خصوصی‌سازی زیر سایه بحران اقتصادی

محمد هدایتی - آمار نشان می‌دهد که بیشترین حجم واگذاری و خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی پیش از دولت حسن روحانی در سال 1388 اتفاق افتاده است‌؛ در سالی به لحاظ سیاسی ملتهب که همه توجهات معطوف به صحنه سیاسی است و خبرهای مربوط به واگذاری‌های اینچنینی کمتر دنبال می‌شود‌. در این سال شرکت مخابرات در فرآیندی که هنوز درباره آن شبهات وجود دارد واگذار شد. شرکتی سودده که باید طی مراحل قانونی مختلف واگذار می‌شد به یکباره و به سرعت و با حذف رقبا واگذار شد‌. این الگویی خطرناک برای واگذاری است و برخی قدرتمندان به خوبی از آن استفاده کرده‌اند آن هم با این روال که در زمانه یک شوک سیاسی و اجتماعی، نهادهایی سودده به نزدیکان و حامیان خودی واگذار می‌شود‌. جامعه هم حواسش جای دیگری است و نظارت چندانی وجود ندارد‌.
حالا بعد از نزدیک به 10 سال این الگو در حال تکرار است‌. در حالی که بحران اقتصادی همه ارکان کشور را درگیر ساخته است و وضعیت تورم، سرنوشت ارز و سیاست خارجی در کانون توجهات است خبر می‌رسد که واگذاری‌های بزرگ در حال انجام است؛ واگذاری‌هایی که مساله‌دار هستند و اصول شفافیت، رقابت و مزایده در آنها چندان رعایت نشده است‌. برای مثال واگذاری شرکت کشت و صنعت مغان در چند وقت اخیر بسیار خبرساز بوده است‌. درباره اینکه خریداران تا چه حد واجد صلاحیت بودند و مراحل قانونی را طی کرده‌اند هم تردیدهای جدی وجود ندارد‌. شاید یکی از دلایلی که خصوصی‌سازی هیچ گاه در ایران فرجام مناسبی نیافت، همین باشد‌. خصوصی‌سازی بیشتر فرصتی قلمداد می‌شود برای نوعی حامی‌پروری، برای تقویت حامیان و نزدیکان‌. نه ابزاری است برای کاستن از هزینه‌های دولت و نه مکانیسمی برای تقویت بخش خصوصی‌. به‌خصوص در میانه‌های بحران‌ها، در زمانه‌ای که جامعه در شوک است باید مراقب واگذاری‌ها بود‌.
hedayati.mohammad@yahoo.com