از صبر تا نقره‌داغ کردن حریف

مجید عابدینی‌راد*- خطری که امروز ایران و روند پیشرفت اقتصادی‌اش را تهدید می‌کند، به ایجاد شکاف میان کشورهای غیرآمریکایی امضا‌کننده توافق هسته‌ای برمی‌گردد به ویژه از سوی اروپایی‌ها که به صورت سنتی به ندرت، ‌سازی مخالف سیاست‌های واشنگتن در مواقع حساس سر می‌دهند، احساس می‌شود.
شواهدی وجود دارد که تلاش کاخ سفید برای اجماع متحدان ناتو برای متلاشی کردن برجام از درون به این خطر دامن می‌زند. ترامپ در سخنان جمعه‌شب گذشته و سپس بعد از آن به سامان دادن نشستی در راستای محدود کردن برنامه‌های موشکی و حرکت‌های نفوذی ایران در خاورمیانه بارها اشاره کرده است. ضمن اینکه وزیر خارجه آمریکا از تنظیم استراتژی جدید واشنگتن در خاورمیانه سخن به میان آورده است.
از سویی سیاست خاورمیانه‌ای ایران، به طور خاص ورودش به چالش اقلیم، می‌تواند حساسیت‌های اتحادیه اروپا نسبت به مساله کردستان و نقش مهمی که کردها در سرکوب داعش در سوریه و عراق داشته‌اند، تحریک کند که به خودی خود می‌تواند تلاش آمریکا را در ایجاد شکاف در رابطه ایران و اتحادیه اروپا توجیه کند.
در روزهای قبل دیدیم که حتی جامعه اروپا برای فرونشاندن بحران به بغداد پیشنهاد میانجیگری داد ولی از قرار شرایط حاد بعد از همه‌پرسی، اجازه هیچ‌گونه مذاکره‌ای را با اربیل نمی‌داده که این درخواست تاکنون از سوی بغداد بی‌جواب گذاشته شده است.


در هر حال نشان دیگر نگرانی از نحوه حمایت آلمان و فرانسه و انگلستان در فردای نطق ترامپ بود که با توجه به صریح و تام بودن پشتیبانی از برجام، در بیانیه مشترک‌شان اضافه کرده بودند که این سه کشور از حرکات نفوذی ایران در منطقه و مساله موشک‌های بالستیک
ابراز نگرانی می‌کنند!
ابراز نگرانی در زبان دیپلماتیک پیش از آنکه موضوعی به‌عنوان مساله و مشکلی بیان شود، مطرح می‌شود یعنی رفع نشدن یک نگرانی می‌تواند از آن مشکلی برای این کشور‌ها بسازد و...
متوجه‌اید که در این بیانیه روی سخن هم به ترامپ است که ما درخواست همکاری‌ات را شنیدیم و هم خطاب به ایران است که اروپا با وجود درست ندانستن موضع‌گیری ترامپ در عدم تایید برجام و نپذیرفتن آن، مانند آمریکا نگران دو مساله مربوط به منطقه و موشک‌سازی ایران هم هست. نشانه دیگر در گفته‌های امانوئل ماکرون پیش آمد که در شرف سفرش به ایران بر‌اساس دعوت آقای روحانی این خبر را هم داد که در عین حال رسالت رساندن پیامی برای رییس‌جمهور ایران را هم دارد.
خیلی دور از ذهن نیست که محتوای چنین پیامی می‌تواند در رابطه با همان ابراز نگرانی‌های متحدان اروپایی برجام و وضع بسیار خطرناک کردستان و نحوه برخورد ایران با آن و در عین حال درخواست یافتن یک راه‌حل مسالمت‌آمیز برای این مشکل باشد.
بعید نیست که فروکش کردن درگیری‌ها در استان کرکوک و عقب‌نشینی پیشمرگ‌ها و اجتناب از خونریزی از راه همین نحوه تحلیل و از راه مذاکره نماینده ایران با بارزانی صورت گرفته باشد...
حال با شنیدن خبر سفر خانم موگرینی به واشنگتن که هدف از آن در رسانه‌های ایران برای حمایت از برجام ذکر شده است، نشان جدید دیگری هویدا می‌شود که حکایت از طرح پیمان‌نامه جدیدی خارج از مساله برجام دارد.
این نگاه جامعه اروپا و راهکار رفع نگرانی به صورت طرح توافقنامه‌ای دیگر در مورد منطقه و بدون ارتباط با پیمان هسته‌ای برجام به هیچ‌وجه از دید ما در راستای پیشنهاد گفت‌وگو راجع به هر موضوعی که آقای روحانی در نطق سازمان ملل‌شان آوردند، نیست! از طرفی هم با طرح آقای ظریف برای برگزاری مجمعی از سران برای زدودن نگرانی‌های موجود در رابطه با اقتدار ایران در منطقه خاورمیانه همخوانی ندارد.
چون مذاکره بین قدرت‌های بزرگ در قالب تفاهمنامه با برگزاری مجمع گفت‌وگو برای حل مشکلات با مسوولان سیاستگذاری همه کشورهای خاورمیانه از زمین تا آسمان تفاوت دارد.
اینجاست که چه‌بسا بتوان از احتمال پیش آمدن یک شکستگی در دیدگاه‌های مسوولان و سیاستمداران جامعه اروپا سخن گفت که اساسا ترامپ و مشاورانش محرک آن هستند. به فرض درست بودن این تحلیل هر نوع پیمانی بین قدرت‌های بزرگ و ایران محدودیت‌هایی را دربر دارد و در مقابل آن تعهداتی که باز عمل نکردن به آن حرف تحریم‌های چنین و چنانی را می‌تواند پیش آورد.
حال برای تعامل با چنین خطری که به نوعی از طریق آمریکا مطرح‌شده و بالقوه می‌تواند توسط جامعه اروپا طرح هم تایید شود (شاید هم همانی که ماکرون در چمدانش به همراه دارد) دو راهکار وجود دارد؛ سیاست صبر یا استراتژی نقره‌داغ کردن حریف که باید دید کدام یک مورد توجه تهران قرار می‌گیرد.
* تحلیلگر مسایل سیاسی در فرانسه