند دهه شصتی ها به راحتی به مشکلات معیشتی عادت می کنند و نه مانند دهه 50، خاطره ای ایدئولوژیک با انقلاب اسلامی در پس ذهن‌شان دارند.