مصیبت‌های پیش روی تولید داخلی

همه ما ایرانی هستیم لذا خواه تولیدکننده، خواه واردکننده، خواه صادرکننده یا مصرف کننده، سربلندی کشورمان سبب افتخار همه ماست. اکنون تجمیع عقاید در قالب اتاق فکر تخصصی و ناب به منظور شناسایی و رفع معضلات پیش پای تولیدکنندگان داخلی در راستای رقابتی كردن تولیدات آن‌ها بیش از هر زمان دیگری راهگشاست. همان‌گونه که می‌دانید، به منظور قرارگیری کالا در سبد مشتری، رقابتی بودن کالا بر اساس دو عامل اصلی قیمت و‌کیفیت ضروری است. طبق اعلام بانک جهانی، میانگین تورم جهان در سال ۲۰۱۷ ، ۱.۷درصد  و تورم ایران ۹.۹‎درصد بوده که ۵.۸ برابر میانگین تورم جهانی و پیش‌بینی تورم سال آتی کشورمان نیز ۱۲.۱‎درصد است. بنابراین نرخ رشد سالانه قیمت تمام‌شده کالاهای تولیدکننده ایرانی، در حال حاضر ۵.۸ برابر تولیدکننده‌های سایر کشورها است و این به معنای گران‌تر بودن ۵.۸ برابری کالای ایرانی با فرض کیفیت یکسان در برابر کالای خارجی است. مواردی از این قبیل، به عنوان عوامل محیطی و خارج از کنترل تولیدکننده رخ می‌دهند و نیازمند حمایت در سطح کلان به منظور تامین زیرساخت‌های لازم است. این عوامل باید توسط حکومت برنامه‌ریزی‌شود و بهبود پيدا كنند تا شرایط کلان فعالیت رقابتی برای تولیدکنندگان داخلی از طریق رفع این معضلات فراهم شود. معضلاتی مانند مصیبت تامین نقدينگي، عدم تقارب نرخ بهره، نرخ تورم و نرخ تسهیلات تولید، نبود مکانیزم پوششی ریسک ارز، نامطلوب بودن شرایط  کشور در جذب سرمایه خارجی، نداشتن استراتژي صنعتي صادرات محور، قوانین سختگیرانه و سلیقه‌ای بیمه و ماليات، عدم ثبات قوانین و مقررات، تصدی‌گری دولتی و رقابت دولت با بخش خصوصي، قيمت گذاري دولتی و بروکراسی زیاد، شبکه حمل و نقل و توزیع گران، اجرای سلیقه ای خصوصی سازی، رانت و فساد هدفمند و گسترده، مبارزه ناکارآمد با قاچاق، عدم تامين مناسب مواداوليه توسط شركت‌هاي بزرگ دولتي، ضعف در ارتباطات بین‌المللی به دليل مسائل سياسي، عدم هماهنگي در تيم اقتصادي دولت و ناهماهنگي بین وزارتخانه‌ای، عدم شایسته سالاری، تعلل در جراحی ساختار دولت برای کاهش هزینه، وابستگی شدید دولت به خام فروشی، شتابزدگی در مدیریت واردات به دلیل وابستگی بودجه کشور به واردات ،بي‌توجهي به بنگاه‌هاي كوچك و متوسط از جمله اين مشكلات است. اما برخی عوامل دیگر را نیز می‌توان به عنوان عوامل درونی و قابل کنترل توسط تولیدکنندگان نام برد که بهبود آن‌ها نیازمند برنامه‌ریزی مدیریتی درون سازمانی به منظور افزایش بهره‌وری است كه شامل مواردی مانند مديريت سنتي، غيرماهر بودن پرسنل، فرآيندهاي غیرناب و به روز رساني نشده، عقب‌ماندگی تکنولوژیک و تجهيزات و ماشين آلات قدیمي، ضعف خدمات پس از فروش، ضعف در برقراري ارتباطات تجاري با رویکرد برندینگ و صادرات مي‌شود. به طور قطع موارد بسیار دیگری را می‌توان به عنوان معضلات تولیدکنندگان نام برد که در سازمان‌های مختلف وارد بودن و شدت آن‌ها نیز می‌تواند متفاوت باشد اما الزاما موفقیت این فرآیند در اجرای گام به گام است. فرآیندی مبتنی بر ترسیم صحیح وضعیت موجود، تحلیل و شناسایی عوامل بازدارنده، دسته‌بندی و اولویت‌گذاری و در نهایت تعیین راهکارهای عملیاتی زمان‌بندی و شاخص‌گذاری‌شده برای برطرف‌سازی این موانع است. ماهاتیر محمد به عنوان پدر مدرن‌سازی مالزی می گوید: «ما به جای استراتژی جایگزینی واردات، استراتژی توسعه صادرات را پی گرفتیم و اجازه دادیم خارجی‌ها با تکنولوژی خود، کشور ما را صنعتی کنند. در حالی که اگر خودمان می‌خواستیم هر یک از این تکنولوژی‌ها را بسازیم، ۳۰ تا ۴۰ سال طول می‌کشید.»
تمرکز و ایجاد مزیت در کالاهای ساخت داخل نیازمند تمرکز بر عوامل ریشه ای بازدارنده‌ای است که توان صادرات را از تولیدکنندگان کشورمان گرفته و دادن شعار صرف و داشتن انتظار نا به جا از مصرف کننده برای خرید کالای غیررقابتی ایرانی، تکرار اشتباهی است که مثال‌های فراوانی در تجربیات تلخ ناکارآمدی این تفکر شکست خورده در کشورمان وجود دارد و لازم است تا دولت به طور جدی و موثر و به دور از فضای تخیلی و شعارگونه برای حل آن‌ها گام بردارد.