محمد ماکویی

آیا فکرش را کرده‌اید که اگر مشابه اتفاق دزفول برای اهالی منطقه‌ای دیگر به جای مواجهه با نشت کلر با نشت مواد خطرناکتری مواجه شوند با چه فاجعه انسانی روبه‌رو خواهیم بود؟
استفاده از فناوری، زندگی‌ها را راحت کرده و برای آدمیان رفاه به ارمغان می‌آورد. در این باب فقط کافی است به انقلاب صنعتی اروپا و اینکه به واقع زندگی اروپایی‌ها را از این رو به آن رو کرد اشاره کنیم.
با این حال باید پذیرفت که استفاده از فناوری بدی‌هایی هم دارد و همین بدی‌هاست که برخی از مردم را به بیان «نمی‌صرفد» می‌کشاند.
قطعا در کنار معدود افرادی که درباره استفاده از فناوری «نمی‌صرفد» می‌گویند تعداد قلیلی هم پیدا می‌شوند که گوینده «ارزشش را دارند» باشند.


خوشبختانه در کنار افراد هر دو گروه عده زیادی یافت شده‌اند که نگاه سیاه و سفید به قضیه نداشته و نه خواهان بی‌خیال فناوری‌شدن هستند و نه دوست دارند به‌تدریج تن به توسعه‌ای که پایدار نیست بدهند.
این عده همان‌هایی هستند که در عوض دوستدار تعطیلی کارخانه‌های سیمان بودن، «برایشان فیلتر بگذارید» و «به بیرون شهرها منتقلشان کنید» می‌گویند.
کسانی که استفاده از وسایل نقلیه را جرم ندانسته، اما اعتقاد دارند هم تا جایی که ممکن است باید کمتر مورد استفاده قرار گیرند و هم باید آلایندگی آنها را تا جایی که ممکن است کنترل کرد، هم در میان اعضای گروه اخیر قابل یافت شدن هستند.
نکته جالب این است که مخالفان توسعه پایدار به موافقان کمک می‌کنند که در دام افراط و تفریط گرفتار نشده و کار خود را به مطلوب‌ترین شکل ممکن پیش ببرند.
متاسفانه باید پذیرفت که ما ایرانی‌ها سال‌هاست که با فناوری‌های جدید برحسب شرایطی که در آن گرفتاریم به شیوه «مطلقا به درد نمی‌خورد» یا «هیچ ایرادی ندارد» برخورد کرده‌ایم و همین نحوه برخورد است که سبب شده از بسیاری امکانات رفاهی محروم بوده و یا به توسعه‌ای که برایمان گران تمام می‌شود تن دهیم.
امروزه شرکت‌ها و سازمان‌ها و نهادهایی که دست به خرید ابزارها و تجهیزات و دستگاه‌های بهره‌برنده از فناوری‌های نوین می‌زنند «اصلا مراقبت لازم ندارد» را دلیل قابل قبول برای اینکه خریدشان را از فلان تولیدکننده صورت دهند می‌گیرند.
مشخص است که این گفته در بیشتر مواقع نادرست است، اما برای ما ایرانی‌هایی که به جد به «فناوری جای آدم را می‌گیرد» اعتقاد پیدا کرده‌ایم این نادرستی کمتر از آنچه هست به چشم می‌آید.
به زبان دیگر در حالی که ساکنان کشورهای پیشرفته با مقوله «فناوری» به شیوه «شغل‌ها را جابه‌جا می‌کند و چه بسا موجب اشتغالزایی بیشتر شود» برخورد کرده‌اند ما هنوز اندر خم کوچه «جای کارمندانت را می‌گیرد و منتی هم سرت نمی‌گذارد» بوده متوجه نیستیم که حتی در پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا هوش مصنوعی و رباتیک تا آن اندازه جلو نرفته که ماشین‌ها بالکل جای آدم‌ها را بگیرند.
کوتاه سخن آنکه وقتی برای جا انداختن ورود یک فناوری «مراقبت لازم ندارد» و «مشکلی برایش پیش نمی‌آید» می‌گوییم به‌تدریج از یاد می‌بریم که این گفته را دست‌کم خودمان در دستورکار خویش قرار ندهیم.
می‌گویند شخصی برای خلوت‌کردن صف نان «مردم چرا ایستاده‌اید که دو کوچه پایین‌تر آش مجانی می‌دهند» را فریاد زده و مردم را به دو کوچه پایین‌تر می‌کشاند.
با هجوم مردم به دو کوچه پایین‌تر فکر می‌کند که نکند واقعا در دو کوچه پایین‌تر آش مجانی خیرات می‌کنند.
با این حساب خود عازم دو کوچه پایین‌تر شده تا از نعمت توزیع آش مجانی بی‌نصیب نماند.
متاسفانه در کشور ما بسیاری از مسئولان و دولتمردانی که می‌خواستند مردم را مجاب استفاده از فناوری خاصی کنند «مراقبت ویژه‌ای لازم ندارد» گفته و آنقدر بر این گفته خود پای فشرده‌اند که به مرور خودشان هم به باور «شاید واقعا هم مراقبت لازم نداشته باشد» رسیده‌اند.