روزنامه آرمان امروز
1401/07/28
تهران-ریاض، تهدیدها و فرصت‌ها
آرمان امروز/گروه ديپلماسي: روابط ايران-عربستان در طول سال‌هاي اخير پرتنش دنبال شده است و پس از وقايع دي ماه سال 94 که منجرب به آتش‌سوزي در کنسولگري عربستان در مشهد شد بايد گفت روابط کم رونق اين 2 کشور به صورت کامل قطع شد و مسئولان اين 2 همسايه وارد تنش‌هاي زيادي شدند. در ماه‌هاي اخير اما کشورهايي مانند عراق تلاش کردند تا با ايجاد نشست‌هايي تنش را بين ايران و عربستان کاهش دهد ولي اين نشست‌ها به دليل ناآرامي در بغداد بعد از شش دوره متوقف شده است. نبايد فراموش کنيم که در بهبود روابط اين دو کشور سليقه ديگر کشورها هم دخيل است. به‌خصوص عربستان که در چهارسال رياست جمهوري «دونالد ترامپ» فاصله بيشتري از ايران گرفت ولي پس از آن هنگامي که سياست‌مداران آل سعود حمايت آمريکايي‌ها را کم رنگتر از پيش ديدند سعي کردند تا براي بهبود شرايط با پيام‌هايي به‌دنبال تغيير وضعيت باشند. پس از آن بود که طرف‌هاي ايراني سيگنال‌هايي براي نزديکي با همسايه خود ارسال کردند. ولي سطح تنش آنقدر زياد است که چشم انداز مشخصي براي بهبود وضعيت ديده نمي‌شود. حالا باتوجه به تغييراتي که در جهان در حال شکل‌گيري است به‌نظر بسياري از مناسبات دستخوش تغيير خواهد شد و آينده روابط ايران-عربستان هم قطعا وارد فاز جديدي خواهد شد. هرچند مسئولان 2 طرف در پيام‌هايي که در رسانه‌ها مطرح مي‌کنند براي دستيابي به نتيجه مطلوب فاصله زيادي دارند ولي همچنان سعي مي‌کنند که درب‌هاي مذاکرات را با توجه به اختلافات ايدئولوژيکي که وجود دارد نيمه باز نگاه دارند. براي روشن شدن اين موضوع مي‌توانيم به پلتفرم ناتوي خاورميانه هم اشاره‌اي کنيم که کشورهاي عربي خليج فارس به سادگي به چنين اتحاد نظامي تن نداده‌اند. از مکث اين کشورها که به‌نوعي عربستان در راس آنها حضور دارد، از پيوستن به يک اتحاد نظامي که ايران را هدف قرار مي‌دهد، دوري مي‌کنند و به‌نظر بيشتر راه ديپلماسي در روابط با ايران را دنبال مي‌کنند. مقامات ارشد در «رياض»، «ابوظبي» و «دوحه» تصريح کرده‌اند که نتيجه مذاکرات براي احياي توافق هسته‌اي ايران هر چه باشد، آنها همچنان به راه ديپلماسي با تهران ادامه خواهند داد. يک ديپلمات پيشين که در ادامه گفت‌وگوي او را با خبرنگار ما مي‌خوانيد معتقد است بهبود روابط با عربستان مي‌تواند شاه کليد بهبود روابط ديپلماسي با کشورهاي حاشيه خليج فارس و حتي ساير کشورهاي مسلمان مانند «پاکستان»، «اردن» و ... خواهد بود.«قاسم محب‌علي»، تحليلگر مسايل بين‌الملل و ديپلمات پيشين در پاسخ به اين سوال که بهبود روابط ايران-عربستان چه تاثيري مي‌تواند بر روابط ايران با ساير کشورها داشته باشد، به خبرنگار «آرمان امروز» مي‌گويد: «ايران و عربستان اشتراکات بسياري با هم دارند از جمله اين مشترکات مي‌توانيم به موضوعاتي مانند «دين»، «روابط مشترک اقتصادي در زمينه سوخت و انرژي»، «روابط امنيتي» و «فرهنگي» اشاره کنيم که در حال حاضر تنها روابط ديني و امنيتي بين 2 کشور وجود دارد که اين موضوعات هم با فراز و نشيب‌هاي زيادي همراه است. در هر صورت نمي‌توان اشتراکات اين 2همسايه را ناديده بگيرم.»
