روزنامه اعتماد
1397/02/18
پاسخ فعالان سياسي اصلاح‌طلب، اصولگرا و اعتدالگرا به پرسش‌هاي «اعتماد»: برجام و تحليل سه‌جناح
زهير موسوي| هرچه به 22 ارديبهشت نزديك مي‌شويم، چالش ماندن يا برهم خوردن «برجام» كه مهم‌ترين دستاورد دولت حسن روحاني است جدي‌تر مي‌شود. برخي معتقدند اظهارات اخير ترامپ كه يك فعال اقتصادي است مصرف خارجي داشته و امريكا هيچگاه از برجام خارج نخواهد شد. در طرف مقابل گروهي هستند كه معتقدند برجام همين امروز برهم خورده و 22 ارديبهشت تنها موضع رسمي امريكا اعلام خواهد شد. دسته دوم همان كساني هستند كه از روزهاي نخست مذاكرات بانگ مخالفت با دولت را بلند كرده و اعلام كرده‌اند موافق مذاكره با قدرت‌هاي جهاني نيستند؛ اين گرايش فكري- سياسي اكنون خود را در يك قدمي تحقق آرزوي خود كه همان برهم‌خوردن برجام است، مي‌بيند. «اعتماد» از فعالان سياسي سه جناح «اصلاح‌طلب»، «اصولگرا» و «اعتدالگرا» پرسيده است:1- در صورت برهم خوردن برجام، چه تغييراتي در بدنه اجتماعي روحاني رخ خواهد داد؟
2- آيا با برهم خوردن برجام اقبال عمومي به اصولگرايان بيشترخواهد شد؟
3- راهبرد جريان اصلاحات در قبال دولت و افكار عمومي پس از برهم خوردن برجام چيست؟
با توجه به اينكه اغلب اصولگرايان در زمان تصويب برجام از مخالفان اين توافق بودند، در صورتي كه امريكا از برجام خارج شود آيا بهبودي در وضعيت جريان راست در فضاي داخلي ايران ايجاد خواهد شد؟ اقبال و گرايش افكار عمومي به اين جريان تغيير خواهد كرد؟
امير محبيان، فعال سياسي اصولگرا: اصولگرايان در قبال برجام داراي موضع واحدي نبودند؛ گروهي آن را با تركمنچاي مقايسه مي‌كردند و گروهي ديگر آن را يك ضرورت ولو نامطلوب مي‌شمردند ولي همه در يك نكته مشترك بودند و آن اينكه بايد مذاكرات از موضع بدبينانه نسبت به امريكا و در‌راستاي دريافت حداكثر امتياز از اين مذاكرات به نفع منافع ملي صورت گيرد. خط كلي اصولگرايان اين نيست كه برجام شكست بخورد تا از آن بهره‌برداري سياسي كنند. اگر كسي يا جرياني چنين فكري داشته باشد فارغ از فرصت‌طلبي حتما نسبت به منافع ملي خيانتكار است. اما ما معتقديم نبايد سرنوشت‌مان را به بقاي برجام گره بزنيم. اگر چنين كنيم و غرب از آن مطلع شود؛ عملا برجام به نقطه ضعف ما تبديل شده و دايما بر آن فشار وارد مي‌شود. شخصا معتقدم با توجه به شرايطي كه بود ظريف و تيم مذاكره‌كننده كار خوبي انجام دادند و فرصتي را براي مانور سياسي و ديپلماتيك براي نظام ايجاد كردند ولي شديدا مخالف افزايش انتظار و توقع مردم از نتايج محتمل برجام بوده و هستيم؛ در حال حاضر هم نبايد در مردم اين حسي پديد آيد كه با خروج ترامپ از برجام و انحلال آن به پايان راه مي‌رسيم. بايد خود را براي ادامه راه بدون برجام آماده كنيم. اگر خود را براي سخت‌ترين وضعيت آماده كنيم اگر هم در برجام مانديم بايد فرصت‌هاي نسيه را سريعا نقد كنيم. بايد به خودمان و بقيه تفهيم كنيم كه برجام يك واقعه در مسير ديپلماسي اين كشور است نه تمامي ديپلماسي ما.
