احتیاط و تدبیر دولت

آفتاب یزد- گروه سیاسی: جهانگیری اخیرا با توجه به نزدیک شدن مردادماه و آغاز مرحله اول تحریم‌های جدید علیه ایران یکی از راهکارهای مقابله با تحریم‌های آمریکا را تهاتر نفت با کالاهای اساسی دانسته است.
وی در جلسه ستاد اقتصاد مقاومتی اما پا را از این پیشنهاد فراتر گذاشته و خواستار تشکیل کارگروهی تحت عنوان کمیته تهاتر با عضویت وزارتخانه‌های نفت، صمت، امور خارجه، امور اقتصادی و دارایی، جهاد کشاورزی و سازمان برنامه و بودجه شد.
به گفته او، این کارگروه، تهاتر نفت با کالاهای اساسی را برنامه‌ریزی و سازوکار آن را تعیین می‌کند.



خاطره‌‌هایی از تهاتر نفت
قطعا شرایط تحریم، شرایط عادی نیست و انتظار روابط عادی نیز دراین شرایط نباید داشته باشیم. اما ایران در سال 91 و دراوج تحریم‌ها نیز به نوعی دیگر چنین موضوعی را تجربه کرده بود. تهاتر آن روزها هم تیتر خبرگزاری‌ها و مطبوعات شده بود. تیترهایی مثل: «توافق ایران و ترکمنستان برای تهاتر گاز با کالا»، «تهاتر، چاره کار»، «در بودجه سال 91 برای وزارت نیرو تهاتر لحاظ شد» و ... این‌ها تنها برخی از تیترهای مربوط به آن سالهاست، در آن زمان نیز هرچند به صورت مستقیم از سیاست تهاتری سخنی به میان نمی‌آمد اما عملا این مبادلات جای تبادل ارز را گرفته بود.
عده‌ای می‌گویند تهاتر در آن زمان سیاست موفقی نبود چرا که در ازای تبادل نفت، اتفاقات دیگری افتاد مثلا به جای ورود کالاهای ضروری، کالاهای بنجل چینی به ایران سرازیرشد . اما بی تردید با وقوع برجام ، مبادلات بین‌المللی دگرگون شد، اقتصاد بسته ایران رو به سمت تنفس گام برداشت و به نظر می‌آمد درهای بازارهای بین المللی یکی پس از دیگری به روی ایران باز خواهد شد.
اما ماجرای خروج ترامپ ازبرجام و حالا تحریم‌هایی که بناست در دو مرحله یکی در مردادماه و دیگری در آبان ماه به سراغ ایران بیایند وضعیت را دوباره پیچیده کرده است تا حدی که اسحاق جهانگیری از تشکیل کارگروه تهاتر می‌گوید. اکنون پرسش اینجاست که با توجه به تجربه نه چندان خوب در سال 91 از موضوع تهاتر اینبار دولتمردان باید چگونه عمل کنند تا از گذشته درس گرفته و موفق عمل کنند؟

خطراتی که دارد
علی صوفی وزیر تعاون دولت اصلاحات با تاکید بر اینکه تهاتر در سال 91 در شرایطی صورت گرفته بود که ایران از نظر نقل و انتقالات ارزی مشکل داشته و در تحریم بوده است، به آفتاب یزد می‌گوید: «سخنان جهانگیری مبنی بر تشکیل کارگروه تهاتر به آن معناست که تحریم‌ها از سوی آمریکا جامه عمل می‌پوشد و از همین رو مقامات پیشاپیش در حال چیدن تدابیری برای مقاومت در برابر چنین موضوعی هستند.»
وی پیرامون این که این اقدام ممکن است چه خطراتی برای ایران داشته باشد، اظهار می‌دارد: «‌قطعا این موضوع برای ما می‌تواند مشکلاتی بیافریند مانند اینکه آن کشورهایی که با ما معامله تهاتری خواهند کرد از این شرایط سوءاستفاده کنند؛ معمولا این کشورها کالاهای خودشان را در چنین شرایطی با قیمت گران و یا با کیفیت پایین به ما می‌دهند یا آنکه مامجبورمی‌شویم قراردادهایی را ببندیم که اساسا به آن نیازی نداریم. به هر حال تجربه نشان داده شرایط فعلی شرایطی نیست که کشور قادر باشد بدون آسیب و خسارت آن را پشت سر بگذارد بنابراین سیاست تهاتری، خسارت‌هایی برای ما خواهد داشت .»
مجیدرضا حریری نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران هم درباره مشکلات سیاست تهاتری به آفتاب یزد می‌گوید:« این مسئله می‌تواند باعث تقاضای کاذب واردات و یا منجربه آسیب تولید داخلی شود، باید در کنار این موضوع توانایی ایران را نیز در نظر گرفت. این که تا چه اندازه می‌توانیم تهاتر انجام دهیم و کشور مقابل را نیز دراین موضوع همراه با خود کنیم نیز حائزاهمیت است. فراموش نکنیم تهاتر برای ما یک راه حل است اما تنها راه حل نیست.»
چه کنیم ؟
اما با توجه به این خطرات باید چگونه عمل کرد تا این سیاست کمترین آسیب را به کشور بزند؟ کدام یک
از کشورها در چنین شرایطی قابل اعتمادند
و از سویی حاضرند علی رغم تحریم‌های آمریکا که تحریم‌های نفتی را نیز شامل می‌شود ازما نفت گرفته و به ما کالا دهند؟ صوفی در پاسخ به این سوال می‌گوید: «کشورهایی که نفت ما را بعد از تحریم‌ها می‌خرند و در برابر سیاست‌های آمریکا تسلیم نشوند و می‌خواهند به همکاری شان با ما ادامه دهند، معدودند. چندان حق انتخاب نداریم. ما باید به همین کشورها روی آوریم ولی تلاش کنیم تا این کشورها نه تنها حاضر شوند به ما کالا بدهند بلکه بپذیرند تا یکسری پروژه‌ها را نیز در کشور قبول و در آن سرمایه گذاری کنند.»
حریری نیز درباره اینکه در مسئله تهاتر باید چه کشورهایی در اولویت قرار بگیرند؟ اظهارداشت:
« کشورهایی که می‌توانند این کار را انجام دهند کشورهای زیادی نیستند. تهاتر ایران عمدتا در حیطه نفت و پتروشیمی‌است و اصولا در شرایط فعلی خریداران نفت و پتروشیمی‌ایران نیز خریداران زیادی نیستند. کشورهایی مثل چین، ترکیه، هند و روسیه می‌توانند در راس این کشورها باشند البته باید دید که آیا کشورهای مقابل نیز به تهاتر راضی
هستند ؟ و سپس می‌بایست بررسی کرد که
چه شرایطی را باید دراین باره مدنظر قرار داد.»
در مجموع اظهارات جهانگیری مبنی بر تشکیل کارگروه بدان معناست که می‌بایست خود را برای شرایطی متفاوت طی ماه‌های آتی آماده کرد.
به هرروی در زمانی که ما در شرایط تحریم
قرار می‌گیریم می‌توانیم همه امکانات دورزدن تحریم را به عنوان یک راهکار بررسی کنیم به شرط آنکه دراین میان نقاط خطر را شناسایی و
رفع کنیم ولی در عوض نقاط قوت را برجسته کرده و به آن تکیه زنیم. تهاتر نیز یکی از آن راه‌هاست و اگر کشوری حاضر باشد تحت منفعت ملی ما این کار را انجام دهد، می‌توان از این راهکار بهره برد. البته با رعایت همه ملاحظات .