او در پاسخ به اين سوال که بهبود روابط ايران-عربستان چه تاثيري بر روابط ديپلماتيک ايران و ديگر کشورها دارد، ادامه مي‌دهد: «توجه داشته باشيد که عربستان سعودي تاثير زيادي بر کشورهاي اسلامي دارد و اين نفوذ نه‌تنها در مورد کشورهاي حوزه خليج فارس وجود دارد بلکه در ساير کشورهاي مسلمان مانند «پاکستان»، «اردن»، «مصر»، «ليبي»، «کويت» و ... هم ردپاي عربستان را مشاهد مي‌کنيم. البته در مورد کشورهاي مسلمان مانند «سوريه»، «قطر»، «عراق»، «عمان» و ... موضوع متفاوت است زيرا اين کشورها ترجيح مي‌دهند که نزديکي خود با ايران را حفظ کنند. با اين توضيح بايد بهبود روابط ايران-عربستان را شاه کليد روابط ايران با ساير کشورهاي مسلمان بدانيم که در پازل جديد منطقه‌اي و جهاني براي هر 2 کشور نيازي اساسي به نظر مي‌رسد. فراموش نکنيد که عربستان مي‌داند که بهبود شرايط با ايران مي‌تواند تاثير مثبت منطقه‌اي را ايجاد کند.»
او در همين موضوع و با پرداختن به مواضع عربستان در قبال ايران اضافه مي‌کند: «فراموش نکنيد که هرچه وضعيت امنيتي ايران در منطقه بهبود پيدا کرده است ولي وضعيت اقتصادي باتوجه به تحريم‌هاي يک جانبه آمريکا متزلزل شده است. ولي عربستان همواره از ذخاير مالي عظيمي برخوردار است و در اين خصوص هر 2 کشور داراي پتانسيل‌هاي مخصوصي هستند. با اين وجود تغييراتي که در منطقه و جهان در حال شکل‌گيري است روابط تهران-رياض را غير قابل پيش‌بيني خواهد شد که شکل جديد اين پازل را سياست‌مداران و ديپلمات‌ها هم نمي‌توانند پيش‌بيني کنند. تنها «زمان» مي‌توان تاثيرات اين تغييرات را نشان دهد. يکي از موضوعاتي که مي‌تواند روابط 2 کشور را نزديک کند احياي مجدد برجام است. اين توافق مي‌تواند از سويي نياز مالي ايران را تامين کند و از سوي ديگر تامين کننده نيازهاي امنيتي عربستان باشد. در ماه‌هاي اخير شاهد اين هستيم که طرف‌هاي سعودي همواره بر مشخص شدن وضعيت برجام تاکيد مي‌کنند و اين نشان دهنده آن است که اگر ايران بتواند در احياي برجام موفق شود عربستان هم براي بهبود وضعيت کنوني اقداماتي را ايجاد خواهدکرد.»
اين تحليلگر مسايل بين‌الملل با تاکيد بر اينکه مسئولان عالي رتبه دستگاه ديپلماسي 2 طرف بايد براي حل چالش‌هاي موجود با يکديگر وارد گفت‌وگو شوند مي‌گويد: «6 دوره مذاکراتي که به ميزباني بغداد برگزار شد نشان از زمزمه‌هايي براي بهبود وضعيت ديپلماسي 2 کشور داشت ولي آنچه مشخص است اين سري گفت‌وگوها تنها در زمينه‌هاي امنيتي بود که تاکنون نتيجه روشني نداشته است و تهران-رياض همچنان در رسانه‌ها از مواضع پيشين خود عقب‌نشيني نکرده‌اند ولي به‌نظر در هر 2 کشور برخي خواستار برطرف کردن مشکلات و چالش‌ها هستند. اين نشست‌ها را زماني مي‌تواند مثبت ارزيابي کنيم که در سطح مقامات عالي رتبه برگزار شود. براي بهبود روابط تهران-رياض اين نشست‌ها بايد در سطح وزيران امور خارجه يا شخصيت‌هاي برجسته برگزار شود. چون زماني مي‌توانيم به بهبود شرايط اميدوار باشيم که افراد تصميم‌گير در 2سوي ميز رو در روي هم مذاکره کنند. توجه داشته باشيد که ديپلمات‌ها به تنهايي نمي‌توانند تصميمي براي خارج شدن از اين وضعيت بگيرند و در واقع چنين نفراتي تنها مجري سياست‌هاي 2 کشور هستند.»