برهم خوردن برجام به نفع مردم است يا ادامه برجام؟
محمدجواد قديري‌ابيانه، فعال سياسي اصولگرا: برجام در چند مرحله شكست خورده است. در مرحله اول امتيازات نقد بسيار زيادي در مقابل تعهدات محدود و نسيه غرب تقديم طرف مقابل شد.
بايد توجه داشت كه غرب به همان تعهد نسيه خود نيز در طول اين مدت عمل نكرد. اين عدم تعهد هم در دوران اوباما و هم در دوران ترامپ وجود داشت. يكي از اصلي‌ترين تحريم‌هايي كه قرار بود با برجام لغو شود تحريم بانكي ايران بود اما اين اتفاق نه در دوره ترامپ و نه در دوره اوباما رخ نداد. به اعتقاد من، مشكل اصلي مردم و دولت هستند. دولتي كه به اميد برجام 5 سال از اتخاذ تدابير لازم در‌راستاي اقتصاد مقاومتي اجتناب كرد و مردمي كه بدون توجه به نياز‌ها و وظايف خود متاسفانه جزو كم‌كارترين مردمان دنيا
هستيم. واقعيت آن است كه برجام شكست خورده و ايران امتيازات يكسويه زيادي را به امريكا و اروپا داده در حالي كه طرف غربي به همان تعهدات محدود خود عمل نكرد كه اگر به همان تعهدات محدود عمل مي‌كردند ايران نيز از برجام سود مي‌برد. اگر امريكا اعلام كند از برجام خارج مي‌شود، دولت بايد بلافاصله اعلام كند برجامي باقي نمانده كه ايران بخواهد به آن پايبند بماند.
برهم خوردن برجام به نفع مردم است يا پا‌برجا ماندن آن؟
محمدعلي پورمختار، نماينده مجلس: مخالفت اصولگرايان از ابتدا با برجام به دليل آشنايي اين جريان سياسي با بدعهدي‌هاي امريكا بود. از همان ابتدا جريان اصولگرايي به امريكا اطمينان نداشت زيرا اين كشور در طول روابط خود با ايران صرفا منافع خود را مورد توجه قرار داده و از ابزار‌هاي بين‌المللي براي استعمار و تحميل فشار به ساير كشورها استفاده مي‌كند. امريكا امروز بهتر از هركس ديگري مي‌داند كه ايران پايبندي كامل به برجام داشته درحالي كه هيچ كدام از طرفين ديگر به تعهدات خود عمل نكرده‌اند.
ما اصلا از برهم خوردن برجام نگران نيستيم زيرا اين توافق آورده‌اي براي ما نداشت. ايالات‌متحده پس از برجام، دشمني‌ها، تحريم‌ها و تعارضات خود با جمهوري اسلامي ايران را افزايش داد بنابراين برجام هيچ سودي نداشته است كه حالا برهم‌خوردن آن بخواهد براي كشور مضر باشد. مردم ما بدتر از برجام را ديده‌اند كه به عنوان نمونه مي‌توان به حمايت امريكا از صدام اشاره كرد. نه ماندن در برجام نفع دارد و نه خروج از آن ضرر بلكه اين يك بازي است كه امريكا براي فشار به ساير كشورها به راه انداخته است. اگر امريكا در برجام به تعهدات خود عمل مي‌كرد ايران نيز از اين توافق سود مي‌برد اما وقتي اين كشور به صورت آشكارا اين توافق را نقض كرده است، ماندن در آن نفعي براي مردم و كشور نخواهد داشت.
از بين رفتن «برجام» چه تاثيري در فعاليت سياسي جريان اصولگرايي خواهد داشت؟
سيدمحمد حسيني، سخنگوي جمنا: جريان اصولگرايي از آغاز مذاكرات نسبت به نتيجه آن خوش‌بين نبود زيرا اين جريان به بد‌عهدي و غير‌قابل اعتماد بودن طرف امريكايي ايمان داشت اما خوش‌بيني جريان اصلاح‌طلب به طرف امريكايي بيش از اندازه بود. اكنون پس از گذشت سال‌ها از توافق برجام، پيش‌بيني جريان اصولگرايي درست از آب درآمده و ما شاهد هستيم كه طرف امريكايي توافق به هيچ كدام از تعهدات خود پايبند نيست.
اميدوارم اين اتفاق سبب شود تا در موضع‌گيري عليه امريكا، يكپارچگي و انسجام در كشور ايجاد شود. با برهم خوردن برجام، اعتماد مردم به جريان اصولگرايي بيشتر جلب شده و افكار عمومي متوجه خواهد شد اگر انتقادي در گذشته وجود داشته از باب دلسوزي و رعايت مسائل كشور بوده است نه كينه‌توزي و دشمني. پيش‌بيني من از شرايط سياست داخلي ايران در دوران پسا‌برجام آن است كه اعتماد مردم به جريان اصولگرايي بيش از پيش خواهد شد.
راهبرد اصلاح‌طلبان در صورت برهم خوردن برجام در قبال دولت و افكار عمومي چيست؟
مجيد انصاري، عضو مجمع روحانيون مبارز: آنچه قبل از هر اقدامي در مسائل مهم داخلي و بين‌المللي مي‌تواند موثر و پشتوانه اقدامات عملي بعدي باشد وحدت، انسجام داخلي، همدلي و همزباني است. اصلاح‌طلبان بايد به عنوان بخش مهمي از جامعه كه همواره تعهد خود را به منافع ملي، پيشرفت كشور و منافع مردم نشان داده‌اند بايد راهكار‌هاي موثر و دلسوزانه خود براي مقابله با برهم خوردن احتمالي برجام، در حوزه سياست داخلي و خارجي را به مسوولان انتقال داده و به رفع مشكلات كمك كنند. آنچه مهم است ما بايد در مساله برجام و همچنين ساير مسائل كه به امنيت ملي كشور مربوط مي‌شود، همراهي و هم‌افزايي داشته باشيم تا كشور از مشكلاتي كه دشمنان قصد تحميل آن را دارند، به سلامت عبور كند. اين موضوع بايد مهم‌ترين رويكرد اصلاح‌طلبان باشد. نكته‌اي كه بايد به آن توجه داشت آن است كه برهم خوردن برجام هيچگونه تاثيري در موقعيت و سرمايه اجتماعي جريان اصلاحات نخواهد داشت.
خروج احتمالي امريكا از برجام چه تاثيري در موقعيت اجتماعي اصلاح‌طلبان خواهد داشت؟
غلامرضا ظريفيان، فعال سياسي اصلاح‌طلب: در تحليل مسائل و موضوعات مربوط به برجام نبايد تاريخ را حذف كرد. اگر تاريخ را حذف كنيم، متوجه نخواهيم شد كه در چه شرايطي وارد توافق برجام شديم و ايران چه شرايط بين‌المللي، منطقه‌اي و داخلي در اثر تحريم‌ها داشت.
اما به هر روي اغلب توافقات بين‌المللي در دنيا با كم و كاستي‌هايي در اجرا يا بدعهدي‌هاي يك طرف مواجه مي‌شود. كسي پيش‌بيني نمي‌كرد كه پديده‌اي چون ترامپ با نگاه‌هايي پارانوييدي و وابسته به جريان‌هاي افراطي در عرصه بين‌الملل و خاورميانه چنين مشكلاتي را ايجاد خواهد
كرد.
نبايد فراموش كرد كه اين مسائل رخ داده در برجام به صورت غيرمترقبه بوده و جامعه هم اين موضوع را درك خواهد كرد چرا كه اصلاح‌طلبان يا روحاني مدعي نشده‌بودند پس از برجام تمام زمام امور بين‌الملل را به دست خواهند گرفت. ايران در توافقنامه برجام يك سوي ماجرا است و سوي ديگر 6 قدرت بزرگ جهاني قرار دارد اين موضوعي است كه مردم هم مي‌دانند و هم درك مي‌كنند گرچه به هر حال خروج از برجام پيامدهايي دارد.