محب‌علي با پرداختن به اهميت مسائل اقتصادي دوجانبه ادامه مي‌دهد: «همانطور که اشاره کرديم عربستان از اندوخته عظيم اقتصادي برخور دارد است و در اين زمينه روابط گسترده‌اي با کشورهاي جهان دارد ولي در مقابل شرکت‌هاي ايراني به‌دليل تحريم‌ها توانايي اين نوع فعاليت‌ها را ندارد و بسيار ضعيف شده‌اند. اگر روابط نزديک تهران-رياض شکل بگيرد نه‌تنها در منطقه خليج فارس تحول اقتصادي جديد به نفع ايران به وجود خواهد آورد بلکه در مناسبات اقتصادي ايران و ساير کشورهاي غربي و شرقي هم تاثير گذار است. نگاه ايران در بهبود روابط با عربستان مي‌تواند بيشتر اقتصادي باشد، چون در رقابت با ساير کشورهاي منطقه مي‌تواند سود بيشتر به خود تخصيص دهد. به‌هر حال اين 2 کشور همانطور که اشاره کرديم اشتراکات زيادي دارند و همچنين در يک منطقه زندگي مي‌کنند. در دوران رياست جمهوري «هاشمي رفسنجاني» و «محمد خاتمي» روابط خوبي بين تهران-رياض شکل گرفت که اگر بخواهيم روابط اقتصادي آن روزها را بررسي کنيم نتايج خوبي را مشاهده خواهيم کرد. به اين موضوع هم بايد اشاره کنيم که هر مشکلي که بين طرفين دعوا وجود دارد مي‌تواند با گفت‌وگو برطرف شود. البته ايران و عربستان به‌خوبي اين موضوع را مي‌دانند ولي دخالت ساير کشورها به‌خصوص آمريکا و ... در ادامه اين اختلافات تاثيرگذار است و اين تنها مسئولان 2 کشور نيستند که بايد براي بهبود روابط تصميم‌گيري کنند. اين موضوع هم بايد اضافه کنيم که حمايت عربستان سعودي از برخي رسانه‌هايي که بر عليه مواضع جمهوري اسلامي ايران فعاليت مي‌کنند يکي ديگر از چالش‌هايي است که در روابط 2کشور تاثيرگذار خواهد بود.»
ولايتي: سفارت‌هاي ايران و عربستان بايد فعال شوند
آرمان امروز: علي‌اکبر ولايتي با بيان اينکه ما با عربستان همسايه هستيم و بايد با هم همزيستي داشته باشيم، بر لزوم فعال شدن سفارتخانه‌هاي دو کشور تاکيد کرد.
مشاور مقام معظم رهبري در امور بين‌الملل در گفت‌وگو با شبکه لبناني الميادين گفت: ارتباط ميان تشکل‌هاي جبهه مقاومت بسيار خوب است و اين در حالي است که کشورهاي غربي متحد نيستند. ايران در قلب جبهه مقاومت است و در کنار يمن و لبنان و سوريه و فلسطين و عراق ايستاده است. اتفاقات اخير ايران أسف‌بار است اما اين امر چه ارتباطي با اين مساله دارد که مجموعه‌هايي مسلح از طرف بارزاني از خارج بيايند و مردم کُرد ما را بکشند؟ در حوادث اخير ايران، کشورهاي بيگانه به دنبال بهانه مي‌گردند و اين امر طبيعي نيست. واشنگتن و تل‌آويو آنقدر قوي نيستند که بتوانند طرح‌هاي خود را در ايران پياده کنند و ملت ايران اجازه تحقق چنين مساله‌اي را نخواهد داد. طي هفته‌هاي اخير نيروهاي داعشي از عراق به افغانستان انتقال داده شدند تا ابزار دست آمريکايي‌ها باشند. آمريکايي‌ها مي‌خواهند در مکاني باشند که بتوانند ثروت ديگر کشورها را غارت کنند. اروپايي‌ها پيش‌تر سياست مستقلي داشتند اما امروز دنباله‌رو واشنگتن شده‌اند. غربي‌ها بر اين باورند که جهان تک‌قطبي و آمريکا ابرقدرت است. وي درخصوص روابط ايران و عربستان نيز تاکيد کرد: ما همسايه عربستان هستيم و بايد با هم همزيستي کنيم؛ بنابراين سفارتخانه‌هاي دو کشور بايد فعال باشند تا مشکل از طريق بهتري حل شوند.
سایر اخبار این روزنامه
نباید بگذاریم نخبگان مأیوس شوند
فرصت‌سوزی با حاشیه‌نشینی نخبگان
روزنه‌های احیای برجام
تهران-ریاض، تهدیدها و فرصت‌ها
20 تا 35 سال، در صدر آمار بازداشت شدگان اعتراضات
ایست! کارگران ساختمانی بیکارند !
روياي 6 ماجراجو براي جانشيني پوتين
آرمان شهر سپهری
ساختمان‌سازی یک هفته‌ای در حاشیه اعتراضات
ارزیابی گروسی درباره وضعیت مذاکرات وین
اگر سندی درمورد استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین وجود دارد، ارائه کنند
۵ خدمه ایرانی هواپیمای ونزوئلایی توقیف شده در آرژانتین آزاد شدند
هیچ کشوری به اندازه ایران انگیزه مخالفت با جنگ را ندارد
اغتشاشات در سراسر ایران کنترل شد
در امور داخلی ایران دخالت نکنید
تجانس فرهنگی- اجتماعی زندگی 5 میلیون افغان در ایران
دیپلماسی و گره کور برجام
«گفت‌وگو» را جدی بگیریم