البته نبايد فراموش كرد كه تصور تبعات خروج از برجام بيشتر از آن چيزي است كه رخ خواهد داد. وقتي جامعه با واقعيت رو به رو شود نگراني‌هاي ايجاد شده هم تعديل خواهد شد. مسوولان هم بايد به مردم اطلاعات درست بدهند و اجازه ندهند روز به روز نگران‌تر شوند. اما به طور كلي نمي‌توان گفت تاثير برجام بر بدنه اجتماعي حامي دولت يا اصلاح‌طلبان چيست و آيا تاثير مستقيمي دارد يا خير اما اصولگرايان هم نبايد از آسيب رسيدن به موقعيت اصلاح‌طلبان خوشحال باشند چرا كه اگر مردم از اصلاح‌طلبان نااميد شوند اقبالي به اصولگرايان نخواهند داشت و كل مجموعه ضرر مي‌بيند.
راهبرد اصلاح‌طلبان درصورت برهم خوردن برجام در قبال دولت و افكار عمومي چيست؟
عباس عبدي، فعال سياسي اصلاح‌طلب: راهبرد اصلي جريان اصلاحات درصورت برهم خوردن برجام همان مسيري است كه بايد در گذشته در آن حركت مي‌كرد كه برجام دچار اين مشكل نشود. چرا برجام دچار مشكل شد؟ تنها مشكل برجام روي كار آمدن ترامپ نبود كه نمي‌خواهد اين موضوع را انجام دهد، مساله آن است كه ما بايد روي وحدت سياست داخلي خود دست بگذاريم. ما اگر در داخل وحدت نداشته باشيم، ممكن نيست بتوانيم سياست خارجي موثري را به پيش ببريم. زماني كه وحدت داخلي ما خدشه‌دار شد و به آن اهميت ندهيم، نتيجه اين مي‌شود كه ترامپ به خود اجازه مي‌دهد هركاري را انجام دهد. بنابراين مساله ما در سياست داخلي رسيدن به وحدت است. چه برجام باشد، چه نباشد راهبرد ما بايد بازسازي سياست داخلي باشد. كشوري كه سياست داخلي آن به سياست خارجي گره خورده و تحت تاثير آن است، استقلال خودرا از دست داده. موضوع حايز اهميت آن است چنانچه ما در مسيري حركت كنيم كه قدرت داخلي و سياسي خود را تقويت كنيم، ديگر تحت تاثير ماندن يا نماندن برجام نخواهد بود.
برجام يا هر توافق ديگري زماني موثر است كه بازتاب سياست داخلي باشد. اگر جريان اصلاح‌طلب خط‌مشي خود را در اين مسير قرار دهد بعيد است با مشكل مواجه شود. اگر برجام نبود مشكلات بسيار عميق‌تر از امروز بود. ظاهرا برخي علاقه دارند نگاه به خارج را تعميم دهند. آن كساني كه از طريق نگاه به خارج مي‌خواستند مسائل داخل را حل كنند امروز بايد پاسخگوي اين موضوع باشند. ديدگاه ديگري بود كه نگاه متفاوتي به خارج داشت. اين عده هميشه نگاه به خارج داشته و متصور بودند كه بازيچه بيگانه هستند. بنابراين هر دو ديدگاه بايد از اين موضوع درس گرفته تا بازيچه سياست خارجي ديگران نشوند.
شكست برجام چه تاثيري در بدنه اجتماعي حامي دولت خواهد داشت؟
غلامعلي دهقان، عضو حزب اعتدال و توسعه: برجام منعكس‌كننده نگرشي بود كه بايد با جهان در روابط بين‌الملل تعامل داشت تعاملي كه مي‌تواند در يك بازي برد- برد تعريف شود. به همين دليل ايران موفق شد دستاوردهاي قابل توجهي هم به دست بياورد. براي مثال مقوله ايران‌‌هراسي و حتي اسلام‌هراسي به سمت ايران كاهش پيدا كرد هرچند در همين 5 سال گذشته داعش نمونه‌اي از خوانش سخت‌گيرانه از اسلام ارايه داد ولي جمهوري اسلامي نشان داد كه اسلام مي‌تواند دين رحمت باشد. علاوه بر اين برجام باعث شد قطعنامه‌هاي ظالمانه شوراي امنيت سازمان ملل كه تحريم‌هاي ناخوشايندي براي ملت ايران آورده بود، معلق شود و در عوض جايگاه سهميه نفتي ايران به قبل از تحريم‌هاي شوراي امنيت برگردد كه همين باعث نوعي ثبات در اقتصاد ايران شد.
با اين وجود پديده ترامپ در امريكا بر آن است تا برجام و دستاوردهايش دچار نوعي به خطرافتادن شده است هرچند بايد منتظر تصميم نهايي پديده قرن 21 امريكا يعني ترامپ بود. در شرايطي كه مثلث ترامپ بن‌سلمان و نتانياهو جنگ رواني خود را مدتي است شروع كرده و اقتصاد كشور را نشانه رفته‌اند، مي‌طلبد كه همه جناح‌هاي سياسي به دور از اختلاف سليقه‌هاي داخلي و به دور از كدورت‌هاي گذشته به اين باور برسند كه ضد انقلاب و مثلث فوق‌الذكر در نهايت ميل به براندازي نظام سياسي كشور دارد. آنها در همين راستا به اختلافات مردم و مسوولان و جناح‌ها اميد بسته‌اند چنان كه در اعتراضات دي ماه هم ديديم از كاه كوهي ساختند و چنان وانمود مي‌كردند كه انگار تا چند روز ديگر نه از نظام اثري است نه از انقلاب.
البته اينان حق دارند كه با توجه به نفوذ فزاينده انقلاب اسلامي در خاورميانه نگران باشند اما بايد بپذيرند ايران قدرت خود را از تاريخ ريشه‌دار خود، مساحت گسترده خود و فرهنگ اصيل خود مي‌گيرد بنابراين ما نيستيم كه با آنها كنار بيايم بلكه آنها بايد قدرت تاريخي و قدرت فرهنگي ما را باور كنند و واقعيت‌هاي منطقه رود سند تا درياي مديترانه را از خليج فارس تا قفقاز را قبول كنند.
تجربه نشان داده كه هر گاه ملت ايران به اين جمع‌بندي رسيده كه قدرت‌هاي خارجي ناجوانمردانه قصد تضعيف دولتمردان و منافع ملت را داشته‌اند با تمامي مشقات و سختي‌ها از دولت خود و مرزهاي كشور حمايت كرده‌اند. تجربه آغازين روزهاي انقلاب كه دشمن خارجي در پي تجزيه ايران بود گواه اين مطلب است. در آن ماجرا ايرانيان با دل و جان راه را بر تجزيه‌طلبي بستند. همچنين در قضيه جنگ تحميلي 8 ساله عراق صدام رهبر وقت اين كشور فكر مي‌كرد به زودي خوزستان را تصرف و پس از آن نظام نوپاي جمهوري اسلامي را سرنگون مي‌كند اما آنكه پس از چند سال براي صلح التماس مي‌كرد، صدام بود. بنابراين در شرايط فعلي هم كه دولت اعتدال حسن‌نيت خود را با منطق برد- برد به جهان اعلام كرد ايرانيان متوجه هستند كه دولت مورد تاييدشان تمامي تلاش خود را انجام داد تا در تعامل با كشورهاي ديگر منافع ملي را تامين كند بنابراين به مصداق گفته آن رهبر فلسطيني كه گفت هر ضربه‌اي كه ما را نكشد ما را محكم‌تر و مستحكم‌تر مي‌كند ملت ايران با همراهي دولت منتخب خود اين گردنه سخت را پشت سر خواهد گذاشت.
سایر اخبار این روزنامه
دلبسته اين خاكم
شهادت فتاح به نفع روحاني
پاسخ فعالان سياسي اصلاح‌طلب، اصولگرا و اعتدالگرا به پرسش‌هاي «اعتماد»: برجام و تحليل سه‌جناح
وزراي خارجه انگلستان و فرانسه با امريكا اتمام حجت كردند: آخرين تشويق‌ها و تهديدها
تغيير توازن به نفع مقاومت
مروري بر اظهارنظر 7 نفري كه مي‌خواهند كليد پايتخت را به دست بگيرند: كدام يك برنامه ضد فساد دارند؟
قدر هنر بدانيم
به كجا چنين شتابان
تريبون خيلي آزاد
ثبات مديريتي در ميراث فرهنگي
فقدان سياست شهري
افزايش سطح نفوذ نرم ايران
منافع ماندن در برجام
جايزه‌اي براي «باركيندو»
